YÖNÜ BƏRI BAXAN DAĞLAR... (1)

Adil İrşadoğlu

( Dağlar da insanlar kimi şəhid olurmuş... Sinəsinə çarpaz dağlar çəkilmiş başı ağ çalmalı, vüqarlı dağların qəddi getdikcə yavaş-yavaş əyilir...)

Gözəl insan, cəsur və fədakar dostum, birinci Qarabağ müharibəsinin başlandığı vaxtdan bəri çox hadisələri videolentə köçürüb verilişlər hazırlayan, istedadlı, təcrübəli, telejurnalist Adil İrşadoğlu (Əliyev) haqqında bəzi qeydlərim...   

( BİRİNCİ YAZI )

Nizami Təhməzov

Mənim üçün insan faktoru dünyada hər şeydən üstündür. Mən insanlığa, insani dəyərlərə çox böyük əhəmiyyət verir və hər şeydən üstün tuturam. Həyat elə gətirdi ki, mən dünyanın bir sıra ölkələrində oldum, maraqlı insanlarla ünsiyyət yaratdım, milliyətindən və dinindən asılı olmayaraq bu insanlarla dostluq münasibəti yaratdım. Aradan uzun illər keçməsinə baxmayaraq onların bəziləri ilə indi də əlaqə saxlayıram. Bütün bunları yazmaqda məqsədim odur ki, vətənini, xalqını, torpağını, el-obasını sevən insanlar mənim üçün çox əzizdirlər. Mənim ən yaxın qohumlarımda əgər bu dəyərlər yoxdursa, onlar mənim üçün önəmli deyil. Qohumluq sərhəddindən o tərəfə keçən deyillər. Sadəcə bioloji varlıqlardır. Mən çox sevinir və duyğulanıram ki, Adil İrşadoğlu ilə şəxsən tanışam və onunla uzun illər AzTv - də işləmişik. AzTv - də çox adam işləyirdi. Lap çox. Amma Adil bəy kimi oğullar az idi. Saymaq olardı. İki-üç...bəlkə də dörd olmazdı. Bu insan o qədər təbii və səmimi insan idi ki, onunla görüşəndə, söhbətləşəndə adama çox müsbət enerji gələrdi. Və adam hiss edərdi ki, həqiqi İNSANLA söhbət edir. Çox sadə, istiqanlı, həssas, səmimi, qayğıkeş... Bir sözlə İNSANLIĞA xas olan bütün xüsusiyyətlər Adil bəydə var idi. Məni görən kimi "Taal ilə hunə ya əxi..." deyərdi. Ərəb dilində "Bura gəl ey qardaş" deməkdir. O zamanlar biz ərəb dilini öyrənməyə çox meyl göstərərdik. Beləcə həyat davam edirdi. Əcaib və eybəcərliklər içərisində  Adil bəy mənim üçün bir mayaka çevrilmişdi. Öz-özümə düşünürdüm ki, nə yaxşı ki, Adil İrşadoğlu kimi oğullarımız var. Sözün həqiqi mənasında mən belə oğullarımızla fəxr edərdim. Mən onu bütün varlığı ilə xalqına, vətəninə, torpağına bağlı bir adam kimi tanıyırdım. Etiraf edim ki, mən ondan yaşca böyük olsam da bəzi şeyləri ondan öyrənirdim. Hiss edirdim və sonralar tam əmin oldum ki, Adil bəy öz sözü, öz fikri, öz düşüncəsi və ən əsası isə öz dönməz əqidəsi olan bir insandır. Sözün həqiqi mənasında o, şəxsiyyətdir. Ermənilər torpaqlarımıza göz dikən gündən Adilin rahatlığı pozuldu. O çox savadlı və ağıllı bir insan olduğu üçün yaxşı bilirdi ki, onların bu yersiz iddiaları çox böyük faciələrə səbəb olacaq. Qarabağın üzərində qara buludların hərləndiyini görürdü. Odur ki, elə ilk günlərdən Dağlıq Qarabağ ətrafında baş verən əsil həqiqətləri, onun əsil mahiyyətini dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq üçün Dağlıq Qarabağa, Şuşaya getdi. Bu addım, bilə-bilə ölümə getmək idi. O, ölümün gözünə dik baxa-baxa getdi. Adil İrşadoğlu ölümün gözünə dik baxmağı öyrənmişdi. O, heç nədən qorxmurdu. Həyatı qədər sevdiyi Qarabağı, o müqəddəs torpaqları qorumaq onun şərəfli işi idi. Bir aydan çox mən də Qarabağda oldum. O vaxt Prezidentin fövqəladə Səlahiyyətli Nümayəndəsi, Baş Nazirin Müavini Əlisaab Orucovla biryerdə qalırdım. Allahverdi Bağırovla, Qarabağın generalı Ərşadla, Qatır Məmmədlə (Ala Yaqub), Fred Asiflə və başqa qeyrətli oğullarımızla yaxından tanış oldum. Bir dəfə Ala Yaqubun qərargahında adlarını çəkdiyim qəhrəman oğullarımızla söhbət edirdim. Onlar haqqında xoş sözlər demək istədim. İndi adını unutduğum bir döyüşçü qabağa çıxıb dedi ki, qardaş, vuruşmaq bizim borcumuzdur. Ancaq belə oğullarımız da var ki, jurnalistdir, könüllü olaraq uzunmüddətli ezamiyyətə çıxıb gəlib oturub Şuşada erməni təbliğatına qarşı əks təbliğat aparır, Şuşa və onun ətrafından, döyüş bölgələrindən verilişlər hazırlayır. Heç nədən qorxub eləmir. Bax, əsil qəhrəman odur. Mən dərhal bildim ki, o, Adil İrşadoğlunu nəzərdə tutur. Ondan soruşdum ki, bəlkə Adil İrşadoğlunu deyirsiniz? "Bəli" - deyə o, cavab verdi. Dəqiq yadımda deyil, bilmədim Allahverdi Bağırv idi, yoxsa Fred Asif böyük fərəhlə dedi ki, qardaş, Adil qorxu bilən deyil. Belə bir vaxtda Adil kabinetdə otura bilməzdi. Mən o söhbəti heç vaxt unuda bilmərəm. Bəlkə də həyatımda birinci dəfə idi ki, dostumun şücaətindən və sözün əsil mənasında qəhrəmanlığından böyük fərəh hissi keçirir və qürurlanırdım.

Nizami Təhməzov.

25 fevral 2016 - cı il.

(Birinci yazının sonu).

Ardı var...

60 İLLİYİMLƏ BAĞLI DOSTLARA CAVABIM VƏ TƏŞƏKKÜRÜM

Adil İrşadoğlu (Əliyev)

Mən vətənimi çox sevirəm, onun uğrunda canımı fəda etməyə hazıram, amma istəyirəm ki, vətən də məni azacıq sevsin...

Mən irqçi deyiləm, ancaq öz millətimi - türk millətimi, onun milli dəyərlərini çox sevirəm. İstiqlal şairimiz Xəlil Rza Ulutürk demişkən: 

Biz türkləriz, Vətənimiz - başdanbaşa yer kürəsi,

Bayrağımız al günəşdir, çadırımız göy qübbəsi !

✔ Əzizlərim, mən heç vaxt kişilikdən danışmamışam, kişi olmağa çalışmışam. 

✔ Demokratiyadan danışmamışam, demokrat olmağa çalışmışam. 

✔ Boğazdan yuxarı vətən, vətən deməmişəm, vətənpərvər olmağımı əməllərimlə sübut etmişəm və edirəm.

✔ Çoxlarından fərqli olaraq heç vaxt xalqın adından danışıb saxta and içməmişəm. Saxta mövqe tutmamışam, saxta salamlaşıb, saxta gülməmişəm. 

✔ Mən vicdanlı, namuslu, xeyirxah, səxavətli, halal olmağı bu insanlardan öyrəndim. Ölənədək onlara borcluyam. Onları müəllimlərim sayıram. Kimdir onlar? 

Atam İrşad Məhəmməd oğlu Əliyev, Anam Qənirə Rüstəm qızı Rüstəmova, atamın qohumu Süleyman Sani Axundov, Həsən bəy Zərdabi, Mustafa Kamal paşa, Məmmədəmin Rəsulzadə, Üzeyir Hacıbəyli, Əhməd Cavad, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Rəşad Nuri Güntəkin, Səməd Vurğun, Abbas Zamanov, Mir Cəlal Paşayev, Nəsir İmanquliyev, Bəxtiyar Vahabzadə, Xəlil Rza Ulutürk, Famil Mehdi, Şirməmməd Hüseynov, Qulu Xəlilov, Nurəddin Babayev, Tofiq Rüstəmov, Nəriman Zeynalov, Akif Rüstəm oğlu  Rüstəmov, Elşad Quliyev, Sabir Xuduş oğlu Rüstəmov, Seyfulla Hənifə oğlu Cəfərov, Vasif Hacağa oğlu Babayev, Aslan Rəfi oğlu İsmayılov. Dünyasını dəyişənlərə min rəhmət. Bu dünyada yaşayanlara isə Allahdan can sağlığı diləyirəm. 

60 İllik yubileyim münasibətilə məni təbrik edən diqqətli dostlarıma təşəkkür edirəm. Diqqətsiz dostlarıma isə can sağlığı və diqqətli olmağı arzulayıram.

Çox sağ olun, dostlar. Yaxşı ki, varsınız. Həmişə sağlam və xoşbəxt olasınız. Allah verən ömrü dəyərincə yaşamaq hər insana nəsib olmur. Arzu edirəm ki, bu xoşbəxtlik hamıya nəsib olsun. Diqqətinizə görə bir daha təşəkkür edirəm. 

© Adil İrşadoğlu (Əliyev).

Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü,

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı.

(Yazı ilk dəfə, 02.11.2013 - il tarixində, Facebook profilimdə dərc edilmişdir).

ATAMA ÜRƏYİMDƏ BƏSLƏDİYİM SÖZLƏRİM

Azərbaycan Respublikasının tanınmış jurnalisti, millətimizin dəyərli övladı, əsilli-köklü, orijinal və təvazökar insanı, Böyük Türk Dünyasına hizmətlər yapmaqdan zövq alan vətənpərvər insan Adil İrşadoğlunun ( Əliyevin ) 1 noyabr 2013-cü il tarixində  60 yaşı tamam olur.

Canım Ata, səni ailəmiz adından doğum günün münasibətilə təbrik edirəm. Gördüyümə, bildiyimə, oxuduğuma və eşitdiyimə görə sən çox cəfakeşsən. Kamil və mükəmməl bir insansan. Olduğun kimi görünən insansan. Etdiyin yaxşılıqların qarşılığını gözləməyən insansan. Sadəsən. Sadəlövh deyilsən. Xeyirxahsan. Düşmənə qarşı barışmazsan.

