29 Ekim 2016 Cumartesi

YÖNÜ BƏRI BAXAN DAĞLAR... (4)


Adil İrşadoğlu

( Dağlar da insanlar kimi şəhid olurmuş... Sinəsinə çarpaz dağlar çəkilmiş başı ağ çalmalı, vüqarlı dağların qəddi getdikcə yavaş-yavaş əyilir...)

Gözəl insan, cəsur və fədakar dostum, birinci Qarabağ müharibəsinin başlandığı vaxtdan bəri çox hadisələri videolentə köçürüb verilişlər hazırlayan, istedadlı, təcrübəli, telejurnalist Adil İrşadoğlu (Əliyev) haqqında bəzi qeydlərim...   

( DÖRDÜNCÜ YAZI )


Nizami Təhməzov

Cağazur kəndinin camaatı çox fədakar idi. Ermənilərin əhatəsində yaşayan bu cəsur insanlar sanki heç nədən qorxmur, öz doğma ata-baba yurdlarını ölənə qədər qorumaq əzmində olduqlarını bildirirdilər. Deyirdilər ki, biz öz ölkəmizdə məcburi köçkün həyatı yaşamaq istəmirik. Bu, bizə ölümdən betərdir. Ailəmizin namusunu qoruduğumuz kimi torpaqlarımızı da qorumalıyıq. Torpaq da namusdur, vətən də...
Adil İrşadoğlu kənd camaatı ilə yaxından söhbət edir, onların arzu və istəklərini böyük maraq və həvəslə dinləyir, tamaşaçılar üçün, gələcək nəsillər üçün (tarixə çevriləcək bu günkü hadisələri) maraqlı olacağını nəzərə alıb telekameranın yaddaşına köçürürdü. Lakin vəziyyət heç də yaxşı deyildi. Ermənilər hər səhər-axşam kəndi atəşə tutur, qorxu, vahimə yaradırdı... Kənd əhalisi sanki erməni-rus hərbi birləşmələri ilə təkbə-tək qalmışdı. Könüllü özünümüdafiə dəstələrinin silahları çatışmırdı. Adil İrşadoğlu vəziyyətin ağır olduğunu bilirdi. O, bir həqiqəti dərk edirdi ki, "Böyük Ermənistan" iddiası ilə vuruşan ermənilər öz xoşuna işğalçılıq siyasətindən əl çəkməyəcəklər. Azərbaycanın torpaqları üzərində hərlənən qara, qorxunc buludlar yavaş-yavaş içərilərə doğru irəliləyirdi...
Sözün həqiqi mənasında Adil İrşadoğlu özünü də, rəhbərlik etdiyi çəkiliş qrupunu da odun-alovun içinə atmışdı. Hər dəqiqə ölüm təhlükəsi ilə üz-üzə gəlir, güllələr vıyıltı ilə yanlarından ötüb keçir, yalnız ulu yaradanın mərhəməti sayəsində  sağ qalırdılar. Bir gün onlar Qərargaha sağ-salamat qayıdanda batalyon komandiri zarafatla dedi :
- Deyəsən, Allahın nəzəri elə ancaq sizin üzərinizdədir. Sonra da əlavə etdi ki, unutmayın, düşmən gülləsi onu-bunu tanımır. Ehtiyatlı olun.
Operator Ramiz Rüstəmov da zarafata zarafatla cavab verdi : 
- Narahat olmayın, komandir. Bizim Allahla müqaviləmiz var. Heç nə olmaz.
Adil İrşadoğlu tez dilləndi :
- Əstəfürüllah. Belə zarafat eləməyin. Allaha ağır gedər.
Döyüşçülər arasında, zabit heyəti arasında Adil İrşadoğlu böyük hörmət qazanmışdı. Döyüş bölgələrinə yaxın ərazilərdə yaşayan insanların sanki ümid yerinə çevrilmişdi. Hamı onu görəndə ürəkdən sevinir, "Təzə nə xəbər var? Kömək gələcək?"- deyə maraqla soruşurdular. İnsanların inamını qazanmaq, onların ümid yerinə çevrilmək, heç olmasa bir axşam, bir gün onların rahat nəfəs almasına səbəb olmaq nə qədər xoşdursa, bir o qədər məsuliyyətli və ağır idi. Adil İrşadoğlu getdikcə acı bir həqiqəti bütün aydınlığı ilə dərk edirdi ki, Sovet İmperiyasının caynaqlarından qurtarıb müstəqilliyə yenicə qovuşmuş bir ölkə üçün işğalçı erməni-rus hərbi birləşmələri ilə mübarizə aparmaq çox çətin olacaq. Ölkə daxilində gedən siyasi proseslər heç də yaxşı vədlər vermirdi. Qruplaşmalar, hakimiyyət uğrunda aparılan mübarizələr sanki cəbhə xəttini ikinci plana keçirmişdi. Xocalı soyqırımı, Şuşanın işğalı elə bil insanların inamını azaltmış, ruh düşkünlüyü yaratmışdı. İnsanlar üzdə deməsələr də için-için bu dərdi, bu ağrını yaşayırdılar.
Adil İrşadoğlu insanların əzab, qorxu, təlaş içərisində yaşadığını aydınca hiss edirdi. Hiss edirdi ki, onlar içindəkiləri dilə gətirmirlər. Daxildə bir cür düşünür, üzdə başqa söz deyirdilər. İçindəkilər elə içində qalırdı. Adil İrşadoğlu insanların belə əzab çəkməsinə dözə bilmirdi. "Mənim xalqım daha çox xoşbəxt yaşamağa layiqdir. Ürəyiyumşaq, xeyirxah, qonaqpərvər, yıxılana əl tutan, yetimə çörək verəndir..."
Aylar dəyişib fəsillər ötdükcə çəkiliş qrupunun üzvləri yorulub əldən düşürdülər. İlk dəfə onlar Ağdamın Güllücə kəndində ermənilər tərəfindən mühasirəyə düşündə teleoperator Ramiz Rüstəmov dilə gəldi :
- Qardaş, bizim də evdə ailəmiz, gözü yolda qalanlarımız var. Biz heç, bəs evdəkilər? Onların nə günühı var?
Bu sözdən Adil bərk tutuldu. O, heç vaxt Ramizdən bu sözləri gözləmirdi. Bir anlığa mühasirəyə düşdükləri yadından çıxdı. Və ona elə gəldi ki, həyatında indiyədək belə ağır zərbə almamışdı. Qəlbində nəsə qırıldı. Gözləri qaraldı. Sanki beynində ildırım çaxdı. Elə bu zaman bölmə komandirinin bir az həyacanlı, bir az sevincli səsi eşidildi :
- Bizimkilər hücuma keçib mühasirəni yardılar. Tezliklə azad ediləcəyik...
Ramiz sevincindən atılıb düşdü.
- Yaşasın azadlıq...tezliklə evə dönəcəyik...  
Sonra o, çevrilib Adilə baxdı. O, hələ də dərin düşüncələr içərisində idi. Sanki ətrafında nə baş verdiyini hiss etmirdi. Ramiz ona yaxınlaşıb qolundan tutdu :
- Sənə də bir söz deməli deyil. Gör nə vaxtdan evdən ayrılmışıq? Sən heç uşaqlar üçün darıxmırsan?..
Adil ailəcanlı adam idi. Bütün varlığı ilə evinə-eşiyinə bağlı, onun qayğıları, problemləri ilə yaşayan bir insan idi. Amma indi elə bil hər şeyi unutmuşdu. Axırıncı dəfə evdən nə vaxt çıxdığını da bilmirdi. Onun fikrində, düşüncəsində yalnız cəbhə bölgəsində səksəkə içərisində yaşayan insanların məhzun baxışları və titrək səsləri canlanırdı... O, heç vaxt insanları belə görmək istəmirdi. Öz ata-baba yurdunda, doğma isti ocağında qorxu içində yaşamaq, narahat ömür sürmək heç də asan deyildi. O, ilk dəfə cəbhəyə gəldiyi günləri xatırladı. Sanki yer-göy guruldayır, hər tərəfdən od yağırdı. "Alazan" raketlərinin qorxulu səsi yayıldıqca istər-istəməz insanlar vahimələnirdi. İlk günlər az da olsa Adil də qorxurdu. Amma bunu üzdə bildirmirdi. Hiss etdirmirdi. O, yaxşı bilirdi ki, müharibə qorxaqları sevmir. Adil yavaş-yavaş qorxunun gözlərinə dik baxmağı öyrənirdi. Qorxu hissi insana aid olsa da o, bəzən insanlarda mənfi vərdişlər yaradırdı. Adil belə vərdişlərdən qaçmağa çalışırdı. Etiraf edim ki, mənim özüm də ilk dəfə Ağdama gedəndə qorxudan gecə yata bilmirdim...
Onda 1993 - cü ilin mart ayı idi. Prezidentin Dağlıq Qarabağ və sərhəd rayonları üzrə fövqəladə və səlahiyyətli nümayəndəsi Əlisaab Orucovla Ağdam rayon ictimai iaişə idarəsinin qonaq evində qalırdıq. Ermənilərin atdığı Qrad, "Alazan" top mərmilərindən hər tərəf od tutub yanırdı. Yerimdə uzansam da, qorxudan yata bilmirdim. Gəldiyim günün 3 - cü gecəsi idi. Ə.Orucov heç nə olmayıbmış kimi şirin-şirin yatırdı. Yeri gəlmişkən deyim ki, o, çox qorxmaz  və cəsur adam idi. Utandığımdan qorxduğumu ona deyə bilmirdim. Birdən ağlıma gəldi ki, bəlkə 150 qram içsəm qorxum çəkilər?.. Amma gecənin bu vaxtı onu haradan tapa bilərdim?.. Gec olmasına baxmayaraq dəstəyi götürüb Ağdam Rayon Polis İdarəsinin rəisi, polkovnik Rəşid Məmmədova zəng etdim. Bundan əvvəl  R.Məmmədov Cəbrayıl Rayon Polis Şöbəsinin rəisi işləmişdi və onun əfsanəvi qəhrəmanlığı haqqında bütün el-oba iftixarla danışırdı.
Xəttin o başından Rəşid müəllimin səsi gəldi :
- Eşidirəm.
Birdən-birə ona nə deyəcəyimi bilmədim. Səs təkrar gəldi :
- Eşidirəm sizi. Buyurun.
- Rəşid müəllim, mənəm, Nizamidir. Təsadüfən sizdə içməyə bir şey olmaz?.. Məsələn, konyak, araq...
- Hə, hə, başa düşdüm. Təmiz tut arağı var. Bəs yeməyə nə isə var?
- Yox, düzü, bu barədə bir şey düşünməmişəm.
- Aydındır, on dəqiqəyə gəlirəm.
Həmin gecə R.Məmmədovla xeyli oturduq. Olub kecənləri xatırladıq. Ölkədəki siyasi vəziyyətdən danışdıq. Dedik, güldük. Səsimizə Əlisaab müəllim yuxudan ayıldı. Bir qədər bizə baxıb əllərini yellədi :
- Belə işiniz vardı mənə niyə demirdiniz?
Sonra nə fikirləşdisə mənə yaxınlaşıb dedi :
- Olmaya qorxursan? Gecə nə vaxt oyanıram, görürəm oturmusan? 
Artıq tut arağı öz təsirini göstərmişdi. Əhval-ruhiyyəm xeyli düzəlmişdi. Əvvəlki qorxudan əsər-əlamət qalmamışdı. Amma Orucova  düzünü dedim :
- Qorxursan nədi? Hər raket atılanda ölüb dirilirdim. Amma biruzə vermirdim.
O, ucadan güldü. Biz də ona qoşulduq. Sonra Rəşid Məmmədovu göstərib dedi : 
- Bəs bu gecə vaxtı bunu hardan tapmısan? 
Məsələni olduğu kimi danışdım. Dərindən köks ötürdü. Nəyisə xatırlayırmış kimi dedi :
- İncimə, sən mənim yaxın dostumsan. Jurnalistlərin içərisində bir nəfər qorxmaz kişi gördüm. O da Adil İrşadoğludur.
- Hə, o, başqa bir aləmdir - deyə polkovnik Rəşid Məmmədov ciddi görkəm aldı. Yaxşı tanıyıram onu. Cəbrayılda işləyəndə dəfələrlə görüşmüşük. Çox cəsarətli və igid adamdır...
Elə bu zaman sanki göy guruldadı. Şimşək çaxdı. Bu hal bir neçə dəfə təkrar olundu. Pəncərələrin şüşələri cilik-cilik olub yerə töküldü. Əlisaab müəllim şüşələri sınmış pəncərədən ətrafa boylandı. Rəşid müəllim də baxdı. Yaxınlıqdakı bina alov içərisində idi... Əlisaab Orucov soyuqqanlı halda mənə yaxınlaşıb əlini çiynimə qoydu :
-  Belə-belə işlər, Nizami müəllim. Ölüm qaşla göz arasındadır. Bilmək olmaz ki, bir azdan nə ola bilər. Daha burada qalmaq mümkün deyil. Sabahdan Atçılıq Sovxozunun Qonaq Evinə köçməliyik. Qarşıda işlərimiz çoxdur. İndidən ölməyə haqqımız yoxdur. Sonra gülə-gülə əlavə etdi :
- Adilin yeri məlum. Burda olsaydı, çoxdan hadisə yerinə qaçmışdı. Gətirdiyi teleoperatorlar da özü kimi çevikdirlər...
O, dərindən köks ötürdü. Sinə dolusu nəfəs aldı.
- Belə oğulları olan vətən heç vaxt basılmaz... Heç vaxt... Amma belə görürəm, buna zaman lazımdır...
Yanan binaların, göylərə qədər ucalan alovların ətrafa saçdığı işıqlar qəlbimi nə qədər üzürdüsə, Adil İrşadoğlu haqqında deyilən xoş sözlər məni bir o qədər fərəhləndirir və qürurlandırırdı.