Əziz Ata, sən həm də xalqın əsil oğlusan. Hər bir addımında, hər bir əməlində xalqını düşünərək hərəkət etmisən və edirsən. Dövlətimizə sadiqsən. Müstəqillik sənin üçün hər şeydən əzizdir. Səni həmişə müstəqil və əziz olasan. Sən bu xalq üçün nələri etməmisən... Bacardığını, əlindən gələni əsirgəməmisən. Çox təəssüf ki, bu vaxtadək çəkdiyin əziyyətin dövlət səviyyəsində qarşılığını görməmisən. Erməni separatizmi Qarabağda və Azərbaycanın digər sərhəd bölgələrində baş qaldırıb təxribatlar törətdiyi, müstəqilliyimizə zərbələr vurduğu illərdə sən bu xain qonşuya - erməni daşnaqlarına qarşı dəyərli əks təbliğat işi görmüsən və indi də görürsən. Birinci Qarabağ müharibəsi illərində ailənin yanında isti yorğan - döşəkdə yatmağı yox, cəbhəni, bu gün şəhidlik zirvəsinə ucalmış insanların yanında olmağı üstün tutmusan və həyatını təhlükəyə ataraq səngərlərdən geri çəkilməmisən. Kişi adamsan. Qeyrətinə qurban olum.

Hörmətli Ata, sən o qədər Vətən, Millət xəstəsisən ki, onların naminə ailənin, qohum - əqrabanın, əzizlərinin mənafeyini unutmaqdan belə çəkinmirsən. Sənin üçün Vətənin, Millətin mənafeyi hər şeydən üstündür.

Bütün bunlara görə, səni çox sevirəm mənim sevimli atam. Ailəmizin sənsiz bir günü olmasın. Sənə birinci növbədə can sağlığı, uzun və mənalı ömür arzulayıram. Hər şeyə görə çox sağ ol bizim qiymətli atamız. Bütün arzularına sağ ikən çatasan. Allah sənə yar olsun. 60 YAŞIN MÜBARƏK !


Hörmətlə, Fərhad Adiloğlu ( Əlizadə )
Yazı ilk dəfə,  31.10. 2013 - cü il tarixində, Facebook profilində dərc edilmişdir. 

SƏRT SINAQLARDAN ÇIXMIŞ İNSAN

Mən onu ekranda görmüşdüm. Hazırladığı televerilişlərdən tanıyırdım. İlk dəfə canlı olaraq AzTv - də tanış olduq. AzTv - də Hərbi Vətənpərvərlik və Salnamə Verilişləri Baş Redaksiyasına Vidadi Bağırovla görüşməyə getmişdim. Məni Adil müəllimlə Vidadi tanış etdi.

Vidadi Bağırovla tanışlığımız isə erməni daşnaqlarının ərazi bütövlüyümüzə əl uzatdığı vaxtdan mövcud idi. O da, mən də “ Qarabağ “ qəzetində bu mövzuda maraqlı materiallarla fəaliyyət göstərirdik. Necə deyərlər, dəliqanlı vaxtlarımız idi. Qorxu bizdən qaçırdı. Mən Qarabağın odlu - alovlu nöqtələrindən kiminsə bacarmadığı ən təhlükəli döyüş səhnələrini bir fotorepartyor kimi çəkib Azərbaycan və dünya mətbuatına ötürürdüm. Bunlar başqa bir söhbətin mövzusudur.

Keçək mətləbə. Bax beləcə Adil İrşadoğlu Əliyevlə tanışlıq dövrüm başladı. Bizim ünsiyyətimiz qaynadıqca dərinləşdi. Kiçik bir tanışlığımız böyük bir dostluğa çevrildi. Adil İrşadoğlu həyatın bütün ağrı - acılarını yaşamış, taleyin sərt sınaqlarından çıxmış bir insandır, mükəmməl insan. İndi o da hər bir qarabağlı kimi torpaq, yurd niskili ilə yaşayır. Bu həsrətə tezliklə son qoyulması üçün əlindən gələni əsirgəmir, jurnalistlik fəaliyyətini müstəqil olaraq uğurla davam etdirir və Tanrıdan imdad diləyir. 

Adil İrşadoğlu hər görüşümüzdə adama bir Qarabağ niskili yaşadır. Qarabağlı günlərini xatırlayıb, iç sızladan səhifələri göz önündə canlandırır. Adil İrşadoğlunun gecəsi aylı, gündüzü qaranlıqdır. Röyası Qarabağda, ruhu isə Vətəndədir. Həyatının 60 - cı payızına bax beləcə qədəm qoyur Adil İrşadoğlu. Yurdsuz, yuvasız, elsiz, obasız... Kədər onu tək buraxmır. Həsrət ondan əl çəkmir. Arzuların, ümidlərin ağuşunda həyatının sonuna doğru addımlayır Adil İrşadoğlu. O, ömrünün 20 - 25 ilini Qarabağda qoyub gəldi. Uşaqlığı, gəncliyi, həyatının silinməz bir tarixi Qarabağda qaldı. İndi Adil müəllim yurda qayıtmaq arzusu ilə yaşayır.

Biz biri - birimizi dərindən tanıyırıq. Adil İrşadoğlu işgüzar, məsuliyyətli, sədaqətli və mehriban insandır. O, kəsdiyi şərtə, verdiyi sözə həmişə riayət edir və başqalarından da bunu tələb edir. Bütün bunlara görə Adil müəllimə böyük hörmətim var. Biz biri - birimizə qırılmaz tellərlə bağlıyıq. İnanıram ki, bu, ömrümüzün axırınadək davam edəcək və onun növbəti yubileyini doğma Qarabağımızda keçirəcəyik. Bu arzu ilə sənə uğurlar, nailiyyətlər və sevgi dolu anlar diləyirəm, Adil İrşadoğlu.


Dərin hörmətlə,
Qalib Qurban İbrahimoğlu.
Yazı ilk dəfə,  31.10. 2013 - cü il tarixində, 
“İpək Tv” internet televiziyasında dərc edilmişdir. 

60 YAŞ NƏDİR Kİ...

Atalar yaxşı deyib: “Ömür keçdi, gün keçdi...” Doğrudan da, aylar-illər çox sürətlə gəlib keçir. Adam ailəsi, dostları ilə bir yerdə olanda üz-göz öyrəşir, zahirən, batinən necə dəyişməyimizin fərqində olmuruq. Əgər bu yaxında bir nəfər tələbə yoldaşımızın oğlunun toyunda bir masada yanaşı əyləşdiyim dostum Adil İrşadoğlundan qulağına pıçıltıyla-60-ın tamam olmayıb? - deyə soruşmasaydım, əziz dostumun 60-a hələ yol gəldiyini sanardım. Sən demə bu yaş məsələsi ürəyimə təsadüfi danmayıbmış. Bu sorğudan məlum oldu ki, noyabrın 1-i Adil İrşadoğlunun 60 yaşı tamam olur.

Etiraf edək ki, biz yaşa dolduqca ətrafımız seyrəlir, dostlarımızın bir çoxunu Allahın əmri ilə, ya da dar günün dostu olmadığından itiririk. Adil İrşadoğlunu 41 ildir tanıyıram. Dostluğumuzun yaşı da elə bu qədərdir. Bir-birimizin xeyir-şər işində, toyda-düyündə görüşə-görüşə, dərdləşə-dərdləşə bir də görmüşük saqqal saxlamaya-saxlamaya cavanlar bizə AĞSAQQAL deyə müraciət edirlər. Nə etmək, bundan pərt olmağa dəyməz, bu həyatın qanunudur.

Adil İrşadoğlu Ağdamda sayılıb-seçilən bir ailədə dünyaya göz açıb. Onun atası İrşad müəllim əsl Azərbaycan kişisinə xas bütün müsbət keyfiyyətlərin daşıyıcısı, milis polkovniki, anası Qənirə xanım isə savadlı, tələbkar müəllimə idi. Təəssüf ki, onlar da Ağdamın bir hissəsi işğal olunandan sonra Bakıda qaçqınçılıq həyatı yaşadılar. Qarabağın həsrəti ilə dünyalarını dəyişəndə Qaracı qəbiristanlığında doğmalarının yanında yox, İrşad müəllim Ağdam şəhərinin 1-ci Fəxri Xiyabanında, Qənirə müəllimə isə Biləcəri qəbiristanlığında dəfn olundular...

Mən bunu bu yubiley yazısında təsadüfən xatırlamıram. Adil həmişə ata-anasının yolunu saxlayan, valideynlərini hər şeydən, hər kəsdən uca tutan oğul olub. O, millətini, dövlətini, ölkəsini də elə məhəbbətlə, ürəkdən, candan sevən şəxsdir.

Adil İrşadoğlu indiki Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika Fakültəsini bitirib. 1977-ci ildən 1997-ci ilə qədər - düz 20 il Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətində jurnalistlik fəaliyyəti göstərmişdir. Bu illər ərzində hazırladığı müxtəlif səpkili verilişlərə görə Fəxri Fərmanlarla təltif olunmuşdur.

1988-ci il hadisələrindən sonra Adil İrşadoğlunun gecəsi-gündüzü olmayıb. O, 1989-cu ildə Şuşa şəhərinin teleötürücü stansiyasının nəzdində kiçik studiyanın yaranmasında və separatçı qüvvələrə qarşı əks təbliğatın aparılmasında yaxından iştirak edib. Adil, eyni zamanda o dövrdə Dövlət Televiziyasının hərbi vətənpərvərlik baş redaksiyasının təşkil olunmasında əlindən gələni əsirgəməmişdir. Adil İrşadoğlu bir jurnalist kimi 1-ci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı idi və onun cəbhədən hazırladığı çoxsaylı verilişlər şübhə etmirəm ki, AzTV-nin arxivində indi də saxlanılır. Təsadüfi deyildir ki, Adil İrşadoğlu əsgər və zabitlərin həyatından hazırladığı salnamələrə görə “N” saylı hərbi hissə komandirinin 1 avqust 1995-ci il tarixli qərarına əsasən “Şah İsmayıl Xətai” adına Fəxri Fərmanla mükafatlandırılmışdır.

Adil İrşadoğlunun Qarabağ müharibəsi dövrü bir telejurnalist kimi fəaliyyəti, əslində, daha çox təfərrüat, canlı xatirə və yaşantıları özündə əks etdirən ayrıca bir yazının mövzusudur. Mən  özüm də 1993-cü ildə onun çəkiliş qrupu ilə Ağdam-Tərtər bölgəsində onların canlı döyüş səhnələrini lentə almalarının şahidi olmuşam. Doğrudan da, Adilin bu dövrdəki fəaliyyəti təqdirəlayiqdir. Xatırladım ki, bu gün Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Asif Məhərrəmovun (Fred Asif) həyatından canlı çəkilişlərə görə də ona minnətdarıq.

Təəssüf ki, 1997-ci ildə Adil İrşadoğlu 20 il fəaliyyət göstərdiyi AzTV-dən müəyyən səbəblərə görə aralı düşdü. Lakin ruhdan düşmədi və qəzetçilik sahəsində jurnalistlik fəaliyyəti ilə məşğul oldu. O, zamanında populyarlıq qazanmış “De-Fakto” qəzetinin qurucusu və ilk baş redaktoru, “Yeni dünya” qəzetində baş redaktor müavini,  Qarabağ Əlillər Cəmiyyətinin orqanı olan “Əlillər” qəzetinin məsul redaktoru, “Novıy mir” qəzetinin redaktoru, “Olaylar” və “Şans” qəzetlərinin baş direktoru olmuşdur. Adil İrşadoğlu 17 saylı Yasamal 3-cü seçki dairəsi üzrə 29 saylı seçki mətəqəsində 4 dəfə seçki komissiyasının katibi olmuşdur.

Adil İrşadoğlunun belə tez-tez iş yerini dəyişməsi onun xasiyyətinin ağırlığı ilə yox, qürurlu və təmizliyindən irəli gəlib. O, həmişə “dost dostuna tən gərək, tən olmasa gen gərək” prinsipi ilə işləyib.

Adil İrşadoğlu gözəl ailə başçısıdır, iki oğul atasıdır, cavanca babadır. Nəvəsi Ayanla nəfəs alır.

Əziz qələm dostumu 60 yaşı münasibətilə təbrik edir, bir an belə unutmadığı Qarabağın işğaldan azad olacağı o böyük günü görməsini Allahdan diləyirəm. Yaşa, yarat, əziz dost, 60 yaş nədir ki...


Mustafa ÇƏMƏNLİ. 
Yazıçı-publisist.
Yazı ilk dəfə, 01.11.2013 - cü il tarixində, "525-ci qəzet"də çap edilmişdir.

ERMƏNİSTAN - AZƏRBAYCAN SAVAŞI HAQQINDA HAZIRLADIĞIM XRONOLOJİ GERÇƏK TARİXDƏN ELMİ İŞLƏRDƏ İSTİFADƏ EDİLİR

Международные связи в поиске заложников и пропавших без вести граждан

Мустафаева Гюльшен Мамед гызы, Гянджинский государственный университет.

Разразившийся в конце 80-х годов XX века Армяно-Азербайджанский На­гор­но-Карабахский конфликт привел к тому, что тысячи людей были взяты в за­ложники и попали в плен. Ре­ше­ние существующей проблемы привело к по­вестке дня сотрудничество Азер­бай­джана с государствами мира и соответ­ству­ющими международными орга­ни­зациями. В результате возникшей необ­хо­ди­мо­сти 21 апреля 1993 года Азер­бай­джан присоединился к Женевским Кон­вен­циям «Об обращении к воен­но­плен­ным», «О попечительстве гражданского на­се­ле­ния во время войны» и послал по этому поводу официальное заявление в Фе­де­раль­ный Совет Швеции. Создав правовую основу для своей деятельности, рес­пуб­лика посредством Международного Комитета Красного Креста (МККК) и офи­циального представителя его центрального аппарата Борне выступила с ини­циативой о возможности обмена задержанных в Азербайджане и пригово­рен­­ных судом к смертной казни за содеянные преступления заключенных ар­мян­­ской национальности с содержащимися в армянскому плену азер­бай­джан­ски­­ми пленными и заложниками [1, д. №6, т. I-II, с. 231]. В своем июльском обращении к мировой общественности, Организации Объединенных Наций, груп­пе СБСЕ, Ассамблее Гражданства Хельсинки Азербайджан призвал пе­ре­до­вые силы осудить политику геноцида Армении, поднять голос протеста про­тив отношения к жертвам конфликта. Обращение распространилось через средства массовой информации и международные агентства. 6-8 февраля 1993 года в городе Монтре/ Швейцария/ на встрече с армянским католикосом Ваз­ге­ном I шейхулислам Аллахшукур Пашазаде, выражая позиции Азербай­джана, выдвинул предложение о скоротечном и безоговорочном обмене за­лож­ни­ков по принципу «Всех всем». На данной встрече, организованной по инициативе Всемирного Совета Церквей, сотрудничеству Европейского Совета Церквей и с участием Генерального секретаря Всемирного Исламского Совета, было принято совместное Коммюнике. В Коммюнике была продемон­стри­ро­ва­на вера в не утрату возможностей завоевания стабильности и этнического пе­ре­ми­рия в напряженной зоне стыка Запада и Востока, христианства и Ислама. Было отмечено о предотвращении пролития крови, целесообразность разре­ше­ния конфликта путем соответствующих нормам переговоров, справедливыми, политическими средствами. Единый Гуманитарный Фонд, созданный под предводительством Всемирного Исламского Совета и Всемирного Совета Церк­вей и с целью оказания помощи пленным и заложникам без национального разграничения, призвал к освобождению взятых в заложники женщин и детей, гуманистическому отношению в духе многовековой Женевской Конвенции. 9 февраля Азербайджанскому и Армянскому руководству было послано едино­глас­ное обращение Генерального секретаря Всемирного Совета Церквей Кон­ра­да Рейзерина и Генерального секретаря Европейского Совета Церквей Джона Фишера [2, 09.02.93]. 9 марта 1993 года в московском представительстве Центрального Совета Международного комитета Красного Креста, одобря­ющего обмен пленных и заложников по принципу «Всех всем», состоялась пер­вая встреча руководства государственных комиссий обеих республик в связи с попавшими в плен или пропавшими без вести, взятыми в заложники граж­данами [1, д. №134, 29.12.1993, с. 6]. На встрече было решено заключение соот­ветствующего договора по решению существующих проблем, до конца марта разработка проекта необходимых документов, заключения договора в Женеве, планируемого делегацией из 2-3-х человек. В проекте договора было указано о безоговорочном обмене за 48 часов заложников, раненых и тяжело больных военнопленных, тел погибших на поле боя, о создании согласно Женевским Конвенциям 1949 года соответствующих условий для военно­плен­ных. Однако Армения, пытающаяся развернуть переговоры от позитивного раз­ви­тия, выдви­нув вопрос представительства Нагорного Карабаха, заявила, что они могут дать гарантию только по поводу заложников и военнопленных, на­хо­дя­щихся на терри­тории Армении. Оценив данную позицию, как факт, на­прав­ленный на нарушение переговоров, Азербайджан заявил, что и после этого про­должит переговоры только с представительством из Республики Армения. 

Пресс-конференция, состоявшаяся 10 марта 1993 года и посвященная ито­гам встречи, проведенной для местных и иностранных журналистов в по­стоян­ном представительстве Азербайджанской Республики в Москве, комментируя пере­говоры, отметила, что Азербайджан подготовит проект договоров следу­ющей встречи и представит его на рассмотрение экспертов Бакинскому пред­ста­ви­тельству Международного Комитета Красного Креста. Однако в конце мар­та поступила информация о невозможности проведения встречи в Женеве [1, д. №6, т. I, 1993, с. 177-178]. 

Изменив свои позиции во имя граждан, находящихся в плену, Азер­бай­джан с целью урегулирования хода переговоров в середине апреля через упол­но­моченного представителя Центрального Совета Международного Комитета Красного Креста по Южному Кавказу Борне, прибывшему из Женевы в Баку, ос­ведомил Армению о том, что не возражает против участия в переговорах пред­ставителя армянской общины в Нагорном Карабахе [4, 21.04.1993]. После данного соглашения, оцененного как выражение доброго намерения со стороны уполномоченного представителя, каждая из двух сторон приступили к состав­ле­нию точного списка пленных и заложников. Началось последовательное вы­пол­нение задач, исходящих из требований Женевской Конвенции, по под­го­тов­ке списка пленных и заложников в Азербайджане, их объединения под го­су­дарственным покровительством. С этой целью было предоставлено Испра­ви­тель­но-трудовое учреждение №3 в Гобустане, создано благоприятное условие для задержания армянских граждан. После составления списка задержанных армян, в июне 1993 года он был представлен в Бакинское представительство Международного Комитета Красного Креста. Однако в связи с отставкой ответ­ственного лица по делам пленных и заложников в Армении, представителя пре­зи­дента по особым заданиям Давида Шахназаряна и не установления нового ли­ца переговоры вновь не состоялись. 28 июля 1993 года была организована встре­ча заместителя министра обороны Азербайджанской Республики генерал-майора И.Казымова с первым заместителем министра иностранных дел «вы­мыш­ленной республики» А.Агасаряном [1, д. №1161/ДК, 25.08.1993]. Во время встречи А.Агасарян дал неточные сведения по поводу содержания азербай­джан­ских женщин, детей, раненых и больных пленных и заложников в детской больнице в Ханкенди, пожилых женщин и стариков в детском саду, о воз­мож­ности свободной встречи с ними международных правозащитников и орга­ни­за­ций, отправки писем задержанных своим близким. Его заявление о выдаче оп­ре­деленной группы из сотрудников МВД с целью защиты органи­за­ций, где со­дер­жались азербайджанцы и происходили с ними встречи, не удовлетворило участников встречи. 

Таким образом Азербайджан посредством Бакинского представительства Международного Комитета Красного Креста отправил свой проект соглашения, который получил положительный отзыв международного органа в Женеве, и в Ереван, и в Ханкенди. Было предусмотрено подписание данного проекта из 8 страниц со стороны Государственных комиссий Азербайджанской Республики и Республики Армения, а также «представителем армянской общины На­гор­но­го Карабаха». Однако противоположная сторона предпочла воздержаться [1, д. №6, т. I-II, с. 231]. Именно в тот период Азербайджан впервые вынес за стол меж­государственных переговоров вопрос о судьбе пленных и заложников, ко­то­рый был обсужден на уровне делегатов Милли Меджлиса Азер­байджанской Рес­публики и Верховного Совета Российской Федерации. В декабре 1993 года стеснились отношения с руководителями Грузинских и Азербайджанских орга­ни­заций Транснациональной Радикальной Партии. Материалы, связанные с со­гла­сованными на Московской встрече Азербайджана и Армении вопросами по делу пленных и заложников, а также взятые ими обязательства были пере­ве­де­ны на английский и персидский языки и посредством Министерства внут­рен­них дел распространены в странах Европы и Ближнего Востока. В печать, эфир и другие средства информации США и европейских государств были отправ­ле­ны сотни статей, фотоальбомов и т.д. по поводу пленных и заложников. Связь Азербайджана с международными организациями и их отдельными представи­те­лями в освобождении пленных и заложников стала важной сферой деятель­­ности по определению интерных помещений для пленных и заложников, поис­ку без вести пропавших, возвращению их на Родину. Благодаря Междуна­род­но­му комитету Красного Креста удалось вернуть на Родину - 4, а посред­ством меж­дународного уполномоченного итальянца М.Рафаэлли 5 человек [1, д. №1161/ДК, 28.08.1993]. Установилось сотрудничество с группой, в которую вхо­дили Бернхард Клазен (Германия), Светлана Ганнушкина (Россия) и Пата Закарешвили (Грузия). С участием членов группы в 1996-2000 годах происхо­ди­ли неоднократные встречи с пленными и заложниками, проводились перего­воры по улучшению условий их размещения, предпринимались соответству­ющие меры по поиску без вести пропавших. И как результат этому, в 1993-2000 годах в период проводимых переговоров при том, что армянская сторона ут­верж­дала о нахождении у нее всего лишь 50-60 азербайджанских пленных и заложников, однако именно в этот период было освобождено из плена и воз­вра­ще­но на Родину 1086 человек [1, д. №6, п. V, с. 35-36]. В результате поисков, осуществляемых с апреля по декабрь 1993 года, было установлено, что свыше 2000 мирных жителей Азербайджана находятся в заложниках. Боль­шин­ство из них были больные, инвалиды и беспомощные люди, 71 детей, 320 женщин, 173 человека в возрасте до 60 лет [1, д. №2016/ДК, 30.11.1993]. 