Nizami Təhməzov.
27 avqust 2016 - cı il / 17:33. 
(Dördüncü yazının sonu).
Ardı var...

26 Ekim 2016 Çarşamba

YÖNÜ BƏRI BAXAN DAĞLAR... (3)


Adil İrşadoğlu

( Dağlar da insanlar kimi şəhid olurmuş... Sinəsinə çarpaz dağlar çəkilmiş başı ağ çalmalı, vüqarlı dağların qəddi getdikcə yavaş-yavaş əyilir...)

Gözəl insan, cəsur və fədakar dostum, birinci Qarabağ müharibəsinin başlandığı vaxtdan bəri çox hadisələri videolentə 
köçürüb verilişlər hazırlayan  istedadlı, təcrübəli, telejurnalist Adil İrşadoğlu (Əliyev) haqqında bəzi qeydlərim...   

( ÜÇÜNCÜ YAZI  )

Nizami Təhməzov

Bütün bunları ona görə yazıram ki, namuslu və qeyrətli oğullarımızı yaxşı tanıyaq. Çünki vətənimizi, torpaqlarımızı yağı düşmənlərdən qoruyan məhz belə oğullarımızdır. Ermənilər torpaqlarımızı işğal edən gündən indiyədək eşitməmişəm ki, məmurlarımızın uşaqları nəinki şəhid olmuş, döyüş bölgələrinə və onun həndəvərinə belə əsgərliyə getməmişlər. Gedənləri də orda-burda baş girələmişlər. Amma ən yaxşı vəzifələrdə işləyənlər də onlar olur. Var-dövlət içində yaşayırlar. Niyə? Hansı xidmətlərinə görə? Hansı dəyərlərinə görə? Adil İrşadoğlu heç vaxt belə şeylərin fərqinə varmamış və nəyisə heç vaxt dilinə gətirməmişdir. O, həmişə deyərdi ki, hamıdan vətənpərvərlik ummaq düz deyil. Bu, heç mümkün də deyil... 
Babək Hüseynoğlu AzTv - yə sədr təyin ediləndən sonra Adil İrşadoğlunun təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə Televiziyanın Hərbi Proqramlar və Salnamə Baş Redaksiyası yaradıldı. Onu baş redaktor təyin etmək istədilər, ancaq Adil İrşadoğlu qəti etiraz etdi : "Rayonlarımız işğal olunarkən mənim rahat kabinetdə oturmağa mənəvi haqqım yoxdur. Qarabağda müxbir qərargahı qurmaq istəyirəm. Baş redaksiyanın yaradılmasında da məqsədim odur ki, təmas xəttindən, döyüş bölgələrindən sistemli, ardıcıl şəkildə canlı verilişlər və reportajlar hazırlayam. Hesab edirəm ki, bu mənim bir vətəndaşlıq borcumdur."
Hər kəs özünün vətən qarşısında borclu olduğunu düşünmür. Düşünür ki, yalnız hamı ona borcludur. Adil İrşadoğlu elə bir ailədə doğulub boya-başa çatmışdır ki, millətimiz, xalqımız məhz belə ailələr üzərində formalaşır...
...Onda Adil İrşadoğlu qaynar şəhər həyatından, doğma sakit iş yerindən uzun müddətli ezamiyyətə çıxıb Qarabağa gəlmişdi. Əvvəllər o, müharibə bölgələrində baş verən hadisələr haqqında çox eşitmişdi. Yaranmış söz-söhbətlərin nə dərəcədə həqiqət olduğunu yalnız cəbhə xəttinə gələndən sonra bildi. Burada vəziyyət mürəkkəb idi. Əsgərlər arasında ruh düşkünlüyü və aclıq hökm sürürdü. Əks tərəfdən  həyacanlı xəbərlər gəlirdi. Zabit heyəti və könüllü özünümüdafiə  komandirləri arasında özbaşınalığa yol verilir, hərbi qayda-qanunlar tez-tez pozulurdu. Döyüş bölgələrində olan əsgərlər aylarla hamam "üzü" görmürdülər. Xəstəlik, bit-birə  onları bürümüşdü. Yeməklərin keyfiyyəti olduqca aşağı idi. Bəzən elə olurdu ki, günlərlə ac qalırdılar... Bütün bunlar Adil İrşadoğlunu çox düşündürürdü. İmkanı olan əsgərlər komandirlərlə dil tapıb həftələrlə evlərində qalırdılar... Gətirilən yardımların heç biri əsgərlərə çatmırdı.  İmkanlı adamlar, təşkilatlar şan-şöhrət xatirinə özləri ilə çəkiliş qrupu gətirir, etdikləri yardımları videolentə köçürtdürüb digər televiziya proqramları vasitəsilə gözə soxurdular. Həmin yardımları əsgərlərə paylasalar da, sonradan komandirlər onların əlindən alırdılar. Bütün bu haqsızlıqlara dözməyənlərin isə  başına hər cür oyun açırdılar. Bəzən elə olurdu ki, təxribatçı, fərari adı verib tuturdular...
Adil İrşadoğlu az vaxt ərzində bütün bu gördüklərinin canlı şahidinə çevrildikcə dəhşət onu bürüyür, lakin peşəkar bir jurnalist kimi lentə alınmasını məqsədə uyğun hesab etmirdi. Bəzən çəkib arxivdə saxlasa da efirə vermirdi. O, kifayət qədər siyasi cəhətdən sayıq idi. Yaxşı bilirdi ki, hər gördüyü eybəcərlikləri, qanunsuz hərəkətləri, çatışmazlıqları ictimailəşdirmək olmaz. Bu, insanlar arasında artıq söz-söhbətə, inamsızlığa, ruh düşkünlüyünə səbəb olardı. Onsuz da dərd dərd üstünə gəlirdi. İnsanlar öz isti ocaqlarından, el-obasından didərgin düşürdülər. Adil İrşadoğlunu da qorxuzan məhz bu idi. Odur ki, çəkiliş qrupu ilə tez-tez  döyüş bölgələrinə yaxın kəndlərə gedir, adamlarla görüşür, söhbət edir və canlı reportajlar hazırlayırdı... Söhbət zamanı o, insanları dedi-qodulara, təxribatlara uymamağa çağırırdı. Hələ lap əvvəllər - hələ onda Əlisaab Orucov Baş Nazirin müavini və Prezidentin Dağlıq Qarabağ və sərhəd rayonları üzrə fövqəladə və səlahiyyətli nümayəndəsi idi. Adil İrşadoğlu tez-tez  Ə.Orucovla görüşür, məsləhətlər alır, bəzən isə onunla birgə ən qorxulu döyüş bölgələrinə gedirdi. Bir dəfə Əlisaab Orucov söhbət zamanı dedi :
- Görürəm, sən çox qorxmaz adamsan. Nə yaxşı şəhərdə işini buraxıb buraya gəlmisən?
O, suala sualla cavab verdi :
- Sizin vəzifəniz daha yaxşı idi... Respublikanın Ədliyyə Naziri. Eşitdiyimə görə Siz də bura öz xahiş və istəyinizlə gəlmisiniz. Bəs Sizi bura gətirən nə olub?
Əlisaab müəllim duruxdu. O, bu sualı gözləmirdi. Ani olaraq fikrə getdi. Sinə dolusu nəfəs alıb dedi :
- Mən hökumət adamıyam. Hökumət hara məsləhət bilsə ora da getməliyəm.
- Mən də torpaq adamıyam - deyə, Adil İrşadoğlu fəxrlə cavab verdi. Harda torpağıma lazımamsa orda da olmalıyam. Bu gün düşmənlərimiz torpaqlarımıza göz dikiblər. Mənə elə gəlir ki, torpağı sevən, namusu, qeyrəti olan hər kəs onun müdafiəsinə qalxmalıdır.
Əlisaab Orucov əlini onun çiyninə qoydu :
- Sağ ol - dedi. Elə isə hazırlaş sabah Cağazur kəndinə gedəcəyik. 
...O, maşına minəndə çevrilib Adilə baxdı :
- Qorxmursan ki?
O da sözündən qalmadı :
- Gorusa getsəydik, bəlkə də bu barədə düşünərdim...
Hər ikisi gülümsündü. Cağazur Laçın rayonunun kəndi olsa da qondarma Ermənistanın Gorus rayonuna çox yaxın idi. Demək olar ki, ora gediş-gəliş tamamilə azalmışdı. Ermənilər hər gecə iriçaplı silahlardan 300 evlik kəndi atəşə tuturdular. İnsanlarımız qorxu, təlaş içərisində yaşayırdılar. Demək olar ki, kənd təcrid vəziyyətində idi. Belə bir vəziyyətdə insanlarla görüşmək, televiziya üçün müsahibələr almaq, hal-əhval tutmaq olduqca vacib idi. Ancaq ora getmək də, gəlmək də çox böyük risk tələb edirdi. Bunu Əlisaab Orucov da yaxşı bilirdi, Adil İrşadoğlu da. Öz istəkləri ilə odun-alovun içərisinə atılmış bu insanları heç nə qorxuda bilməzdi... Teleoperator Əlövsət Aslanov da çox cəsur adam idi. O, məmnuniyyətlə Adillə birgə hər tərəfdən dağlarla əhatə olunan bu kəndi görməyə, oradakı fədakar insanlarla ünsiyyətdə olmağa, onları telekameranın yaddaşına köçürməyə gəlmişdi. O da Əlisaab Orucov və Adil  İrşadoğlu kimi bunu özünün şərəfli borcu hesab edirdi...


Nizami Təhməzov.
17 iyul 2016 - cı il / 12:59.
(Üçüncü yazının sonu).
Ardı var...

23 Ekim 2016 Pazar

YÖNÜ BƏRI BAXAN DAĞLAR... (2)


Adil İrşadoğlu

( Dağlar da insanlar kimi şəhid olurmuş... Sinəsinə çarpaz dağlar çəkilmiş başı ağ çalmalı, vüqarlı dağların qəddi getdikcə yavaş-yavaş əyilir...)


Gözəl insan, cəsur və fədakar dostum, birinci Qarabağ müharibəsinin başlandığı vaxtdan bəri çox hadisələri videolentə köçürüb verilişlər hazırlayan, istedadlı, təcrübəli, telejurnalist Adil İrşadoğlu (Əliyev) haqqında bəzi qeydlərim...   

( İKİNCİ YAZI )


Nizami Təhməzov

İnsanın mənəvi böyüklüyü Dünyanın böyüklüyündən böyükdür. Mənən Dünyadan böyük insanlar Dünyanın tarazlığını qoruyub saxlayırlar. Dünyanın tarazlığı onların xoş əməlindədir. Yalnız xoş əməllər uğrunda, haqq-ədalət uğrunda, insanların xoşbəxt və firavan həyatı uğrunda mübarizə aparan insanlar Dünyanın tarazlığını qoruyub saxlayır, çağdaş Dünyamızı gül-çiçəyə, cənnətə çevirmək uğrunda fədakarlıqla mübarizə aparırlar. Adil İrşadoğlu məhz belə yüksək mənəvi dəyərlərə, zəngin daxili aləmə malik, bütün varlığı ilə torpağını, elini-obasını, milli dövlətçiliyimizi sevən bir insandır. Onun fikrincə torpaq namusdur, şərəfdir, qeyrətdir. Ondan heç vaxt pay ola bilməz. O, bir nəfərin, iki nəfərin, bir ailənin deyil. O, bir xalqın, millətin torpağıdır. Xalqın, millətin torpağından pay ola bilməz. Kimsə xalqın, millətin torpağına göz dikə bilməz. Adil İrşadoğlunu da məhz dostlarından və həmkarlarından fərqli olaraq döyüş bölgəsinə gətirən bu ali hiss və qüvvə idi... Vətən sevgisi, torpaq sevgisi idi... Onun şərəf və ləyaqəti idi... Tanımadığım bir insanın ( Ağdamda döyüş bölgəsində olarkən ) torpaqlarımızın müdafiəsi uğrunda böyük qəhrəmanlıqla döyüşən fədakar oğullarımızın yanında Adil haqqında böyük fərəhlə dediyi sözlər hələ də qulaqlarımda səslənir... "Qardaş, vuruşmaq bizim borcumuzdur. Ancaq belə oğullarımız da var ki, jurnalistdir, könüllü olaraq uzunmüddətli ezamiyyətə çıxıb gəlib oturub Şuşada erməni təbliğatına qarşı əks təbliğat aparır, Şuşa və onun ətrafından, döyüş bölgələrindən verilişlər hazırlayır. Heç nədən qorxub eləmir. Bax, əsil qəhrəman odur."  Bəli, Adil İrşadoğlu haqqında deyilən bu sözlər həqiqət idi. Çünki o, qorxunun, ölümün gözünə dik baxa-baxa daha cəsarətli addımlar atır, ən qaynar döyüşlərdən canlı reportajlar hazırlayırdı. Yaxşı yadımdadır, bir dəfə "Azadlıq" Radiosunda Elmira Əmrahqızının (Əhmədova) Dağlıq Qarabağa və ətraf rayonlarına qondarma Ermənistan respublikası silahlı qüvvələrinin hücumları ilə bağlı reportajı verilirdi. O, Şuşada və ətraf kəndlərdə baş verən son hadisələr barədə  AzTv - nin Şuşaya ezam olunmuş jurnalisti, redaktoru Adil İrşadoğlunun məlumatlarına istinad edirdi. O, böyük fəxarət və qürurla qeyd edirdi ki, Adil İrşadoğlu eşitdiklərini deyil, od-alovun içində gördüklərindən danışır, qrad, alazan raketlərinin qorxunc səsləri altında torpaqlarımızın hər qarışı uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi aparan  könüllü özünümüdafiə dəstələrinin böyük ruh yüksəkliyindən, döyüş əzmindən danışır. Elmira Əmrafqızı sonralar mənə deyirdi ki, ( vaxtilə Elmira da bizimlə birlikdə AzTv - də işləyirdi ) doğrudan da insanı elə-belə tanımaq olmur. Mənim ağlıma gəlməzdi ki, o qədər sakit, yumşaq, mülayim, hamıya böyük hörmətlə yanaşan, yüksək mədəniyyət sahibi və alicənab bir insan bu qədər qorxmaz, cəsur, olarmış. Adətən ziyalılar bir az qorxaq olurlar. Çünki onlar nə etdiklərinin nəticəsini əvvəlcədən düşünürlər. Düzünü deyim ki, mən belə oğullarımızla fəxr edir və qürurlanıram.
Elmira xanımın özü də istedadlı, fədakar, vətənpərvər, qeyrətli və olduqca cəsarətli bir jurnalist idi. Ona görə də peşəkar sənətkarları qiymətləndirməyi bacarırdı. Amma Elmira xanım Adil İrşadoğlunu az tanıyırdı. Onun nəyə qadir olduğunu, hansı ürək sahibi olduğunu bilmirdi və həm də çox az adam, bəlkə də barmaqla sayılacaq qədər az adam bilirdi ki, Adil İrşadoğlu Sovet İttifaqının ən güclü bir vaxtında istedadlı şair və alovlu vətənpərvər Eldar Baxış və başqa dostları ilə birlikdə "VƏTƏN" təşkilatı yaradaraq milli müstəqillik uğrunda gizli mübarizə aparırdı. O zamanki dövr üçün bunun nə demək olduğunu bilmək o qədər də çətin deyil. Rəhmətlik Eldar Baxışı mən də yaxşı tanıyırdım. Qubadlıda orta məktəbi bir vaxtda qurtarıb və eyni zamanda Azərbaycan Dövlət Universitetinə daxil olmuş və bir evdə kirayədə qalmışdıq. Çox dəyərli, kəsərli, ürəkli və cəsarətli adam idi. Söz düşəndə hərdən mənə deyirdi ki, nə yaxşı Adil Əliyev  kimi (İrşadoğlu) oğullarımız var. Vallah, belə oğullarımızla dağı-dağ üstə qoymaq olar. Bəlkə də sən onu yaxşı tanımırsan. Onunla yaxınlıq edəndə bilərsən. Heç vaxt dostunu darda qoymaz... 
Düzü mənə elə gəlirdi ki, Adil bəyi kifayət qədər yaxşı tanıyıram. Çünki AzTv - də eyni mərtəbədə, qonşu otaqlarda çalışırdıq. Yalnız redaksiyalarımız və şöbələrimiz ayrı idi... Amma deyəsən həqiqətən də mən onu yaxşı tanımamışdım. Bir dəfə AzTv - nin kadırlar şöbəsinin və xüsusi idarəsinin rəisi rəhmətlik Lətif Məlikov məni çağırıb orta yaşlı bir kişi ilə tanış edib dedi :
- Laçın müəllim sizinlə bir az söhbət edəcək.
Bilirdim ki, Laçın Ələkbərov Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin AzTv üzrə kuratoru idi. Mənim Ərəb dilini bilməyimin səbəbləri, ərəblərlə görüşməkdə məqsədim və sair məsələlər barədə xeyli söhbət etdik. O, çox milli ruhlu bir adam idi. Söhbətimiz bu və ya digər formada alınmasa da köhnə tanışlar kimi ayrıldıq. Elə bir-iki addım getmişdi ki, dayandı. Çevrilib düz gözlərimin içinə baxdı :
- Əminəm ki, söhbət ikimizin arasında qalacaq.
Qətiyyətlə dedim : 
- Təbii. Yəqin ki, mənim haqqımda bilirsiniz.
Bundan sonra o, birbaşa mətləbə keçdi : 
- Adil İrşadoğlu Əliyevi necə tanıyırsınız?
Laçın Ələkbərov bu sözləri deyib kipriklərini qırpmadan yenə düz gözlərimin içinə baxdı. Mən də baxışlarımı ondan yayındırmadım. Onun məndən nə məqsədlə soruşmağının mənasını bilməsəm də, hiss etdim ki, bu sorğunun arxasında çox böyük mətləblər dayanır. Odur ki, çəkinmədən, heç bir əlavə etmədən necə tanıyırdımsa eləcə də dərhal cavab verdim :
- Adil İrşadoğlu  Azərbaycanda tanıdığım iki-üç namuslu, vətənini, torpağını, xalqını sevən oğullardan biridir. O, bütün varlığı ilə dövlətə, dövlətçiliyə bağlı adamdır. Tanıdığım qeyrətli oğullar arasında bu sahədə bəlkə də ən birincisidir...  
- Hətta belə ? - deyə o, xəfifcə gülümsündü. Bunu necə yəqin etdiniz?
Sonra o, əlini çiynimə qoydu :
- Sovet hökuməti qüdrətli dövlətdir. Məsələn, siz Qubadlı rayonunun ucqar bir kəndindən Bakıya  gəlib ali təhsil almış, bir neçə xarici dil öyrənmişsiniz. AzTv kimi nüfuzlu bir yerdə işləyirsiniz. İrşadoğlu da sizin kimi... Nə gözəldir... Sağ olun...
Düzü DTK zabitinin bu eyhamlı sözlərini çox-çox sonralar Adil İrşadoğlunun Eldar Baxışla "VƏTƏN" təşkilatında fəaliyyət göstərdiyini biləndən sonra başa düşdüm. Həm də başa düşdüm ki, Laçın Ələkbərov da xalqımızın qeyrətli, vicdanlı oğullarından biri imiş...