7 мая 1999 года накануне годовщины согласия о перемирии Азербайджан, руководствуясь гуманистическими идеями, вновь выступил с предложением об­мена пленных как на азербайджанской, так и на армянской стороне, по прин­ципу «Всех всем» [1, д. №6, III папка к 1995-2000 гг, с. 17]. Однако Арме­ния опровергла данное предложение. Так, группа независимых между­на­родных правозащитников во время своего официального визита в Ереван и Хан­кен­ди в первой половине мая 1999 года обнаружила здесь 9 азербайджанских воен­нопленных [1, д. №6, III папка к 1995-2000 гг, с. 52]. В действительности же в тот период в Армении было не 9, а по результатам служебно-оперативных мер Азербайджана было уточнено нахождение в плену 14 азербайджанских военно­пленных [1, д. №6, II папка к 1995-2000 гг., с. 44]. Среди них можно отметить азербайджанских военнопленных Зулфи Исмаил оглу Солтанова, Муршудова Садреддина Аслан оглу, попавшего в плен в 1997 году, и Сафаралиева Афгана Ханлар оглу 1976 года рождения, попавшего в плен в 1997 году. Они были пере­даны Государственной комиссии в аэропорту Бина посредством Алек­санд­ра Гнедыхина [1, д. №6, I папка к 1995-2000 гг., с. 25]. В декабре 1999 года в Политическом комитете Парламентской Ассамблеи Совета Европы были обсуждены вопросы поиска пленных, заложников и пропавших без вести и по инициативе азербайджанской делегации было выдвинуто предложение об осуществлении следующих принципов: проблемы военнопленных, заложников и без вести пропавших это гуманитарный вопрос и не использовать его в политических целях; обеспечить немедленное освобождение военнопленных, зарегистрированных Международным Комитетом Красного Креста; организо­вать совместную работу с целью поиска пропавших без вести людей, инфор­ми­ро­вание друг друга о поступающих сведениях; создать условия для посещения гуманитарных организаций и представителей сторон возможных мест содер­жа­ния пленных; предпринять коалиционные меры по расширению сотрудничества между Международным Комитетом Красного Креста и другими междуна­род­ными организациями. 30 декабря 1999 года Милли Меджлис Азербайджанской Республики сделал официальное заявление по принятию этих принципов. Несмотря и на предложение Политического Комитета Парламентской Ассамблеи Совета Европы, Армянский парламент предпочел воздержаться, не выражая своей официальной позиции по этому поводу.

Члены международной организации по поиску пропавших без вести - Меж­дународной поисковой группы, финансируемой Фондом Ген­риха Белля в Германии, - Бернхард Клазен, Паата Закареишвили и Светлана Ганнушкина в мае, октябре и декабре 2001 года трижды побывали с официальным визитом в Баку, обсуждали судьбу десятка без вести пропавших людей. Члены были встречены председателем Государственной комиссии Н.Аббасовым, для поиска группе был представлен список о 14 пропавших без вести азербайджанцах. Также была отмечена важность продолжения поиска по данным ранее спискам. В резуль­та­те усилия членов международной поисковой группы были получены сведения о 51 пропавших без вести азербайджанцах. Во время официальных визитов чле­нов группы в Азербайджан в 2001 году было получено согласие по направ­ле­ниям их деятельности, раскрыты позиции армянской стороны [1, отчет рабочей группы Государственной комиссии за 2001 год, с. 2]. Сотрудники Бакинского представительства Международного Комитета Красного Креста совместно с членами поисковой группы имени Генриха Белла для ознаком­ле­ния со свидетельскими показаниями по поводу мест содержания азербай­джан­ских плен­ных встретились с вернувшимися на Родину азербайджанскими граж­да­­нами, чтобы организовать поиск, они были проинформированы об обоих фак­тах [1, отчет рабочей группы Государственной комиссии за 2001 год, с. 2].

В течение 2001 года с Бакинским представительством Международного Комитета Красного Креста осуществлялось сотрудничество по поиску 17 лиц. Благодаря продолжающемуся в 2002 году сотрудничеству, были освобождены из плена 3 азербайджанских гражданина и достигнуто возвращение останков тела погибшего в плену Мамедова Мехмана Шура оглу. Несмотря на то, что данная организация выполняла гуманитарную миссию, однако и у нее были не­до­статки. Так, освобожденный из плена 19 ноября 2002 года Мамедов Иль­хам Юсиф оглу заявил о своем недовольстве деятельностью ереванского пред­ста­ви­тель­ства Международного Комитета Красного Креста, он отметил, что данная орга­низация закрыла глаза на нарушение его прав. По этому поводу руко­во­ди­тель Бакинского представительства Международного Комитета Красного Крес­та господин Флорент Комаз был принят со стороны председателя Государ­ствен­ной комиссии Н.Аббасова, которому изложил факты по этому вопросу и, в общем, о позиции МККК в пользу армян, указал на ее серьезные недостатки. 

На 58-ой сессии Комиссии по Правам Человека ООН, проведенной в ап­ре­ле 2002 года по инициативе заместителя министра иностранных дел, члена Го­су­дарственной комиссии Халафа Халафова, консенсусом было принято поста­нов­ление Азербайджана о «Без вести пропавших людях». В результате не­пре­рыв­ных переговоров, проводимых по дипломатическим каналам, к пос­та­нов­ле­нию в качестве соавторов присоединились 17 государств. В принятии поста­нов­ле­ния активное участие приняли также представители Швейцарского прави­тель­ства как депозитора Женевских конвенций от 12 августа 1949 года о защите Европейского Союза, Организации Исламской Конференции, Между­народного Комитета Красного Креста и Жертв войны и дополнительных к ним прото­ко­лов. В постановлении было указано на то, что на 60-ой сессии Комис­сии по пра­вам человека ООН вновь будет рассмотрен данный вопрос и преду­смот­рено представление Генеральным секретарем ООН доклада в связи с проблемой. 
Уже началась работа по организации обращений граждан в между­на­род­ные организации, поставленная как важная задача на третьем заседании Госу­дар­ственной комиссии с новым составом. Эта работа выполняется в двух направлениях и обращения адресуются в 11 международных организаций: Пер­вое направление - обращения родителей и близких родственников лиц, со­дер­жащихся в армянском плену; Второе направление - обращения лиц, освобож­ден­ных из армянского плена. До конца 2001 года было подготовлено и отправ­лено по указанным адресам около 400 писем-обращений.

27 марта 2002 года в Рабочей группе Государственной комиссии коор­ди­на­тор по делу защиты Бакинского представительства Международного Комитета Крас­ного Креста Э.Баярт был принят секретарем Комиссии И.Багировым и об­су­дил с ним ряд вопросов [1, отчет РГГК на март 2002 года, с. 2]. Член ко­мис­сии З.Салахова во время своего официального визита в сентябре 2002 года в США на встречах, проводимых в этой стране и в резиденции ООН, дала све­де­ния по данной проблеме, представила сборник материалов Государствен­ной ко­мис­сии, фото, аудио и видео материалы, отражающие факты этнического рас­чи­щения, производимого в результате нападения на Азербайджан и геноцида. 
Во время очередного визита в Азербайджан 9-10 мая 2002 года были вы­пол­нены соответствующие работы с Международной Рабочей группой по поис­ку и для осуществления данного поиска противной стороной был пред­став­лен но­вый список [1, отчет РГГК на март 2002 года, с. 2]. 
Побывавший с визитом в Азербайджане и принятый в Государственной комиссии американский эксперт, автор книги «Тайна великого террористи­че­ского «христианского» государства Армении» Самуэль Вимсе дал сведения, отра­жающие факты террора, этнического расчищения и геноцида, произведен­ного в результате нападения Армении на Азербайджан, представил доказы­вающие это сборник материалов, аудио, видео и фото документы. 
23 сентября члены Международной Поисковой Группы (МПГ) были приняты Государственной комиссией и Рабочей группой. Во время встречи МПГ были представлены повторные вопросы по поводу азербайджанских граждан, которые когда-то находились в армянском плену, и судьба которых стала неизвестной. 
24-27 сентября в Баку на региональной конференции женщин Азербай­джа­на, Турции и Грузии, проводимой при поддержке ООН, был проде­мон­стри­ро­ван фильм «Мы говорим «нет» террору». 

Несмотря на то, что во время международной конференции по пропавшим без вести лицам, организованной в 2003 году в Женеве Международным Комитетом Красного Креста, делегация Азербайджана представила на повестку дня вопрос определения судьбы граждан, спрятанных в плену и в заложниках, 12 мая 2003 года во время визита в Баку Международной рабочей группы по делу военнопленных, заложников и пропавших без вести на повестку дня диалога, проводимого в Мини­стер­стве национальной безопасности [3, 13.05.2003] была выдвинута необъяснимая пози­ция армян, 19-21 февраля 2003 года на международной конференции в Женеве на тему «Без вести пропавшие лица», организованной Международным Комитетом Красного Крес­та с уча­стием азербайджанской делегации, Г.Алиева, исполняющая полномочия руко­во­дителя Рабочей группы по делу пленных и заложников, подняла вопрос о без вести пропавших гражданах, в том числе и о 783 гражданах, нахо­дя­щихся в свое время в армянском плену и дальнейшая судьба которых стала неизвестной, однако международные организации воздержались рассматривать эти факты. Именно поэтому 24 февраля 2004 на встрече председателя Государственной комиссии с представителем Международного Комитета Красного Креста по странам Америки и Европы Беатрис Межван Рогго еще раз была подчеркнута важность мероприятий, проведенных в сентябре 1999 года с участием ОБСЕ, МККК, а также Международной Рабочей группы по освобождению пленных и заложников, поиску пропавших без вести людей, поскольку армяне предлагали передавать трупы по дорогой цене, или же требовали взамен «армян». Но в Азер­байджане на тот период не было случаев содержания армян. Хотя между­на­­р­одные организации и имеют сведения по этому поводу, однако даже по сегод­няш­ний день не предприняты должные меры по требованию возврата ос­тан­ков погибших, чтобы положить конец чаяниям их родителей. Факт того, что международные организации не сделали заявлений против армян даже после таких шагов, вызвал серьезное недовольство в Азербайджане. 27 мая 2003 года за круглым столом, организованном Комитетом по Демократии и Правам Человека и посвященном судьбе наших соотечественников в армянском пле­не­нии, во главе с МККК было серьезно раскритиковано равнодушие боль­шин­ства международных организаций по отношению к судьбе пленных, в период офи­циаль­ных в период изитов нимают никаких мер ппротив тношению к судьбе пленных, жане.изитов с сожалением подчеркивалось, что они не принимали ни­ка­ких мер против скрытия Арменией пленных и заложников [5, 28-29.05.2003]. 