Nizami Təhməzov.
20 İyun 2016 / 21:40.
(ikinci yazının sonu).
Ardı var...

20 Ekim 2016 Perşembe

YÖNÜ BƏRI BAXAN DAĞLAR... (1)

Adil İrşadoğlu

( Dağlar da insanlar kimi şəhid olurmuş... Sinəsinə çarpaz dağlar çəkilmiş başı ağ çalmalı, vüqarlı dağların qəddi getdikcə yavaş-yavaş əyilir...)

Gözəl insan, cəsur və fədakar dostum, birinci Qarabağ müharibəsinin başlandığı vaxtdan bəri çox hadisələri videolentə köçürüb verilişlər hazırlayan, istedadlı, təcrübəli, telejurnalist Adil İrşadoğlu (Əliyev) haqqında bəzi qeydlərim...   

( BİRİNCİ YAZI )

Nizami Təhməzov

Mənim üçün insan faktoru dünyada hər şeydən üstündür. Mən insanlığa, insani dəyərlərə çox böyük əhəmiyyət verir və hər şeydən üstün tuturam. Həyat elə gətirdi ki, mən dünyanın bir sıra ölkələrində oldum, maraqlı insanlarla ünsiyyət yaratdım, milliyətindən və dinindən asılı olmayaraq bu insanlarla dostluq münasibəti yaratdım. Aradan uzun illər keçməsinə baxmayaraq onların bəziləri ilə indi də əlaqə saxlayıram. Bütün bunları yazmaqda məqsədim odur ki, vətənini, xalqını, torpağını, el-obasını sevən insanlar mənim üçün çox əzizdirlər. Mənim ən yaxın qohumlarımda əgər bu dəyərlər yoxdursa, onlar mənim üçün önəmli deyil. Qohumluq sərhəddindən o tərəfə keçən deyillər. Sadəcə bioloji varlıqlardır. Mən çox sevinir və duyğulanıram ki, Adil İrşadoğlu ilə şəxsən tanışam və onunla uzun illər AzTv - də işləmişik. AzTv - də çox adam işləyirdi. Lap çox. Amma Adil bəy kimi oğullar az idi. Saymaq olardı. İki-üç...bəlkə də dörd olmazdı. Bu insan o qədər təbii və səmimi insan idi ki, onunla görüşəndə, söhbətləşəndə adama çox müsbət enerji gələrdi. Və adam hiss edərdi ki, həqiqi İNSANLA söhbət edir. Çox sadə, istiqanlı, həssas, səmimi, qayğıkeş... Bir sözlə İNSANLIĞA xas olan bütün xüsusiyyətlər Adil bəydə var idi. Məni görən kimi "Taal ilə hunə ya əxi..." deyərdi. Ərəb dilində "Bura gəl ey qardaş" deməkdir. O zamanlar biz ərəb dilini öyrənməyə çox meyl göstərərdik. Beləcə həyat davam edirdi. Əcaib və eybəcərliklər içərisində  Adil bəy mənim üçün bir mayaka çevrilmişdi. Öz-özümə düşünürdüm ki, nə yaxşı ki, Adil İrşadoğlu kimi oğullarımız var. Sözün həqiqi mənasında mən belə oğullarımızla fəxr edərdim. Mən onu bütün varlığı ilə xalqına, vətəninə, torpağına bağlı bir adam kimi tanıyırdım. Etiraf edim ki, mən ondan yaşca böyük olsam da bəzi şeyləri ondan öyrənirdim. Hiss edirdim və sonralar tam əmin oldum ki, Adil bəy öz sözü, öz fikri, öz düşüncəsi və ən əsası isə öz dönməz əqidəsi olan bir insandır. Sözün həqiqi mənasında o, şəxsiyyətdir. Ermənilər torpaqlarımıza göz dikən gündən Adilin rahatlığı pozuldu. O çox savadlı və ağıllı bir insan olduğu üçün yaxşı bilirdi ki, onların bu yersiz iddiaları çox böyük faciələrə səbəb olacaq. Qarabağın üzərində qara buludların hərləndiyini görürdü. Odur ki, elə ilk günlərdən Dağlıq Qarabağ ətrafında baş verən əsil həqiqətləri, onun əsil mahiyyətini dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq üçün Dağlıq Qarabağa, Şuşaya getdi. Bu addım, bilə-bilə ölümə getmək idi. O, ölümün gözünə dik baxa-baxa getdi. Adil İrşadoğlu ölümün gözünə dik baxmağı öyrənmişdi. O, heç nədən qorxmurdu. Həyatı qədər sevdiyi Qarabağı, o müqəddəs torpaqları qorumaq onun şərəfli işi idi. Bir aydan çox mən də Qarabağda oldum. O vaxt Prezidentin fövqəladə Səlahiyyətli Nümayəndəsi, Baş Nazirin Müavini Əlisaab Orucovla biryerdə qalırdım. Allahverdi Bağırovla, Qarabağın generalı Ərşadla, Qatır Məmmədlə (Ala Yaqub), Fred Asiflə və başqa qeyrətli oğullarımızla yaxından tanış oldum. Bir dəfə Ala Yaqubun qərargahında adlarını çəkdiyim qəhrəman oğullarımızla söhbət edirdim. Onlar haqqında xoş sözlər demək istədim. İndi adını unutduğum bir döyüşçü qabağa çıxıb dedi ki, qardaş, vuruşmaq bizim borcumuzdur. Ancaq belə oğullarımız da var ki, jurnalistdir, könüllü olaraq uzunmüddətli ezamiyyətə çıxıb gəlib oturub Şuşada erməni təbliğatına qarşı əks təbliğat aparır, Şuşa və onun ətrafından, döyüş bölgələrindən verilişlər hazırlayır. Heç nədən qorxub eləmir. Bax, əsil qəhrəman odur. Mən dərhal bildim ki, o, Adil İrşadoğlunu nəzərdə tutur. Ondan soruşdum ki, bəlkə Adil İrşadoğlunu deyirsiniz? "Bəli" - deyə o, cavab verdi. Dəqiq yadımda deyil, bilmədim Allahverdi Bağırv idi, yoxsa Fred Asif böyük fərəhlə dedi ki, qardaş, Adil qorxu bilən deyil. Belə bir vaxtda Adil kabinetdə otura bilməzdi. Mən o söhbəti heç vaxt unuda bilmərəm. Bəlkə də həyatımda birinci dəfə idi ki, dostumun şücaətindən və sözün əsil mənasında qəhrəmanlığından böyük fərəh hissi keçirir və qürurlanırdım.


Nizami Təhməzov.
25 fevral 2016 - cı il.
(Birinci yazının sonu).
Ardı var...

16 Ekim 2016 Pazar

60 İLLİYİMLƏ BAĞLI DOSTLARA CAVABIM VƏ TƏŞƏKKÜRÜM




Adil İrşadoğlu (Əliyev)


Mən vətənimi çox sevirəm, onun uğrunda canımı fəda etməyə hazıram, amma istəyirəm ki, vətən də məni azacıq sevsin...

Mən irqçi deyiləm, ancaq öz millətimi - türk millətimi, onun milli dəyərlərini çox sevirəm. İstiqlal şairimiz Xəlil Rza Ulutürk demişkən: 

Biz türkləriz, Vətənimiz - başdanbaşa yer kürəsi,
Bayrağımız al günəşdir, çadırımız göy qübbəsi !

✔ Əzizlərim, mən heç vaxt kişilikdən danışmamışam, kişi olmağa çalışmışam. 

✔ Demokratiyadan danışmamışam, demokrat olmağa çalışmışam. 

✔ Boğazdan yuxarı vətən, vətən deməmişəm, vətənpərvər olmağımı əməllərimlə sübut etmişəm və edirəm.

✔ Çoxlarından fərqli olaraq heç vaxt xalqın adından danışıb saxta and içməmişəm. Saxta mövqe tutmamışam, saxta salamlaşıb, saxta gülməmişəm. 

✔ Mən vicdanlı, namuslu, xeyirxah, səxavətli, halal olmağı bu insanlardan öyrəndim. Ölənədək onlara borcluyam. Onları müəllimlərim sayıram. Kimdir onlar? 

Atam İrşad Məhəmməd oğlu Əliyev, Anam Qənirə Rüstəm qızı Rüstəmova, atamın qohumu Süleyman Sani Axundov, Həsən bəy Zərdabi, Mustafa Kamal paşa, Məmmədəmin Rəsulzadə, Üzeyir Hacıbəyli, Əhməd Cavad, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Rəşad Nuri Güntəkin, Səməd Vurğun, Abbas Zamanov, Mir Cəlal Paşayev, Nəsir İmanquliyev, Bəxtiyar Vahabzadə, Xəlil Rza Ulutürk, Famil Mehdi, Şirməmməd Hüseynov, Qulu Xəlilov, Nurəddin Babayev, Tofiq Rüstəmov, Nəriman Zeynalov, Akif Rüstəm oğlu  Rüstəmov, Elşad Quliyev, Sabir Xuduş oğlu Rüstəmov, Seyfulla Hənifə oğlu Cəfərov, Vasif Hacağa oğlu Babayev, Aslan Rəfi oğlu İsmayılov. Dünyasını dəyişənlərə min rəhmət. Bu dünyada yaşayanlara isə Allahdan can sağlığı diləyirəm. 

60 İllik yubileyim münasibətilə məni təbrik edən diqqətli dostlarıma təşəkkür edirəm. Diqqətsiz dostlarıma isə can sağlığı və diqqətli olmağı arzulayıram.

Çox sağ olun, dostlar. Yaxşı ki, varsınız. Həmişə sağlam və xoşbəxt olasınız. Allah verən ömrü dəyərincə yaşamaq hər insana nəsib olmur. Arzu edirəm ki, bu xoşbəxtlik hamıya nəsib olsun. Diqqətinizə görə bir daha təşəkkür edirəm. 


© Adil İrşadoğlu (Əliyev).
Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü,
1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı.

(Yazı ilk dəfə, 02.11.2013 - il tarixində, Facebook profilimdə dərc edilmişdir).



ATAMA ÜRƏYİMDƏ BƏSLƏDİYİM SÖZLƏRİM



Azərbaycan Respublikasının tanınmış jurnalisti, millətimizin dəyərli övladı, əsilli-köklü, orijinal və təvazökar insanı, Böyük Türk Dünyasına hizmətlər yapmaqdan zövq alan vətənpərvər insan Adil İrşadoğlunun ( Əliyevin ) 1 noyabr 2013-cü il tarixində  60 yaşı tamam olur.

Canım Ata, səni ailəmiz adından doğum günün münasibətilə təbrik edirəm. Gördüyümə, bildiyimə, oxuduğuma və eşitdiyimə görə sən çox cəfakeşsən. Kamil və mükəmməl bir insansan. Olduğun kimi görünən insansan. Etdiyin yaxşılıqların qarşılığını gözləməyən insansan. Sadəsən. Sadəlövh deyilsən. Xeyirxahsan. Düşmənə qarşı barışmazsan.

Əziz Ata, sən həm də xalqın əsil oğlusan. Hər bir addımında, hər bir əməlində xalqını düşünərək hərəkət etmisən və edirsən. Dövlətimizə sadiqsən. Müstəqillik sənin üçün hər şeydən əzizdir. Səni həmişə müstəqil və əziz olasan. Sən bu xalq üçün nələri etməmisən... Bacardığını, əlindən gələni əsirgəməmisən. Çox təəssüf ki, bu vaxtadək çəkdiyin əziyyətin dövlət səviyyəsində qarşılığını görməmisən. Erməni separatizmi Qarabağda və Azərbaycanın digər sərhəd bölgələrində baş qaldırıb təxribatlar törətdiyi, müstəqilliyimizə zərbələr vurduğu illərdə sən bu xain qonşuya - erməni daşnaqlarına qarşı dəyərli əks təbliğat işi görmüsən və indi də görürsən. Birinci Qarabağ müharibəsi illərində ailənin yanında isti yorğan - döşəkdə yatmağı yox, cəbhəni, bu gün şəhidlik zirvəsinə ucalmış insanların yanında olmağı üstün tutmusan və həyatını təhlükəyə ataraq səngərlərdən geri çəkilməmisən. Kişi adamsan. Qeyrətinə qurban olum.

Hörmətli Ata, sən o qədər Vətən, Millət xəstəsisən ki, onların naminə ailənin, qohum - əqrabanın, əzizlərinin mənafeyini unutmaqdan belə çəkinmirsən. Sənin üçün Vətənin, Millətin mənafeyi hər şeydən üstündür.

Bütün bunlara görə, səni çox sevirəm mənim sevimli atam. Ailəmizin sənsiz bir günü olmasın. Sənə birinci növbədə can sağlığı, uzun və mənalı ömür arzulayıram. Hər şeyə görə çox sağ ol bizim qiymətli atamız. Bütün arzularına sağ ikən çatasan. Allah sənə yar olsun. 60 YAŞIN MÜBARƏK !


Hörmətlə, Fərhad Adiloğlu ( Əlizadə )
Yazı ilk dəfə,  31.10. 2013 - cü il tarixində, Facebook profilində dərc edilmişdir. 

SƏRT SINAQLARDAN ÇIXMIŞ İNSAN



Mən onu ekranda görmüşdüm. Hazırladığı televerilişlərdən tanıyırdım. İlk dəfə canlı olaraq AzTv - də tanış olduq. AzTv - də Hərbi Vətənpərvərlik və Salnamə Verilişləri Baş Redaksiyasına Vidadi Bağırovla görüşməyə getmişdim. Məni Adil müəllimlə Vidadi tanış etdi.

Vidadi Bağırovla tanışlığımız isə erməni daşnaqlarının ərazi bütövlüyümüzə əl uzatdığı vaxtdan mövcud idi. O da, mən də “ Qarabağ “ qəzetində bu mövzuda maraqlı materiallarla fəaliyyət göstərirdik. Necə deyərlər, dəliqanlı vaxtlarımız idi. Qorxu bizdən qaçırdı. Mən Qarabağın odlu - alovlu nöqtələrindən kiminsə bacarmadığı ən təhlükəli döyüş səhnələrini bir fotorepartyor kimi çəkib Azərbaycan və dünya mətbuatına ötürürdüm. Bunlar başqa bir söhbətin mövzusudur.

Keçək mətləbə. Bax beləcə Adil İrşadoğlu Əliyevlə tanışlıq dövrüm başladı. Bizim ünsiyyətimiz qaynadıqca dərinləşdi. Kiçik bir tanışlığımız böyük bir dostluğa çevrildi. Adil İrşadoğlu həyatın bütün ağrı - acılarını yaşamış, taleyin sərt sınaqlarından çıxmış bir insandır, mükəmməl insan. İndi o da hər bir qarabağlı kimi torpaq, yurd niskili ilə yaşayır. Bu həsrətə tezliklə son qoyulması üçün əlindən gələni əsirgəmir, jurnalistlik fəaliyyətini müstəqil olaraq uğurla davam etdirir və Tanrıdan imdad diləyir. 

Adil İrşadoğlu hər görüşümüzdə adama bir Qarabağ niskili yaşadır. Qarabağlı günlərini xatırlayıb, iç sızladan səhifələri göz önündə canlandırır. Adil İrşadoğlunun gecəsi aylı, gündüzü qaranlıqdır. Röyası Qarabağda, ruhu isə Vətəndədir. Həyatının 60 - cı payızına bax beləcə qədəm qoyur Adil İrşadoğlu. Yurdsuz, yuvasız, elsiz, obasız... Kədər onu tək buraxmır. Həsrət ondan əl çəkmir. Arzuların, ümidlərin ağuşunda həyatının sonuna doğru addımlayır Adil İrşadoğlu. O, ömrünün 20 - 25 ilini Qarabağda qoyub gəldi. Uşaqlığı, gəncliyi, həyatının silinməz bir tarixi Qarabağda qaldı. İndi Adil müəllim yurda qayıtmaq arzusu ilə yaşayır.

Biz biri - birimizi dərindən tanıyırıq. Adil İrşadoğlu işgüzar, məsuliyyətli, sədaqətli və mehriban insandır. O, kəsdiyi şərtə, verdiyi sözə həmişə riayət edir və başqalarından da bunu tələb edir. Bütün bunlara görə Adil müəllimə böyük hörmətim var. Biz biri - birimizə qırılmaz tellərlə bağlıyıq. İnanıram ki, bu, ömrümüzün axırınadək davam edəcək və onun növbəti yubileyini doğma Qarabağımızda keçirəcəyik. Bu arzu ilə sənə uğurlar, nailiyyətlər və sevgi dolu anlar diləyirəm, Adil İrşadoğlu.


Dərin hörmətlə,
Qalib Qurban İbrahimoğlu.
Yazı ilk dəfə,  31.10. 2013 - cü il tarixində, 
“İpək Tv” internet televiziyasında dərc edilmişdir. 

60 YAŞ NƏDİR Kİ...



Atalar yaxşı deyib: “Ömür keçdi, gün keçdi...” Doğrudan da, aylar-illər çox sürətlə gəlib keçir. Adam ailəsi, dostları ilə bir yerdə olanda üz-göz öyrəşir, zahirən, batinən necə dəyişməyimizin fərqində olmuruq. Əgər bu yaxında bir nəfər tələbə yoldaşımızın oğlunun toyunda bir masada yanaşı əyləşdiyim dostum Adil İrşadoğlundan qulağına pıçıltıyla-60-ın tamam olmayıb? - deyə soruşmasaydım, əziz dostumun 60-a hələ yol gəldiyini sanardım. Sən demə bu yaş məsələsi ürəyimə təsadüfi danmayıbmış. Bu sorğudan məlum oldu ki, noyabrın 1-i Adil İrşadoğlunun 60 yaşı tamam olur.

Etiraf edək ki, biz yaşa dolduqca ətrafımız seyrəlir, dostlarımızın bir çoxunu Allahın əmri ilə, ya da dar günün dostu olmadığından itiririk. Adil İrşadoğlunu 41 ildir tanıyıram. Dostluğumuzun yaşı da elə bu qədərdir. Bir-birimizin xeyir-şər işində, toyda-düyündə görüşə-görüşə, dərdləşə-dərdləşə bir də görmüşük saqqal saxlamaya-saxlamaya cavanlar bizə AĞSAQQAL deyə müraciət edirlər. Nə etmək, bundan pərt olmağa dəyməz, bu həyatın qanunudur.

Adil İrşadoğlu Ağdamda sayılıb-seçilən bir ailədə dünyaya göz açıb. Onun atası İrşad müəllim əsl Azərbaycan kişisinə xas bütün müsbət keyfiyyətlərin daşıyıcısı, milis polkovniki, anası Qənirə xanım isə savadlı, tələbkar müəllimə idi. Təəssüf ki, onlar da Ağdamın bir hissəsi işğal olunandan sonra Bakıda qaçqınçılıq həyatı yaşadılar. Qarabağın həsrəti ilə dünyalarını dəyişəndə Qaracı qəbiristanlığında doğmalarının yanında yox, İrşad müəllim Ağdam şəhərinin 1-ci Fəxri Xiyabanında, Qənirə müəllimə isə Biləcəri qəbiristanlığında dəfn olundular...

Mən bunu bu yubiley yazısında təsadüfən xatırlamıram. Adil həmişə ata-anasının yolunu saxlayan, valideynlərini hər şeydən, hər kəsdən uca tutan oğul olub. O, millətini, dövlətini, ölkəsini də elə məhəbbətlə, ürəkdən, candan sevən şəxsdir.

Adil İrşadoğlu indiki Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika Fakültəsini bitirib. 1977-ci ildən 1997-ci ilə qədər - düz 20 il Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində jurnalistlik fəaliyyəti göstərmişdir. Bu illər ərzində hazırladığı müxtəlif səpkili verilişlərə görə Fəxri Fərmanlarla təltif olunmuşdur.

1988-ci il hadisələrindən sonra Adil İrşadoğlunun gecəsi-gündüzü olmayıb. O, 1989-cu ildə Şuşa şəhərinin teleötürücü stansiyasının nəzdində kiçik studiyanın yaranmasında və separatçı qüvvələrə qarşı əks təbliğatın aparılmasında yaxından iştirak edib. Adil, eyni zamanda o dövrdə Dövlət Televiziyasının hərbi vətənpərvərlik baş redaksiyasının təşkil olunmasında əlindən gələni əsirgəməmişdir. Adil İrşadoğlu bir jurnalist kimi 1-ci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı idi və onun cəbhədən hazırladığı çoxsaylı verilişlər şübhə etmirəm ki, AzTV-nin arxivində indi də saxlanılır. Təsadüfi deyildir ki, Adil İrşadoğlu əsgər və zabitlərin həyatından hazırladığı salnamələrə görə “N” saylı hərbi hissə komandirinin 1 avqust 1995-ci il tarixli qərarına əsasən “Şah İsmayıl Xətai” adına Fəxri Fərmanla mükafatlandırılmışdır.