3 августа 2004 года в Бакинском пресс-клубе на пресс-конференции Цент­ра по защите прав беженцев и вынужденных переселенцев председатель Цент­ра Татьяна Чаладзе высказала более серьезное мнение в адрес международных организаций, обратилась к председателю Международного Комитета Красного Креста Донато Микошу по поводу улучшения судьбы плененных людей. Она за­явила, что хотя иностранные компании и показывают себя в качестве рес­тав­ра­торов прав людей, однако в действительности же они не оказывают никакой помощи. Татьяна Чаладзе даже грозилась дать Международный Комитет Крас­но­го Креста под Международный Суд в Гааге [7, 03.08.2004]. 
21-29 апреля 2003 года сопредседатели Международной рабочей группы по делу пленных и заложников Бернхард Клазен, Светлана Ганнушкина и Паата Закареишвили побывали с визитом в Азербайджане. Главной целью визита яко­бы была работа, связанная с армянскими пленными и заложниками, скры­ва­емы­ми в Азербайджане [3, 13.05.2003]. В то время как всему миру уже было офи­­циально объявлено об отсутствии в Азербайджане хотя бы одного ар­мян­ско­го пленного. 
18 января 2004 года Государственной комиссией был принят координатор представитель­ства по оборонной программе Бакинского представительства Международного Комитета Красного Креста Жан-Поль Корбон, проведены обсуждения о предстоящей работе по сопоставлению имеющихся в Международном Комитете Красного Креста и Государственной комиссии списков, представлен список лиц, чьи имена были отмечены в списке пропавших Государственной комиссии, однако вследствие того, что не было обращений со стороны их родственников, они не попали в ре­ги­страцию Международного Комитета Красного Креста. МККК представил спи­сок 28 азербайджанцев, погибших в плену. По представленному на встрече списку в базу данных были включены дополнения, сведения о близких род­ствен­никах 50 из них отправлены в Международный Комитет Красного Креста. Анализ списка пропавших показал, что имена 2368 человек в Государственной комиссии не были зарегистрированы в МККК. В связи с поиском пропавших 22 апреля 2004 года в Рабочей группе Государственной комиссии были приняты сотрудничающие с ней сопредседатели Междуна­род­ной рабочей группы по ос­во­бож­дению пленных и заложников, поиску пропавших без вести лиц Берн­хард Клазен и Пата Зкареишвили. На встрече обсуждался вопрос поиска пленных и взя­тых в заложники, пропавших без вести лиц в результате Армяно-Азер­бай­джан­ского конфликта. Кроме того были представлены факты о месте содер­жа­ния азербайджанских пленных и заложни­ков в Армении, которые до­нес­ли сбе­жав­шие из Армении в Азербайджан Роман Терян и Артур Агресян, со­пред­се­да­те­лям было поручено исследовать указанные территории. 
29 ноября 2004 года на встрече министра национальной безопасности Эль­дара Махмудова с руководителем Бакинского офиса Международного Ко­ми­тета Красного Креста Мери Вернц и координатором представитель­ства по оборонной программе Жан-Полем Корбоном также обсуждалось отношение к судьбе пленных и заложников, вновь протестовали против возникшей безразличной позиции [7, 02.12.2004], было объявлено о содержании в плену и заложниках 4852 азербайджанских граждан [6, 02.02.2004]. 13-16 октября 2004 года в Монако на сессии VI Меж­ду­на­родного Саммита по организованной преступности, посвященной между­на­род­ному террору, Э.Махмудов аргументи­ро­вал опасность и нарушения ар­мян­ско­го вооруженного сепаратизма и террора, преступность, произве­ден­ную про­тив пленных и заложников в Армении и на оккупированных террито­риях Азер­бай­джана, в этом плане отметил важность целесообразного усиления меж­ду­на­род­ного сотрудничества [6, 21.10.2004]. 
28 февраля 2005 года со стороны председателя Государственной комиссии бы­ли приняты представители Международного Ко­ми­тета Красного Креста, гла­ва Оперативного управления по Восточной Европе Изабель Баррас, руко­во­ди­тель Бакинского представительства Мери Вернц и координатор представитель­ства по оборонной программе Жан-Поль Корбон. На встрече был широко об­сужден проект Меморандума “Об организации поиска лиц, пропавших без ве­сти в связи с нагорно-карабахским конфликтом”, обе стороны высказали свои пред­ложения и примечания. После медпредставитель Бакинского офиса Меж­ду­­народного Ко­ми­тета Красного Креста Фатах Лабиб, а также Жан-Поль Кор­бон были приняты в Рабочей группе. Хотя на указанных встречах, ежедневных переговорах с Международной рабочей группой и Междуна­род­ным Ко­ми­тетом Красного Креста неоднократно поступала информация об освобождении взятых в плен солдат, и даже о дате освобождения, однако в последующем данные ор­га­низации сообщили об опровержении армянской стороной данного факта под пред­логом нерешенности технических вопросов, плохих погодных условий и т.п. Несмотря на все предлоги Азербайджан добился освобождения своих военных. 

В связи с уточнением сведений Государственной комиссии и поиском пропавших без вести граждан в международные организации был послан за­прос на 251 человек, созданы «личные дела». На пресс-конференции, органи­зо­ван­ной отделом по вопросам образования и культуры Американского Госу­дарственного Департамента и компанией «Project Harmony» в рамках Про­грам­мы лидерства азербайджанских женщин и посвященной «итогам обмена в Аме­ри­ке», были розданы 8 экземпляров сборника материалов Государственной комиссии. В связи с открытием нового варианта Интернет сайта Государ­ствен­ной комиссии подготовлен проект материалов, отражающих преступления, со­вер­шенные против пленных и заложников, и для его высокоуровневого пре­тво­ре­ния в жизнь подписан договор с компанией «Flexible Solutions». 

В 2006 году повысились усилия для более плодотворного построения со­труд­ничества с международными организациями, поддерживались непрерыв­ные связи с МККК и МРГ, проводились встречи. В 2004-2006 годах улучши­лись связи Государственной комиссии с международными организа­циями по поиску пленных и заложников и возращению их на Родину. На встречах со­пред­седателей МРГ с региональным координатором 1 февраля 2006 года, пре­зидента МККК Якоба Келленбергера с руководителем оперативного управ­ле­ния по Восточной Европе госпожой Изабель Баррас 3 апреля 2006 года, а также на 10 других встречах в январе-июне с Комитетом, докладчика Ко­митета Пар­ла­ментской Ассамблеи Совета Европы по вопросам миграции, беженцев и на­се­ле­ния Лео Платвоэти с секретарем того же комитета Марком Невелли 9 июня 2006 года руководство Государственной комиссии и Рабочей группы дали сведения по поводу освобождении пленных и взятых в заложники граждан, о проделанной работе в плане поиска пропавших без вести, необходимости сотрудничества с международными организациями, приобретенных первичных результатах.

В связи с исполнением со стороны Азербайджана постановления о «Про­пав­ших без вести лицах», принятого на 58-ой сессии Комиссии по правам человека ООН и 59-ой сессии Генеральной Ассамблеи ООН, усилилась работа с международными организациями. 

Литература

1. Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası İşçi Qrupunun arxivi.
2.”Azərbaycan” qəzeti. 1988-2007-ci illər.
3. ”Zerkalo” qəzeti. 1993-2007-ci illər.
4. ”Bakinski Raboçi” qəzeti. 1988-2007-ci illər.
5. ”Olaylar” qəzeti 
6. ”Üç nöqtə” qəzeti.
7. ”EXO” qəzeti.
8. Сванте Корнелла. Конфликт в Нагорном Карабахе: динамика и перспективы решения. Вашингтон, 2003.
9. Миркадыров Р. Не надо оказывать себе «медвежью услугу», когда речь идет о цифрах, связанных с Карабахским конфликтом. Газета «Эхо», 02.12.2004. 
10. İrşadoğlu Adil. Hərbi Xronika. Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi. “Azad Qarabağ“ qəzeti. 02.03.2006.
11. Antol Leven. ”Qarabağ təpələrinə səpələnmiş insan cəsədləri”. Tayms. 04.03.1992.

Поступила в редакцию 26.02.2010 г.

A.İRŞADOĞLUNUN "VƏTƏN SƏYYAR BRİQADASI" BAKIDA HƏRBİ HOSPİTALDA - 1993

DOSTLAR, SİZİ YOU TUBE KANALIMI DAİM İZLƏMƏYƏ DƏVƏT EDİRƏM. KANALIMA DAXİL OLARKƏN REKLAMLARA GÖZ ATSANIZ ZƏHMƏTƏ QİYMƏT VERMİŞ OLARSINIZ. KANALIMA ABUNƏ OLMANIZI VƏ TƏQİB ETMƏNİZİ RİCA EDİRƏM. BƏYƏNSƏNİZ BARMAQ İŞARƏSİNƏ TIKLAMAĞI UNUTMAYIN. 

ADİL İRŞADOĞLU (ƏLİYEV) ©

Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

© A.İrşadoğlunun "Vətən Səyyar Briqadası" Qarabağ cəbhəsində - Novruz Bayramı - 1993.

Azərbaycan Dövlət Televiziyasındakı yaradıcı qrupumla Birinci Qarabağ Savaşındakı döyüşlərdə, əlamətdar bayramlarda əsgər və zabitlərimizlə təntənəli görüşlərimiz çox olardı. Bu dəfə cəbhənin Ağdam və Füzuli bölgəsindəyik. Sağlıqla izləyin...

ADİL İRŞADOĞLU (ƏLİYEV) ©

Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

UNUDULMAZ XATİRƏLƏR - MİLLİ RADİODA 2 - ci ÇIXIŞIM

UNUTMA Kİ, UNUDULMAYASAN !

Goranboy rayon döyüş batalyonlarının erməni işğalçılarına qarşı mübarizəsinə həsr edilib.

Azərbaycan Dövlət Televiziyasındakı yaradıcı qrupumla Birinci Qarabağ Savaşındakı döyüşlərdə çəkilişlərimizlə bağlı Azərbaycan Milli Radiosunun verilişlərində iştirakımızı Sizə təqdim edirəm. Sağlıqla izləyin...