Adil İrşadoğlunun Qarabağ müharibəsi dövrü bir telejurnalist kimi fəaliyyəti, əslində, daha çox təfərrüat, canlı xatirə və yaşantıları özündə əks etdirən ayrıca bir yazının mövzusudur. Mən  özüm də 1993-cü ildə onun çəkiliş qrupu ilə Ağdam-Tərtər bölgəsində onların canlı döyüş səhnələrini lentə almalarının şahidi olmuşam. Doğrudan da, Adilin bu dövrdəki fəaliyyəti təqdirəlayiqdir. Xatırladım ki, bu gün Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Asif Məhərrəmovun (Fred Asif) həyatından canlı çəkilişlərə görə də ona minnətdarıq.

Təəssüf ki, 1997-ci ildə Adil İrşadoğlu 20 il fəaliyyət göstərdiyi AzTV-dən müəyyən səbəblərə görə aralı düşdü. Lakin ruhdan düşmədi və qəzetçilik sahəsində jurnalistlik fəaliyyəti ilə məşğul oldu. O, zamanında populyarlıq qazanmış “De-Fakto” qəzetinin qurucusu və ilk baş redaktoru, “Yeni dünya” qəzetində baş redaktor müavini,  Qarabağ Əlillər Cəmiyyətinin orqanı olan “Əlillər” qəzetinin məsul redaktoru, “Novıy mir” qəzetinin redaktoru, “Olaylar” və “Şans” qəzetlərinin baş direktoru olmuşdur. Adil İrşadoğlu 17 saylı Yasamal 3-cü seçki dairəsi üzrə 29 saylı seçki mətəqəsində 4 dəfə seçki komissiyasının katibi olmuşdur.

Adil İrşadoğlunun belə tez-tez iş yerini dəyişməsi onun xasiyyətinin ağırlığı ilə yox, qürurlu və təmizliyindən irəli gəlib. O, həmişə “dost dostuna tən gərək, tən olmasa gen gərək” prinsipi ilə işləyib.

Adil İrşadoğlu gözəl ailə başçısıdır, iki oğul atasıdır, cavanca babadır. Nəvəsi Ayanla nəfəs alır.

Əziz qələm dostumu 60 yaşı münasibətilə təbrik edir, bir an belə unutmadığı Qarabağın işğaldan azad olacağı o böyük günü görməsini Allahdan diləyirəm. Yaşa, yarat, əziz dost, 60 yaş nədir ki...


Mustafa ÇƏMƏNLİ. 
Yazıçı-publisist.
Yazı ilk dəfə, 01.11.2013 - cü il tarixində, "525-ci qəzet"də çap edilmişdir.

15 Ekim 2016 Cumartesi

ERMƏNİSTAN - AZƏRBAYCAN SAVAŞI HAQQINDA HAZIRLADIĞIM XRONOLOJİ GERÇƏK TARİXDƏN ELMİ İŞLƏRDƏ İSTİFADƏ EDİLİR


Международные связи в поиске заложников и пропавших без вести граждан

Мустафаева Гюльшен Мамед гызы, Гянджинский государственный университет.

Разразившийся в конце 80-х годов XX века Армяно-Азербайджанский На­гор­но-Карабахский конфликт привел к тому, что тысячи людей были взяты в за­ложники и попали в плен. Ре­ше­ние существующей проблемы привело к по­вестке дня сотрудничество Азер­бай­джана с государствами мира и соответ­ству­ющими международными орга­ни­зациями. В результате возникшей необ­хо­ди­мо­сти 21 апреля 1993 года Азер­бай­джан присоединился к Женевским Кон­вен­циям «Об обращении к воен­но­плен­ным», «О попечительстве гражданского на­се­ле­ния во время войны» и послал по этому поводу официальное заявление в Фе­де­раль­ный Совет Швеции. Создав правовую основу для своей деятельности, рес­пуб­лика посредством Международного Комитета Красного Креста (МККК) и офи­циального представителя его центрального аппарата Борне выступила с ини­циативой о возможности обмена задержанных в Азербайджане и пригово­рен­­ных судом к смертной казни за содеянные преступления заключенных ар­мян­­ской национальности с содержащимися в армянскому плену азер­бай­джан­ски­­ми пленными и заложниками [1, д. №6, т. I-II, с. 231]. В своем июльском обращении к мировой общественности, Организации Объединенных Наций, груп­пе СБСЕ, Ассамблее Гражданства Хельсинки Азербайджан призвал пе­ре­до­вые силы осудить политику геноцида Армении, поднять голос протеста про­тив отношения к жертвам конфликта. Обращение распространилось через средства массовой информации и международные агентства. 6-8 февраля 1993 года в городе Монтре/ Швейцария/ на встрече с армянским католикосом Ваз­ге­ном I шейхулислам Аллахшукур Пашазаде, выражая позиции Азербай­джана, выдвинул предложение о скоротечном и безоговорочном обмене за­лож­ни­ков по принципу «Всех всем». На данной встрече, организованной по инициативе Всемирного Совета Церквей, сотрудничеству Европейского Совета Церквей и с участием Генерального секретаря Всемирного Исламского Совета, было принято совместное Коммюнике. В Коммюнике была продемон­стри­ро­ва­на вера в не утрату возможностей завоевания стабильности и этнического пе­ре­ми­рия в напряженной зоне стыка Запада и Востока, христианства и Ислама. Было отмечено о предотвращении пролития крови, целесообразность разре­ше­ния конфликта путем соответствующих нормам переговоров, справедливыми, политическими средствами. Единый Гуманитарный Фонд, созданный под предводительством Всемирного Исламского Совета и Всемирного Совета Церк­вей и с целью оказания помощи пленным и заложникам без национального разграничения, призвал к освобождению взятых в заложники женщин и детей, гуманистическому отношению в духе многовековой Женевской Конвенции. 9 февраля Азербайджанскому и Армянскому руководству было послано едино­глас­ное обращение Генерального секретаря Всемирного Совета Церквей Кон­ра­да Рейзерина и Генерального секретаря Европейского Совета Церквей Джона Фишера [2, 09.02.93]. 9 марта 1993 года в московском представительстве Центрального Совета Международного комитета Красного Креста, одобря­ющего обмен пленных и заложников по принципу «Всех всем», состоялась пер­вая встреча руководства государственных комиссий обеих республик в связи с попавшими в плен или пропавшими без вести, взятыми в заложники граж­данами [1, д. №134, 29.12.1993, с. 6]. На встрече было решено заключение соот­ветствующего договора по решению существующих проблем, до конца марта разработка проекта необходимых документов, заключения договора в Женеве, планируемого делегацией из 2-3-х человек. В проекте договора было указано о безоговорочном обмене за 48 часов заложников, раненых и тяжело больных военнопленных, тел погибших на поле боя, о создании согласно Женевским Конвенциям 1949 года соответствующих условий для военно­плен­ных. Однако Армения, пытающаяся развернуть переговоры от позитивного раз­ви­тия, выдви­нув вопрос представительства Нагорного Карабаха, заявила, что они могут дать гарантию только по поводу заложников и военнопленных, на­хо­дя­щихся на терри­тории Армении. Оценив данную позицию, как факт, на­прав­ленный на нарушение переговоров, Азербайджан заявил, что и после этого про­должит переговоры только с представительством из Республики Армения. 

Пресс-конференция, состоявшаяся 10 марта 1993 года и посвященная ито­гам встречи, проведенной для местных и иностранных журналистов в по­стоян­ном представительстве Азербайджанской Республики в Москве, комментируя пере­говоры, отметила, что Азербайджан подготовит проект договоров следу­ющей встречи и представит его на рассмотрение экспертов Бакинскому пред­ста­ви­тельству Международного Комитета Красного Креста. Однако в конце мар­та поступила информация о невозможности проведения встречи в Женеве [1, д. №6, т. I, 1993, с. 177-178]. 

Изменив свои позиции во имя граждан, находящихся в плену, Азер­бай­джан с целью урегулирования хода переговоров в середине апреля через упол­но­моченного представителя Центрального Совета Международного Комитета Красного Креста по Южному Кавказу Борне, прибывшему из Женевы в Баку, ос­ведомил Армению о том, что не возражает против участия в переговорах пред­ставителя армянской общины в Нагорном Карабахе [4, 21.04.1993]. После данного соглашения, оцененного как выражение доброго намерения со стороны уполномоченного представителя, каждая из двух сторон приступили к состав­ле­нию точного списка пленных и заложников. Началось последовательное вы­пол­нение задач, исходящих из требований Женевской Конвенции, по под­го­тов­ке списка пленных и заложников в Азербайджане, их объединения под го­су­дарственным покровительством. С этой целью было предоставлено Испра­ви­тель­но-трудовое учреждение №3 в Гобустане, создано благоприятное условие для задержания армянских граждан. После составления списка задержанных армян, в июне 1993 года он был представлен в Бакинское представительство Международного Комитета Красного Креста. Однако в связи с отставкой ответ­ственного лица по делам пленных и заложников в Армении, представителя пре­зи­дента по особым заданиям Давида Шахназаряна и не установления нового ли­ца переговоры вновь не состоялись. 28 июля 1993 года была организована встре­ча заместителя министра обороны Азербайджанской Республики генерал-майора И.Казымова с первым заместителем министра иностранных дел «вы­мыш­ленной республики» А.Агасаряном [1, д. №1161/ДК, 25.08.1993]. Во время встречи А.Агасарян дал неточные сведения по поводу содержания азербай­джан­ских женщин, детей, раненых и больных пленных и заложников в детской больнице в Ханкенди, пожилых женщин и стариков в детском саду, о воз­мож­ности свободной встречи с ними международных правозащитников и орга­ни­за­ций, отправки писем задержанных своим близким. Его заявление о выдаче оп­ре­деленной группы из сотрудников МВД с целью защиты органи­за­ций, где со­дер­жались азербайджанцы и происходили с ними встречи, не удовлетворило участников встречи. 

Таким образом Азербайджан посредством Бакинского представительства Международного Комитета Красного Креста отправил свой проект соглашения, который получил положительный отзыв международного органа в Женеве, и в Ереван, и в Ханкенди. Было предусмотрено подписание данного проекта из 8 страниц со стороны Государственных комиссий Азербайджанской Республики и Республики Армения, а также «представителем армянской общины На­гор­но­го Карабаха». Однако противоположная сторона предпочла воздержаться [1, д. №6, т. I-II, с. 231]. Именно в тот период Азербайджан впервые вынес за стол меж­государственных переговоров вопрос о судьбе пленных и заложников, ко­то­рый был обсужден на уровне делегатов Милли Меджлиса Азер­байджанской Рес­публики и Верховного Совета Российской Федерации. В декабре 1993 года стеснились отношения с руководителями Грузинских и Азербайджанских орга­ни­заций Транснациональной Радикальной Партии. Материалы, связанные с со­гла­сованными на Московской встрече Азербайджана и Армении вопросами по делу пленных и заложников, а также взятые ими обязательства были пере­ве­де­ны на английский и персидский языки и посредством Министерства внут­рен­них дел распространены в странах Европы и Ближнего Востока. В печать, эфир и другие средства информации США и европейских государств были отправ­ле­ны сотни статей, фотоальбомов и т.д. по поводу пленных и заложников. Связь Азербайджана с международными организациями и их отдельными представи­те­лями в освобождении пленных и заложников стала важной сферой деятель­­ности по определению интерных помещений для пленных и заложников, поис­ку без вести пропавших, возвращению их на Родину. Благодаря Междуна­род­но­му комитету Красного Креста удалось вернуть на Родину - 4, а посред­ством меж­дународного уполномоченного итальянца М.Рафаэлли 5 человек [1, д. №1161/ДК, 28.08.1993]. Установилось сотрудничество с группой, в которую вхо­дили Бернхард Клазен (Германия), Светлана Ганнушкина (Россия) и Пата Закарешвили (Грузия). С участием членов группы в 1996-2000 годах происхо­ди­ли неоднократные встречи с пленными и заложниками, проводились перего­воры по улучшению условий их размещения, предпринимались соответству­ющие меры по поиску без вести пропавших. И как результат этому, в 1993-2000 годах в период проводимых переговоров при том, что армянская сторона ут­верж­дала о нахождении у нее всего лишь 50-60 азербайджанских пленных и заложников, однако именно в этот период было освобождено из плена и воз­вра­ще­но на Родину 1086 человек [1, д. №6, п. V, с. 35-36]. В результате поисков, осуществляемых с апреля по декабрь 1993 года, было установлено, что свыше 2000 мирных жителей Азербайджана находятся в заложниках. Боль­шин­ство из них были больные, инвалиды и беспомощные люди, 71 детей, 320 женщин, 173 человека в возрасте до 60 лет [1, д. №2016/ДК, 30.11.1993]. 

7 мая 1999 года накануне годовщины согласия о перемирии Азербайджан, руководствуясь гуманистическими идеями, вновь выступил с предложением об­мена пленных как на азербайджанской, так и на армянской стороне, по прин­ципу «Всех всем» [1, д. №6, III папка к 1995-2000 гг, с. 17]. Однако Арме­ния опровергла данное предложение. Так, группа независимых между­на­родных правозащитников во время своего официального визита в Ереван и Хан­кен­ди в первой половине мая 1999 года обнаружила здесь 9 азербайджанских воен­нопленных [1, д. №6, III папка к 1995-2000 гг, с. 52]. В действительности же в тот период в Армении было не 9, а по результатам служебно-оперативных мер Азербайджана было уточнено нахождение в плену 14 азербайджанских военно­пленных [1, д. №6, II папка к 1995-2000 гг., с. 44]. Среди них можно отметить азербайджанских военнопленных Зулфи Исмаил оглу Солтанова, Муршудова Садреддина Аслан оглу, попавшего в плен в 1997 году, и Сафаралиева Афгана Ханлар оглу 1976 года рождения, попавшего в плен в 1997 году. Они были пере­даны Государственной комиссии в аэропорту Бина посредством Алек­санд­ра Гнедыхина [1, д. №6, I папка к 1995-2000 гг., с. 25]. В декабре 1999 года в Политическом комитете Парламентской Ассамблеи Совета Европы были обсуждены вопросы поиска пленных, заложников и пропавших без вести и по инициативе азербайджанской делегации было выдвинуто предложение об осуществлении следующих принципов: проблемы военнопленных, заложников и без вести пропавших это гуманитарный вопрос и не использовать его в политических целях; обеспечить немедленное освобождение военнопленных, зарегистрированных Международным Комитетом Красного Креста; организо­вать совместную работу с целью поиска пропавших без вести людей, инфор­ми­ро­вание друг друга о поступающих сведениях; создать условия для посещения гуманитарных организаций и представителей сторон возможных мест содер­жа­ния пленных; предпринять коалиционные меры по расширению сотрудничества между Международным Комитетом Красного Креста и другими междуна­род­ными организациями. 30 декабря 1999 года Милли Меджлис Азербайджанской Республики сделал официальное заявление по принятию этих принципов. Несмотря и на предложение Политического Комитета Парламентской Ассамблеи Совета Европы, Армянский парламент предпочел воздержаться, не выражая своей официальной позиции по этому поводу.

Члены международной организации по поиску пропавших без вести - Меж­дународной поисковой группы, финансируемой Фондом Ген­риха Белля в Германии, - Бернхард Клазен, Паата Закареишвили и Светлана Ганнушкина в мае, октябре и декабре 2001 года трижды побывали с официальным визитом в Баку, обсуждали судьбу десятка без вести пропавших людей. Члены были встречены председателем Государственной комиссии Н.Аббасовым, для поиска группе был представлен список о 14 пропавших без вести азербайджанцах. Также была отмечена важность продолжения поиска по данным ранее спискам. В резуль­та­те усилия членов международной поисковой группы были получены сведения о 51 пропавших без вести азербайджанцах. Во время официальных визитов чле­нов группы в Азербайджан в 2001 году было получено согласие по направ­ле­ниям их деятельности, раскрыты позиции армянской стороны [1, отчет рабочей группы Государственной комиссии за 2001 год, с. 2]. Сотрудники Бакинского представительства Международного Комитета Красного Креста совместно с членами поисковой группы имени Генриха Белла для ознаком­ле­ния со свидетельскими показаниями по поводу мест содержания азербай­джан­ских плен­ных встретились с вернувшимися на Родину азербайджанскими граж­да­­нами, чтобы организовать поиск, они были проинформированы об обоих фак­тах [1, отчет рабочей группы Государственной комиссии за 2001 год, с. 2].

В течение 2001 года с Бакинским представительством Международного Комитета Красного Креста осуществлялось сотрудничество по поиску 17 лиц. Благодаря продолжающемуся в 2002 году сотрудничеству, были освобождены из плена 3 азербайджанских гражданина и достигнуто возвращение останков тела погибшего в плену Мамедова Мехмана Шура оглу. Несмотря на то, что данная организация выполняла гуманитарную миссию, однако и у нее были не­до­статки. Так, освобожденный из плена 19 ноября 2002 года Мамедов Иль­хам Юсиф оглу заявил о своем недовольстве деятельностью ереванского пред­ста­ви­тель­ства Международного Комитета Красного Креста, он отметил, что данная орга­низация закрыла глаза на нарушение его прав. По этому поводу руко­во­ди­тель Бакинского представительства Международного Комитета Красного Крес­та господин Флорент Комаз был принят со стороны председателя Государ­ствен­ной комиссии Н.Аббасова, которому изложил факты по этому вопросу и, в общем, о позиции МККК в пользу армян, указал на ее серьезные недостатки. 

На 58-ой сессии Комиссии по Правам Человека ООН, проведенной в ап­ре­ле 2002 года по инициативе заместителя министра иностранных дел, члена Го­су­дарственной комиссии Халафа Халафова, консенсусом было принято поста­нов­ление Азербайджана о «Без вести пропавших людях». В результате не­пре­рыв­ных переговоров, проводимых по дипломатическим каналам, к пос­та­нов­ле­нию в качестве соавторов присоединились 17 государств. В принятии поста­нов­ле­ния активное участие приняли также представители Швейцарского прави­тель­ства как депозитора Женевских конвенций от 12 августа 1949 года о защите Европейского Союза, Организации Исламской Конференции, Между­народного Комитета Красного Креста и Жертв войны и дополнительных к ним прото­ко­лов. В постановлении было указано на то, что на 60-ой сессии Комис­сии по пра­вам человека ООН вновь будет рассмотрен данный вопрос и преду­смот­рено представление Генеральным секретарем ООН доклада в связи с проблемой. 
Уже началась работа по организации обращений граждан в между­на­род­ные организации, поставленная как важная задача на третьем заседании Госу­дар­ственной комиссии с новым составом. Эта работа выполняется в двух направлениях и обращения адресуются в 11 международных организаций: Пер­вое направление - обращения родителей и близких родственников лиц, со­дер­жащихся в армянском плену; Второе направление - обращения лиц, освобож­ден­ных из армянского плена. До конца 2001 года было подготовлено и отправ­лено по указанным адресам около 400 писем-обращений.

27 марта 2002 года в Рабочей группе Государственной комиссии коор­ди­на­тор по делу защиты Бакинского представительства Международного Комитета Крас­ного Креста Э.Баярт был принят секретарем Комиссии И.Багировым и об­су­дил с ним ряд вопросов [1, отчет РГГК на март 2002 года, с. 2]. Член ко­мис­сии З.Салахова во время своего официального визита в сентябре 2002 года в США на встречах, проводимых в этой стране и в резиденции ООН, дала све­де­ния по данной проблеме, представила сборник материалов Государствен­ной ко­мис­сии, фото, аудио и видео материалы, отражающие факты этнического рас­чи­щения, производимого в результате нападения на Азербайджан и геноцида. 
Во время очередного визита в Азербайджан 9-10 мая 2002 года были вы­пол­нены соответствующие работы с Международной Рабочей группой по поис­ку и для осуществления данного поиска противной стороной был пред­став­лен но­вый список [1, отчет РГГК на март 2002 года, с. 2]. 
Побывавший с визитом в Азербайджане и принятый в Государственной комиссии американский эксперт, автор книги «Тайна великого террористи­че­ского «христианского» государства Армении» Самуэль Вимсе дал сведения, отра­жающие факты террора, этнического расчищения и геноцида, произведен­ного в результате нападения Армении на Азербайджан, представил доказы­вающие это сборник материалов, аудио, видео и фото документы. 
23 сентября члены Международной Поисковой Группы (МПГ) были приняты Государственной комиссией и Рабочей группой. Во время встречи МПГ были представлены повторные вопросы по поводу азербайджанских граждан, которые когда-то находились в армянском плену, и судьба которых стала неизвестной. 
24-27 сентября в Баку на региональной конференции женщин Азербай­джа­на, Турции и Грузии, проводимой при поддержке ООН, был проде­мон­стри­ро­ван фильм «Мы говорим «нет» террору». 