Video fotoçarxı hazırlayarkən cəbhənin bütün bölgələrində döyüşüb şəhid olan, hazırda yaşayan əsgər və zabitlərimizin də fotolarından bilərəkdən istifadə etdim. Axı onlar müstəqil Azərbaycanımızın azadlığı uğrunda canlarını fəda etmişlər.

ADİL İRŞADOĞLU (ƏLİYEV) ©

Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

UNUDULMAZ XATİRƏLƏR - MİLLİ RADİODA 1-ci ÇIXIŞIM

UNUTMA Kİ, UNUDULMAYASAN !

Ağdam və Tərtər rayonları döyüş batalyonlarının erməni işğalçılarına qarşı mübarizəsinə həsr edilib.

Azərbaycan Dövlət Televiziyasındakı yaradıcı qrupumla Birinci Qarabağ Savaşındakı döyüşlərdə çəkilişlərimizlə bağlı Azərbaycan Milli Radiosunun verilişlərində iştirakımızı Sizə təqdim edirəm. Sağlıqla izləyin...

Video fotoçarxı hazırlayarkən cəbhənin bütün bölgələrində döyüşüb şəhid olan, hazırda yaşayan əsgər və zabitlərimizin də fotolarından bilərəkdən istifadə etdim. Axı onlar müstəqil Azərbaycanımızın azadlığı uğrunda canlarını fəda etmişlər.

ADİL İRŞADOĞLU (ƏLİYEV) ©

Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

© AĞDAM MÜHARİBƏ İLLƏRİNDƏ // 1989 - 1993

Ağdam müharibə illərində -1988-1993.

"AĞDAMIM MƏNİM" verilişi / 1989 -1993-cü illər.
Verilişin təşkilatçısı, redaktoru, ssenari müəllifi və aparıcısı Adil İrşadoğlu, rejissoru Taleh İsmayılov, teleoperatoru Tahir Qarayev və Ramiz Rüstəmovdur. Mətni oxudu Adil İrşadoğlu.

QEYD : Mənim doğulub, boya-başa çatdığım cənnət Qarabağın mərkəzi şəhəri Ağdamı erməni və rus işğalçıları zəbt edərək ( 23 iyul 1993 ) viran qoyublar. İndi bu şəhəri Qafqazın Hirosiması adlandırırlar. Qisas qiyamətə qalmaz, inşəallah.

Hörmətlə, 

ADİL İRŞADOĞLU (ƏLİYEV) ©

Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

E – mail : adil_irshadoglu@mail.ru 

© MƏTBUATIN ƏN AĞRILI, KEÇİD DÖVRÜNDƏ QƏLƏMİMDƏN KÜSMƏDİM

        ÖLƏNƏDƏK UNUTMAYACAĞIM HADİSƏLƏRİN İŞTİRAKÇISI OLDUM


1) Azərbaycanın igid və mərd oğullarının göstərdikləri qəhrəmanlıqları lentə almaq üçün AzTv - dəki yaradıcı qrupumla 1993 - cü ilin dekabr ayında Ağdamın Güllücə kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etdim. Həmin vaxt yaradıcı qrupuma rejissor Tofiq Ataxanoğlu, teleoperator Ramiz Rüstəmov daxil idilər. Birlikdə mühasirəyə düşdük. Vətənpərvər, igid əsgər və zabitlərimizin qəhrəmanlığı sayəsində mühasirə yarıldı və düşmən geri oturduldu. Azərbaycan əsgərinin qəhrəmanlıqlarını lentə aldıq. Döyüşdə fərqlənənlərdən müsahibə götürdüm...


2) 1994 - cü il yanvarın əvvəlində Tərtər rayonundakı əsgərlərimiz işğal edilmiş torpaqlarımızdan erməni qəsbkarlarını qovub çıxartmaq məqsədilə Marquşavan kəndi istiqamətində hücuma keçdilər. Çəkiliş qrupumla onlara qoşulub Çardaxlı kəndi istiqamətinədək gedib çıxdıq.
 Azərbaycanın igid və mərd oğullarının göstərdikləri qəhrəmanlıqları lentə aldıq. Döyüşdə fərqlənənlərdən müsahibə götürdüm. Düşmən ciddi müqavimət göstərirdi. Ancaq buna baxmayaraq Azərbaycan əsgəri Ermənistan ordusunu yerlə yeksan etdi. Hər tərəfə rus, erməni meyidləri səpələnmişdi. Düşmənin hərbi sursatı, texnikası ortalıqda qalmışdı. Minalanmış sahədən keçib hamısını videolentə köçürtdük...


3) 1994 - cü ilin aprel ayının əvvəllərində Erməni daşnaqları rus havadarlarının köməyilə Ağdam, Tərtər və Göranboy istiqamətində 2000 ( iki min) nəfərdən ibarət qoşunla hücuma keçmişdilər. Aprel ayının 10 - da Goranboyun Gülüstan kəndi uğrundakı döyüşdə yaradıcı qrupumla iştirak etdim. Həmin vaxt yaradıcı qrupuma gənc rejissor Rövşən Nİcat, uşaqlıq dostum, teleoperator Tahir Qarayev daxil idilər. Əsgərlərimiz və iş yoldaşlarımla birlikdə mühasirəyə düşdük. Gərgin və uzun vuruşmadan sonra kənd geri qaytarıldı. Biz də xilas olduq. Bir nəfər erməni kəşfiyyatçısı ələ keçirildi. Azərbaycan dilində, Qarabağ ləhcəsində tərtəmiz danışırdı. Onu gətirib Goranboy Rayon Milli Təhlükəsizlik İdarəsinə təhvil verdik.. Allaha qurban olum, həmişə məni nəzərində saxlayır...


4)  Adil İrşadoğlu ( Əliyev ) kimdir ?!  
Birinci Qarabağ müharibəsinin acı dəhşətlərini görmüş və onların işıqlandırılmasında yaxından iştirak etmiş, ancaq sonra inciyərək ondan asılı olmayan səbəblərdən ərizə yazıb Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətini tərk etmiş, lakin jurnalist peşəsindən heç vaxt ayrı düşməmiş, respublikanın mətbuat orqanlarında müxtəlif məsul vəzifələrdə çalışmış, verilişləri və məqalələri ilə özünə auditoriya qazanmış, qurucusu və ilk baş redaktoru olduğu "De Fakto" qəzetini buraxmaqla xalqımızın dünyagörüşünü inkişaf etdirmiş, Azərbaycanda Vətənpərvərlik  mövzusunda ilk internet televiziyanı - İRŞAD TV - ni yaratmış və ilk baş direktoru olmuş, mətbuatın ən ağrılı, keçid dövründə də qələmindən küsməmiş tanınmış jurnalistdir, Adil İrşadoğlu !


Hörmətlə, 

ADİL İRŞADOĞLU (ƏLİYEV) ©

Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

" MÜHARİBƏ ADAMI "

Adil İrşadoğlunu İctimai Televiziyada görmək istəyən  bir dostunun, ürək sözləri

Azərbaycan kütləvi informasiya sistemi hazırda özünün ən məsul anlarını yaşamaqdadır. Dövlət müstəqilliyimizin bərpa edilməsi həyatın bütün sahələrində olduğu kimi KİV - in də yeni keyfiyyət mərhələsinə qədəm qoyması ilə nəticələnib. Totalitar kommunist rejiminin süqutu ilə Azərbaycan senzurasız mətbuat qazanmaqla yanaşı, həm də milli jurnalistikamız çeşidli janrlarla zənginləşib.

Artıq mətbuatda İctimai Televiziyanın sədrliyinə layiqli namizəd ola biləcək şəxslərin adları çəkilir. İnsaf naminə - adlarını sadalamağa lüzum görmürəm - bu şəxslərin hər biri sözügedən televiziyada çalışmağa layiq insanlardır. Lakin onlardan birini - Müstəqil Jurnalistlər Assosiasiyasının namizədliyini irəli sürdüyü Adil İrşadoğlunu uzun illərdən bəri tanıdığım üçün belə hesab edirəm ki, onun İctimai Televiziyada fəaliyyətindən cəmiyyətimiz ancaq qazana bilər.

Adil İrşadoğlu peşəkar jurnalistdir. Azərbaycan Dövlət Universitetinin ( indiki BDU -nun ) jurnalistika fakültəsini bitirib. Təyinatla Azərbaycan Dövlət Televiziyasına işə göndərilib. Elə ilk aylardan rəhbərliyin diqqətini çəkib. Peşəsini ürəkdən sevdiyi, tapşırılan bütün işləri vaxtında yerinə yetirdiyindən rəhbərliyin təqdimatı ilə keçmiş Azərbaycan KP MK - nın Marksizm - Leninizm Universitetinə təhsil almağa göndərilib və 1982 - ci ildə oranı əla qiymətlərlə bitirib. Televiziyada işlədiyi müddətdə 3 minə yaxın veriliş çəkərək efirə verib. Sonra könüllü olaraq Az.TV - dən gedib və...Və sonra onun mətbuat orqanlarında fəaliyyəti başlayıb. "Yeni dünya" qəzetində baş redaktorun müavini, "Cempion" həftəlik idman qəzetinin baş məsləhətçisi, "Olaylar" qəzetinin baş direktoru, "Şans" qəzetinin baş direktoru, rus dilində nəşr olunan "Novıy mir" qəzetinin redaktoru...

Mən bilərəkdən onun ömür kitabçasındakı xronologiyanı "pozdum" və "De Fakto" qəzetinin adını sonda çəkdim. O qəzetin ki, qurucusu və ilk baş redaktoru Adil İrşadoğlu olub, bir yerdə çalışmışıq, SÖZlə çörəyimizi qazanmışıq, o vaxtdan da SÖZ bizi dost eləyib. Bu, bir qədər sonra olub. Əvvəllər isə Adillə mənim tanışlığım ekran vasitəsilə olub. O, ekranlarda - kadrlarda, mən isə tamaşaçı olmuşam. Şuşadan, Qarabağımızın başından odlar yağdırılan bölgələrdən çəkdiyi kadrlara baxmışam və heç vaxt ağlıma da gətirməmişəm ki, vaxt gələcək biz "Azərbaycan" nəşriyyatındakı o qədər də böyük olmayan bir otaqda üz - üzə əyləşib məhz böyük arzulardan söhbət açacağıq. Təbii ki, ən böyük arzumuz Qarabağın başı üstündən qara buludların silinməsi idi...