Несмотря на то, что во время международной конференции по пропавшим без вести лицам, организованной в 2003 году в Женеве Международным Комитетом Красного Креста, делегация Азербайджана представила на повестку дня вопрос определения судьбы граждан, спрятанных в плену и в заложниках, 12 мая 2003 года во время визита в Баку Международной рабочей группы по делу военнопленных, заложников и пропавших без вести на повестку дня диалога, проводимого в Мини­стер­стве национальной безопасности [3, 13.05.2003] была выдвинута необъяснимая пози­ция армян, 19-21 февраля 2003 года на международной конференции в Женеве на тему «Без вести пропавшие лица», организованной Международным Комитетом Красного Крес­та с уча­стием азербайджанской делегации, Г.Алиева, исполняющая полномочия руко­во­дителя Рабочей группы по делу пленных и заложников, подняла вопрос о без вести пропавших гражданах, в том числе и о 783 гражданах, нахо­дя­щихся в свое время в армянском плену и дальнейшая судьба которых стала неизвестной, однако международные организации воздержались рассматривать эти факты. Именно поэтому 24 февраля 2004 на встрече председателя Государственной комиссии с представителем Международного Комитета Красного Креста по странам Америки и Европы Беатрис Межван Рогго еще раз была подчеркнута важность мероприятий, проведенных в сентябре 1999 года с участием ОБСЕ, МККК, а также Международной Рабочей группы по освобождению пленных и заложников, поиску пропавших без вести людей, поскольку армяне предлагали передавать трупы по дорогой цене, или же требовали взамен «армян». Но в Азер­байджане на тот период не было случаев содержания армян. Хотя между­на­­р­одные организации и имеют сведения по этому поводу, однако даже по сегод­няш­ний день не предприняты должные меры по требованию возврата ос­тан­ков погибших, чтобы положить конец чаяниям их родителей. Факт того, что международные организации не сделали заявлений против армян даже после таких шагов, вызвал серьезное недовольство в Азербайджане. 27 мая 2003 года за круглым столом, организованном Комитетом по Демократии и Правам Человека и посвященном судьбе наших соотечественников в армянском пле­не­нии, во главе с МККК было серьезно раскритиковано равнодушие боль­шин­ства международных организаций по отношению к судьбе пленных, в период офи­циаль­ных в период изитов нимают никаких мер ппротив тношению к судьбе пленных, жане.изитов с сожалением подчеркивалось, что они не принимали ни­ка­ких мер против скрытия Арменией пленных и заложников [5, 28-29.05.2003]. 

3 августа 2004 года в Бакинском пресс-клубе на пресс-конференции Цент­ра по защите прав беженцев и вынужденных переселенцев председатель Цент­ра Татьяна Чаладзе высказала более серьезное мнение в адрес международных организаций, обратилась к председателю Международного Комитета Красного Креста Донато Микошу по поводу улучшения судьбы плененных людей. Она за­явила, что хотя иностранные компании и показывают себя в качестве рес­тав­ра­торов прав людей, однако в действительности же они не оказывают никакой помощи. Татьяна Чаладзе даже грозилась дать Международный Комитет Крас­но­го Креста под Международный Суд в Гааге [7, 03.08.2004]. 
21-29 апреля 2003 года сопредседатели Международной рабочей группы по делу пленных и заложников Бернхард Клазен, Светлана Ганнушкина и Паата Закареишвили побывали с визитом в Азербайджане. Главной целью визита яко­бы была работа, связанная с армянскими пленными и заложниками, скры­ва­емы­ми в Азербайджане [3, 13.05.2003]. В то время как всему миру уже было офи­­циально объявлено об отсутствии в Азербайджане хотя бы одного ар­мян­ско­го пленного. 
18 января 2004 года Государственной комиссией был принят координатор представитель­ства по оборонной программе Бакинского представительства Международного Комитета Красного Креста Жан-Поль Корбон, проведены обсуждения о предстоящей работе по сопоставлению имеющихся в Международном Комитете Красного Креста и Государственной комиссии списков, представлен список лиц, чьи имена были отмечены в списке пропавших Государственной комиссии, однако вследствие того, что не было обращений со стороны их родственников, они не попали в ре­ги­страцию Международного Комитета Красного Креста. МККК представил спи­сок 28 азербайджанцев, погибших в плену. По представленному на встрече списку в базу данных были включены дополнения, сведения о близких род­ствен­никах 50 из них отправлены в Международный Комитет Красного Креста. Анализ списка пропавших показал, что имена 2368 человек в Государственной комиссии не были зарегистрированы в МККК. В связи с поиском пропавших 22 апреля 2004 года в Рабочей группе Государственной комиссии были приняты сотрудничающие с ней сопредседатели Междуна­род­ной рабочей группы по ос­во­бож­дению пленных и заложников, поиску пропавших без вести лиц Берн­хард Клазен и Пата Зкареишвили. На встрече обсуждался вопрос поиска пленных и взя­тых в заложники, пропавших без вести лиц в результате Армяно-Азер­бай­джан­ского конфликта. Кроме того были представлены факты о месте содер­жа­ния азербайджанских пленных и заложни­ков в Армении, которые до­нес­ли сбе­жав­шие из Армении в Азербайджан Роман Терян и Артур Агресян, со­пред­се­да­те­лям было поручено исследовать указанные территории. 
29 ноября 2004 года на встрече министра национальной безопасности Эль­дара Махмудова с руководителем Бакинского офиса Международного Ко­ми­тета Красного Креста Мери Вернц и координатором представитель­ства по оборонной программе Жан-Полем Корбоном также обсуждалось отношение к судьбе пленных и заложников, вновь протестовали против возникшей безразличной позиции [7, 02.12.2004], было объявлено о содержании в плену и заложниках 4852 азербайджанских граждан [6, 02.02.2004]. 13-16 октября 2004 года в Монако на сессии VI Меж­ду­на­родного Саммита по организованной преступности, посвященной между­на­род­ному террору, Э.Махмудов аргументи­ро­вал опасность и нарушения ар­мян­ско­го вооруженного сепаратизма и террора, преступность, произве­ден­ную про­тив пленных и заложников в Армении и на оккупированных террито­риях Азер­бай­джана, в этом плане отметил важность целесообразного усиления меж­ду­на­род­ного сотрудничества [6, 21.10.2004]. 
28 февраля 2005 года со стороны председателя Государственной комиссии бы­ли приняты представители Международного Ко­ми­тета Красного Креста, гла­ва Оперативного управления по Восточной Европе Изабель Баррас, руко­во­ди­тель Бакинского представительства Мери Вернц и координатор представитель­ства по оборонной программе Жан-Поль Корбон. На встрече был широко об­сужден проект Меморандума “Об организации поиска лиц, пропавших без ве­сти в связи с нагорно-карабахским конфликтом”, обе стороны высказали свои пред­ложения и примечания. После медпредставитель Бакинского офиса Меж­ду­­народного Ко­ми­тета Красного Креста Фатах Лабиб, а также Жан-Поль Кор­бон были приняты в Рабочей группе. Хотя на указанных встречах, ежедневных переговорах с Международной рабочей группой и Междуна­род­ным Ко­ми­тетом Красного Креста неоднократно поступала информация об освобождении взятых в плен солдат, и даже о дате освобождения, однако в последующем данные ор­га­низации сообщили об опровержении армянской стороной данного факта под пред­логом нерешенности технических вопросов, плохих погодных условий и т.п. Несмотря на все предлоги Азербайджан добился освобождения своих военных. 

В связи с уточнением сведений Государственной комиссии и поиском пропавших без вести граждан в международные организации был послан за­прос на 251 человек, созданы «личные дела». На пресс-конференции, органи­зо­ван­ной отделом по вопросам образования и культуры Американского Госу­дарственного Департамента и компанией «Project Harmony» в рамках Про­грам­мы лидерства азербайджанских женщин и посвященной «итогам обмена в Аме­ри­ке», были розданы 8 экземпляров сборника материалов Государственной комиссии. В связи с открытием нового варианта Интернет сайта Государ­ствен­ной комиссии подготовлен проект материалов, отражающих преступления, со­вер­шенные против пленных и заложников, и для его высокоуровневого пре­тво­ре­ния в жизнь подписан договор с компанией «Flexible Solutions». 

В 2006 году повысились усилия для более плодотворного построения со­труд­ничества с международными организациями, поддерживались непрерыв­ные связи с МККК и МРГ, проводились встречи. В 2004-2006 годах улучши­лись связи Государственной комиссии с международными организа­циями по поиску пленных и заложников и возращению их на Родину. На встречах со­пред­седателей МРГ с региональным координатором 1 февраля 2006 года, пре­зидента МККК Якоба Келленбергера с руководителем оперативного управ­ле­ния по Восточной Европе госпожой Изабель Баррас 3 апреля 2006 года, а также на 10 других встречах в январе-июне с Комитетом, докладчика Ко­митета Пар­ла­ментской Ассамблеи Совета Европы по вопросам миграции, беженцев и на­се­ле­ния Лео Платвоэти с секретарем того же комитета Марком Невелли 9 июня 2006 года руководство Государственной комиссии и Рабочей группы дали сведения по поводу освобождении пленных и взятых в заложники граждан, о проделанной работе в плане поиска пропавших без вести, необходимости сотрудничества с международными организациями, приобретенных первичных результатах.

В связи с исполнением со стороны Азербайджана постановления о «Про­пав­ших без вести лицах», принятого на 58-ой сессии Комиссии по правам человека ООН и 59-ой сессии Генеральной Ассамблеи ООН, усилилась работа с международными организациями. 

Литература

1. Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası İşçi Qrupunun arxivi.
2.”Azərbaycan” qəzeti. 1988-2007-ci illər.
3. ”Zerkalo” qəzeti. 1993-2007-ci illər.
4. ”Bakinski Raboçi” qəzeti. 1988-2007-ci illər.
5. ”Olaylar” qəzeti 
6. ”Üç nöqtə” qəzeti.
7. ”EXO” qəzeti.
8. Сванте Корнелла. Конфликт в Нагорном Карабахе: динамика и перспективы решения. Вашингтон, 2003.
9. Миркадыров Р. Не надо оказывать себе «медвежью услугу», когда речь идет о цифрах, связанных с Карабахским конфликтом. Газета «Эхо», 02.12.2004. 
10. İrşadoğlu Adil. Hərbi Xronika. Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi. “Azad Qarabağ“ qəzeti. 02.03.2006.
11. Antol Leven. ”Qarabağ təpələrinə səpələnmiş insan cəsədləri”. Tayms. 04.03.1992.


Поступила в редакцию 26.02.2010 г.

A.İRŞADOĞLUNUN "VƏTƏN SƏYYAR BRİQADASI" BAKIDA HƏRBİ HOSPİTALDA - 1993




DOSTLAR, SİZİ YOU TUBE KANALIMI DAİM İZLƏMƏYƏ DƏVƏT EDİRƏM. KANALIMA DAXİL OLARKƏN REKLAMLARA GÖZ ATSANIZ ZƏHMƏTƏ QİYMƏT VERMİŞ OLARSINIZ. KANALIMA ABUNƏ OLMANIZI VƏ TƏQİB ETMƏNİZİ RİCA EDİRƏM. BƏYƏNSƏNİZ BARMAQ İŞARƏSİNƏ TIKLAMAĞI UNUTMAYIN. 


ADİL İRŞADOĞLU (ƏLİYEV) ©
Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),
1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).