...1989 - cu ildə ürəyinin hökmü ilə Şuşaya getdi və şəhərdəki teleötürücü stansiyanın nəzdində kiçik studiyanın yaradılmasında və erməni daşnaklarına qarşı əks - təbliğat işinin qurulmasında yaxından iştirak etdi. Doğulub boya - başa çatdığı Ağdamın ağır günlərində bir əlində kamera, o biri əlində avtomat düşmənlərlə mübarizə aparırdı. Uzun illər dövlət orqanlarında məsul vəzifələrdə çalışan atası, rəhmətlik İrşad Əliyev o ağır günlərdə dözməyərək dünyasını dəyişdi, Ağdamdakı Fəxri Xiyabanda dəfn olundu. Adilin verilişlərinə həyəcansız baxmaq olmurdu. Dövr də bambaşqa idi. Adamlar ekrandan süzülüb gələn hər bir xəbəri acgözlüklə dinləyirdilər. SSRİ adlanan nəhəng dövlət diz çökmüşdü, rus əsgərləri də açıq - aşkar təcavüzkar düşmənin tərəfində idi. Bir yandan Qərbi Azərbaycandakı torpaqlarından çıxarılanların problemləri, bir yandan da Qarabağda artıq hər gün daralan mühasirə halqasında qalan yurddaşlarımızın dərdi. Dünya da bizi eşitmirdi, özümüzün başbilənlərimiz də. Belə ağır günlərdə Adil kameramanlarla birlikdə bəla qarşısında köməksiz qalan adamların arasında idi və gördüklərini tarixin yaddaşına həkk eləmək üçün gecə - gündüz çəkir, Bakıya göndərirdi. O vaxtlar bax beləcə müharibə dövrünün arxivi yaranırdı. Bu da bir təsəlli idi. İnanıram ki, vaxt gələcək o illərdə Adilin - mən ondan başqa aylarla cəbhə yollarında addımlayan digər telejurnalistləri də nəzərdə tuturam - lentlərin yaddaşına yazdıqları görüntülər erməni vəhşətinin miqyasını dünyaya əyani şəkildə çatdırmağa kömək edəcək.
Bütün bu işlərinə görə Adil İrşadoğlu müxtəlif vaxtlarda mükafatlara, "Şah İsmayıl Xətai" fəxri fərmanına layiq görülüb. Başqa mükafatların da sahibidir. Amma ən böyük mükafatını hələ gözləyir. Bu, qələbə xəbərini ona ilk dəfə çatdıran bir insanın dilindən eşidəcəyi o müqəddəs SÖZ olacaq...

...Yaxşı yadımdadır, təsisçisi İxtiyar Şirin olan "De Fakto" qəzetinin ilk sayını hazırlayırdıq. Adilin gecəsi - gündüzü yox idi. O, qəzetin loqosundan tutmuş şriftlərinədək ən incəliklərə varırdı. Sözün düzü, onun bu qədər xırdalıqlara baş vurması bizi çox vaxt yorurdu. Lakin o, öz işində idi. Qəzetin ilk sayı işıq üzü görəndə anladım ki, Adilin bu "xırdalıqları" əslində mətbuata böyük məsuliyyətlə yanaşmasından irəli gəlirmiş və indi hətta qəzet oxucusu belə olmayan bir para "jurnalist"in qəzetlərin canına darışdığını görəndən sonra düşünürəm ki, kaş hamı qəzetçiliyə belə məsuliyyətlə, ciddiyyətlə yanaşaydı. Belə olsaydı, indi söz də bu qədər ucuzlaşmazdı.

Tale Adili müharibə adamı eləyib. Ömründə bir qarışqanı belə incitməyən bu insana "Müharibə adamı" deməyim sizə qəribə gəlməsin. Son 15 ildə onun bütün yaşantılarının içində bir müharibə təlatümü gizlənib. Çəkdiklərinin, yazdıqlarının hamısının cövhərində müharibənin məmləkətimizə gətirdiyi fəlakətlər qərar tutub. Adilə həm də ona görə "Müharibə adamı" deyirəm ki, onun üçün də, mənim üçün də, hamımız üçün də bu savaş hələ bitməyib və Adil hələ ən gözəl kadrını çəkməyib, ən gözəl yazısına başlıq seçməyib. Bu, qələbə günündə gerçəkləşəcək...

...Yazdıqlarımın əvvəlinə qayıdıram. Televiziyanı öz həyatı sayan və bu həyatı yaşamağı bacaran Adil İrşadoğlunu İctimai Televiziyada görmək onu yaxından tanıyanların hər birinin, o cümlədən də mənim arzumdur. İctimai Televiziya peşəkarların nəzarətində olmalıdır. Mən isə sizə onlardan biri haqqında danışdım...


Şahbaz Şamıoğlu,
Publisist, "Üç nöqtə" qəzeti baş
redaktorunun birinci müavini.

İlk dəfə 3 dekabr 2004 - cü il tarixli
"525 - ci qəzet"də çap edilmişdir.

A.İRŞADOĞLU İTV - nin BAŞ DİREKTORU OLMAĞA LAYİQ NAMİZƏDDİR

Mətbuatdan oxuyanda ki, Azərbaycan Respublikası Müstəqil Jurnalistlər Assosiasiyasının toplantısında qurumun prezidenti Adil İrşadoğlunun İctimai Televiziyanın baş direktorluğuna namizədliyi irəli sürülüb çox sevindim və bu şəxsi sizə olduğu kimi təqdim etməyə özümdə ehtiyac duydum. Həqiqətən də İctimai Televiziyaya mənəvi haqqı olan şəxs rəhbərlik etməlidir.

Adil İrşadoğlu ! Bu şəxsi özümü tanıdığım kimi tanıyıram. Beş il bir yerdə oxumuşuq. 
1972 - ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin ( indiki BDU - nun ) Jurnalistika Fakültəsinə qəbul olunmuşduq. Adil çox sakit, tərbiyəli, səmimi, vətənpərvər gənc idi. Onun bu xüsusiyyətləri çox güman ki, məxsus olduğu gendən və ailə tərbiyəsindən irəli gəlirdi. Adil İrşadoğlu zəngin mənəviyyatlı, yüksək zövqlü, məlumatlı tələbəydi. Ancaq bununla belə heç vaxt özünü gözə soxmazdı. Çox az bir müddətdə Adilin yüksək təşkilatçılıq qabiliyyətini kəşf etdik. Jurnalistika fakültəsi o vaxt Passaj bazarının üstündəki 190 saylı orta məktəblə yanbayan kiçik bir binada yerləşirdi. Tədbir keçirmək üçün münasib bir otaq yox idi. Binanın çox yaraşıqlı foyesindən istifadə etmək birinci onun ağlına gəldi. Fakültənin dekanı, professor Şirməmməd Hüseynovdan burada tədbirlər keçirmək üçün icazə aldı. Dekan müavini Akif Rüstəmov təşəbbüskar tələbələrə hərtərəfli kömək edəcəyinə söz verdi. Ağsaqqalların xeyir - duasından sonra Adilin bu foyedə keçirdiyi tədbirlərin sayı - hesabı olmadı...

...Yadımdadır, 1975 - ci ildə Üzeyir bəy Hacıbəyovun 90 illik yubiley gecəsinə çox tələbə gəlmişdi. İynə atsan yerə düşməzdi. Başqa fakültələrdən də gələnlər var idi. Foyenin baş tərəfində qədim üslubda tikilmiş iki divar sobasının qarşısındakı guşədə səhnə düzəldilmişdi. Səhnənin pərdəsi üzərində Ü.Hacıbəyovun portreti asılmışdı. Gecəni dosent Əliş Nəbili açdı. O, bu kimi tədbirlərin böyük tərbiyəvi əhəmiyyətindən danışdı və sözü səhnədəkilərə verdi. Sağ küncdə əyləşən muğam üçlüyü ifaya başladı. Tarı Adil özü, kamançanı isə Mübariz Əhmədov çalırdı. "Leyli və Məcnun" operasından bir fraqment nümayiş etdirildi. Tələbələrdən Xavər Abbasova Leyli, Rafiq Hacıyev isə Məcnun rolunu ifa etdilər. Tarın, kamançanın adamı ehtizaza gətirən sədası indi də qulaqlarımda səslənir. Ümumiyyətlə, Adil ədəbi - bədii gecənin tərtibatını çox gözəl hazırlamışdı. Universitetdə hamı jurnalistika fakültəsində keçirilən həmin tədbirdən danışırdı. Hətta jurnalistika fakültəsində keçirilən bu ədəbi - bədii gecə haqqında "Kommunist" qəzetində məqalə də dərc edilmişdi. Bundan ruhlanan Adil yeni xatirə gecələri keçirməyə başladı. İstedadlı tələbələr həmin tədbirlərin təşkil olunmasında yaxından iştirak etdilər. Cəlil Məmmədquluzadəyə, Hüseyn Cavidə, Nəriman Nərimanova həsr edilmiş xatirə gecələrini və o vaxt yaşaq edilən Bahar bayramını da tələbə yoldaşlarımız yəqin çox yaxşı xatırlayırlar.
 Adilin təşkilatçılıq qabiliyyətini xarakterizə edən bu kimi misalların sayını artırmaq olar. Ancaq bu, bir məqaləyə sığan deyil.

 1977 - ci ildə universiteti bitirdik. Adil İrşad oğlu Əliyev jurnalistika fakültəsi radio - televiziya qrupunun tam kursunu əla və yaxşı qiymətlərlə başa vurduğuna görə, təyinatını Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinə verdilər. Özünün söylədiyinə görə altı ay televiziyanın ağıryüklü sənaye redaksiyasında əmrsiz - filansız işləyib. Onu bu müddətdə imtahan ediblər. Bütün sınaqlardan bacarıqla çıxdığına görə, nəhayət 1977 - ci il dekabr ayının əvvəlində işə qəbul edilməsi barədə əmr verilib.
 Adil İrşadoğlu telestudiyada 20 ilə yaxın şirinli - acılı günlər yaşayıb. Üç minədək üzvü olan bu ailədə bacarığına, səmimiyyətinə və insanpərvərliyinə görə hörmət qazanıb. Orijinal verilişləri ilə tamaşaçıların qəlbinə yol tapıb...
 Daim işğalçılıq ehtirası ilə yaşayan Ermənistanın fitvası ilə Dağlıq Qarabağda törədilən iğtişaşlar onu bir an rahat buraxmırdı. Adil çəkiliş qrupu ilə tez - tez Dağlıq Qarabağın hadisə baş verən rayonlarına gedib zəngin materiallarla geri qayıdırdı. Çəkiliş qrupunun gətirdiyi video - kadrların təbii ki, o zaman hamısı efirə buraxılmırdı. Ancaq bu, onları ruhdan salmırdı. O vaxt Adil söyləyirdi ki, onsuz da efirə getməyən həqiqətləri idarənin arxivində qoruyub saxlayırlar. Vaxt gələcək çəkdiyimiz o video - kadrlar istifadə olunacaq və onda çox mətləblər aşkara çıxacaq.


A.İRŞADOĞLUNUN ÇAP ETDİRMƏDİYİ XATİRƏLƏR KİTABINDAN :

"...1989 - cu ilin ortalarında Dağlıq Qarabağın ermənilərinə gözün üstə qaşın var deyən olmadığına görə, onlar gün - gündən quduzlaşırdılar. Qonşu türk kəndlərinə basqın edir, əhalini yurd - yuvalarından didərgin salmağa çalışırdılar. Bu zaman Azərbaycan teleradio verilişləri komitəsinin sədri Elşad Quliyev Dağlıq Qarabağda yaşayan azəri türklərinin əlavə təbliğata ehtiyacı olduğunu söylədi. Kollektiv də onun təşəbbüsünü bəyəndi. Şuşa şəhərində yerləşən teleötürücü stansiyanın binasında kiçik bir otağı studiyaya çevirdik. Ancaq çəkilən video materialları montaj etməyə belə şəraitimiz yox idi. Hər axşam yarım saat, bəzən də 45 dəqiqə efirə çıxmalı idik. Deməli, gecə yazılan ssenariyə uyğun səhərisi gün montajlı çəkiliş aparmalı və həyəcanlı soydaşlarımıza nə isə tutarlı bir şey deməli, göstərməli idik. Çox çətin imtahan idi.
 Yerli əhalinin dediyinə görə Şuşa şəhəri elektrik enerjisini Xankəndindən alırdı. Axşam düsən kimi şəhər zülmət içərisində itib - batırdı. Ermənilər düşmənçiliklərindən əl çəkmirdilər. Bir gün Şuşa rayon icraiyyə komitəsinin sədri rəhmətlik Mikayıl Gözəlov məni qəbuluna çağırdı. Xeyli söhbət etdik. Otaqdan çıxhaçıxda mənə bir bükülü uzatdı. Dedi ki, Adil müəllim, sənə Ağdamdan şam alıb gıtirmişəm. Gecə işıq sönəndə yandırıb ürəyin nə qədər istəyir yazarsan, ermənilərin atasına od qoyarsan. Və bu minvalla düz iki ay fasiləsiz Şuşada vətəndaşlıq borcumu yerinə yetirməli oldum. Daqlıq Qarabağda Əlisahib Orucovla gəzmədiyimiz ucqar kənd qalmadı. Hara gedirdiksə uşaqdan tutmuş böyüyədək hamı onu tanıyır, hörmət göstərirdi...
 Laçının Ermənistanla həmsərhəd Cağazur kəndinə də onunla birlikdə getmişdik. 300 evdən ibarət gözəl, səfalı Cağazur kəndinə gəlib çıxan təbii qaz kəmərinin açılışı idi. Tədbiri başdan ayağa çəkdiyimizə görə xeyli yubandıq. Axşam düşdü. Nəyin bahasına olursa - olsun materialı efirə çatdırmalı idik. Ayazlı - şaxtalı bir qış axşamında yola çıxdıq. Erməni kəndlərinin içindən şütüyüb bizi Şuşaya aparan avtobusu, onun sürücüsü İsmayıl kişini və biz sərnişinləri hər an təhlükə gözləyirdi. Yaşca bizdən böyük olan jurnalist Telman Mehdiyev "Bura vətəndir" mahnısını zümzümə edirdi ki, mən də, kino - operator Əlövsət Aslanov da, rejissor Oqtay Rəhimov da, telerejissor köməkçisi Elçin də həyəcanlanmayaq. Allahın köməkliyilə sağ - salamat gəlib studiyamıza yetişdik. Efirə bir az gecikmişdik. Özümü səliqəyə salmadan təcili efirə çıxdım və həmin çəkdiyimiz bütün materialı birbaşa şərh edib tamaşaçılara çatdırdım..."

                                            --------------------------------  

Belə verilişləri ilə azərtürkləri dədə - baba torpağını qorumağa çağıran jurnalistlərimizin, televiziya işçilərimizin xidmətləri unudulmazdır. O zaman bu təbliğatdan ermənilər qorxuya düşmüşdülər. Sonra onlar açıq mübarizəyə başladılar. Dağlıq Qarabağ türklərinin üzərinə silahlı hücuma keçdilər. Onları ev - eşiklərindən didərgin saldılar. Ədavət qızışıb ən kəskin şəklini alanda Adil İrşadoğlu onu düşündürən yeni mövzuda verilişlər çəkmək üçün 16 il işlədiyi redaksiyadan televiziyanın qurulmaq ərəfəsində olan hərbi proqramlar və salnamə baş redaksiyasına köçürülməsini xahiş etdi. Baş redaktor V.Bağırov onu məmnuniyyətlə kollektivə qəbul etdi. Adil tez bir zamanda ən qorxmaz yoldaşlarından ibarət çəkiliş qrupu yaratdı : jurnalist Adil İrşadoğlu, rejissorlar Tofiq Ataxanoğlu və Rövşən Nicat, kinooperatorlar Tahir Qarayev və Ramiz Rüstəmov. Adları çəkilən bu vətəndaşlar ermənilərin törətdikləri vəhşilikləri, əsgər və zabitlərimizin şücaətlərini dünyaya çatdırırdılar. 


A.İRŞADOĞLUNUN ÇAP ETDİRMƏDİYİ XATİRƏLƏR KİTABINDAN :

"...Məni həyəcanlandıran və yaddaşımda silinməz izlər buraxan döyüşlərdə qələmim və kameramla iştirak etməyimə, sağ - salamat ailəmə qayıtmağıma görə Allahımdan razıyam. O yeri, göyü yaradan mənə elə bir qeyrət, elə bir təpər verib ki, onun bəndəsini özündən başqa heç bir qüvvə sındıra bilməz.
 1994 - cü il yanvarın əvvəlində Tərtər rayonundakı əsgərlərimiz işğal edilmiş torpaqlarımızdan erməni qəsbkarlarını qovub çıxartmaq məqsədilə Marquşavan kəndi istiqamətində hücuma keçdilər. Çəkiliş qrupumla onlara qoşulub Çardaxlı kəndi istiqamətinədək gedib çıxdıq.
 Azərbaycanın igid və mərd oğullarının göstərdikləri qəhrəmanlıqları lentə aldıq. Döyüşdə fərqlənənlərdən müsahibə götürdüm. Düşmən ciddi müqavimət göstərirdi. Ancaq buna baxmayaraq Azərbaycan əsgəri Ermənistan ordusunu yerlə yeksan etdi. Hər tərəfə rus, erməni meyidləri səpələnmişdi. Düşmənin hərbi sursatı, texnikası ortalıqda qalmışdı. Minalanmış sahədən keçib hamısını videolentə köçürdük. Allahın köməkliyi, bəndələrin təpəri ilə biz qalib gəldik. Sınmadıq...
...1994 - cü ilin aprel ayının 10 - da Goranboyun Gülüstan kəndi uğrundakı döyüşdə əsgərlərimiz və iş yoldaşlarımla mühasirəyə düşdük. Gərgin və uzun vuruşmadan sonra kənd geri qaytarıldı. Biz də xilas olduq. Yenə sınmadıq. Allaha qurban olum, həmişə məni nəzərində saxlayır..."
                                            ----------------------------------- 

 Adilin çap etdirmədiyi bu xatirələr kitabı onun şəxsiyyətini formalaşdıran belə hadisələrlə zəngindir. Qarabağ vüqarlı, Ağdam qeyrətli bu insan həmişə vətənpərvər olmuş, Ermənistanla həmsərhəd rayonlarımızı, erməni işğalı təhlükəsi altında inləyən digər rayon və kəndlərimizi çəkiliş qrupu ilə qarış - qarış gəzərək videosalnamələr yaratmışdır. Torpaqlarımızı yağılardan qoruyan əsgər və zabitlərimizin qayğısı onu daim düşündürmüşdür. Elə buna görə də hərbi kazarmalarda bir çatışmazlıq görəndə tez onu aradan qaldırmağın yollarını fikirləşmiş, imkanlı dostlarını bu problemlərin həllinə səfərbər etmişdir.


A.İRŞADOĞLUNUN ÇAP ETDİRMƏDİYİ XATİRƏLƏR KİTABINDAN :

"...Azərbaycanın ilk milli televizorunun istehsalı ilə məşğul olan "Soltan" kiçik müəssisəsinin direktoru Fikrət Xudatzadəyə 1993 - cü ilin noyabrında bildirəndə ki, cəbhə bölgəsinə ezamiyyətə gedirəm və kazarmalarda əsgərlər Bakıda nələr baş verdiyindən xəbərsizdirlər. 
O, dərhal birlikdə yola çıxmağımızı xahiş etdi. Fikrət müəllim özü ilə hədiyyə apardığı televizorları hərbi hissələrə paylayanda əsgərlərimizin sevincinin həddi - hüdudu yox idi...
 Elə hərbi hissələrimiz var idi ki, geyim və ərzaq sarıdan korluq çəkirdilər. Gözlərimlə gördüklərimi Bakıda dostlarıma danışanda "MOBAK" müştərək dövlət müəssisəsinin baş direktoru Tələt Xəlilov kömək edəcəyinə söz verdi. Dəfələrlə biznən ərzaq dolu yük maşınları ilə səfərə çıxdı, öz şəxsi hesabından milyonlarla manat pul xərclədi. Belə qeyrətli oğulları olan vətən basılarmı ?..
...1994 - cü il Ağdamda 708 - ci briqadanın tankçıları ilə birgə keçirdiyimiz Novruz bayramı xatirimdə elə bir iz buraxıb ki, yadıma düşəndə kövrəlirəm. Heyf o oğulların zəhmətinə...
Bir yandan Bahar bayramı, bir yandan da əzab - əziyyətlə qoruduqları, ancaq arxalı düşmənin aramsız hücumları və daxili təxribatlar nəticəsində əllərindən çıxmış Ağdam torpağının həsrəti. Biz isə çalışırdıq ki, onlar ruhdan düşməsinlər..."

                                      ---------------------------------- 

Birinci Qarabağ müharibəsinin acı dəhşətlərini görmüş və onların işıqlandırılmasında yaxından iştirak etmiş, ancaq sonra subyektiv səbəblərdən ərizə yazıb Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətini tərk etmiş, lakin jurnalist peşəsindən heç vaxt ayrı düşməmiş, respublikanın mətbuat orqanlarında müxtəlif vəzifələrdə çalışmış, verilişləri və məqalələri ilə özünə auditoriya qazanmış, qurucusu və ilk baş redaktoru olduğu "De Fakto" qəzetini buraxmaqla xalqımızın dünyagörüşünü inkişaf etdirmiş, mətbuatın ən ağrılı, keçid dövründə də qələmindən küsməmiş tanınmış jurnalist Adil İrşadoğlunun ( Əliyevin ) İctimai Televiziyaya baş direktorluqla bağlı namizədliyini mən də müdafiə edirəm. Adil müəllimə populyar rəqibləri arasında uğur qazanmasını arzulayıram.


Mustafa Çəmənli,
Yazıçı - puplisist,
"Gənclik" nəşriyyatının baş redaktoru.

İlk dəfə 26 noyabr 2004 - cü il tarixli
"Ədalət"qəzetində çap edilmişdir.