2018-ci ilin sonlarında Rusiya Federasiyasının prezidenti Vladimir Putinlə Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salman Moskvada görüşəndə qəzetimizin saytında ikisini əks etdirən bir şəkil dərc olunmuş, belə bir başlıq verilmişdi: “Bir Camal sənlikdir, bir Camal mənlik”.
Bu, elə bir vaxt idi ki, dünya liderləri vəliəhd şahzadə ilə bir araya gəlməkdən, salamlaşmaqdan çəkinirdilər. Çünki onun əmri ilə 2018-ci ilin oktyabr ayının 2-də Səudiyyə Ərəbistanının İstanbuldakı baş konsulluğunda bu ölkənin ABŞ-da yaşayan vətəndaşı Camal Qaşıqçı yoxa çıxarılmışdı.
Daha dəqiqi, Camal Qaşıqçını konsulluqda öldürmüş, ya sulfat turşusunda əritmişdilər, ya da konsulluq binasından əza-əza, hissə-hissə çıxarmışdılar. Axır ki, nişanlısını konsulluğun qalın və hündür darvazasının ağzında qoyub içəri girən 59 yaşlı adam bir daha oradan heç bir formada çıxmamışdı. Konsulluğun içindən dinləmə qurğuları vasitəsilə gələn səslərə görə onu qətlə yetirmiş, sonra da mişarlamışdılar.
Bu hadisə beynəlxalq miqyasda böyük ajiotaj doğurmuşdu. Dünya mediası bir neçə ay boyunca hər gün bu mövzuda yazdı, ayrı-ayrı ölkələrin prezidentləri, baş nazirləri bu mövzuya dair mənfi münasibətlərini açıqladılar. “İslahatçı gənc lider” kimi vəliəhd-şahzadə postuna gələn və kralın öləcəyi təqdiqrdə ölkəsinin yeni kralı olacağı, islahatlar aparacağı güman olunan MBS-nin (onu qısaca belə adlandırırdılar) reputasiyası yerlə bir olmuşdu.
Belə bir vaxtda bəlkə də onu yeganə qəbul edən, üzbəüz oturan şəxs RF prezidenti Putin idi.
O vaxt onları birləşdirən bir ad vardı: Camal...
Məsələ ondaydı ki, həmin ilin iyul ayının 30-da, yəni Camal Qaşıqçının qətlə yetirilməsindən 2 ay 3 gün qabaq Rusiya vətəndaşı Orxan Camal da Mərkəzi Afrika Respublikasında Putinin himayə etdiyi “Vaqner” özəl hərbi şirkəti tərəfindən öldürülmüşdü. Orxan Camalla birlikdə onun səfər, iş, layihə və tale yoldaşları, rejissor Aleksandr Rastorquyev və operator Kirill Radçenko da qətlə yetirilmişdi.
51 yaşlı Orxan Camalın və onu müşayiət edənlərin qətli birbaşa Putinlə bağlıydı və heç də təsadüfi, anlaşılmazlıqdan baş verən qətl hadisəsi deyildi. Bu şəxslər MAR-a rusiyalı iş adamı Mixail Xodorkovskinin Putinə qarşı apardığı ifşa kampaniyası üçün material hazırlamağa, “Vaqner” qrupu barədə film çəkməyə getmişdilər və Putinin keçmiş aşpazı Yevgeni Priqojinin başçılıq etdiyi özəl hərbi şirkətin muzdluları tərəfindən bilə-bilə öldürülmüşdülər. Dünyanın o başında muzdlu killer kimi fəaliyyət göstərən rus əsgərlərin rusiyalı jurnalistləri öldürməsinin təsadüf olması sıfıra bərabər idi.
O vaxtlar hələ Priqojin Putinə sadiq idi və özünü onun “gülləvuran”ı kimi aparırdı.
Orxan Camalın və dostlarının qətli isə beynəlxalq miqyasda ajiotaj doğurmadı. Media bu barədə xəbər yaydı, şərh yazdı, bu qətlə görə Putinə qarşı ittihamlar irəli sürənlər də oldu, amma bu, kütləvi xarakter almadı.
Ona görə də jurnalist Camalların qətlində biri çox, o biri az ittiham edilən şəxslər dünya birliyinin, böyük dövlətlərin acığına bu cür mehriban və səmimi şəkil pozları verirdilər.
Qətlə yetirilənləri müqayisə predmeti edəcək detallar var.
Onların hər ikisi jurnalist idi.
Hər ikisi vətəndaşı olduqları ölkəni idarə edənlərə müxalif mövqedəydi.
Hər iksiinin yaşı 50-ni aşmışdı, biri 50-ni təzə keçmişdi, o biri 50-nin axırıncı ilini xırdalayırdı.
Hər ikisi ata tərəfdən türk əsilli idi - birinin anası ərəb, o birinin anası rus idi.
Hər ikisi adlı-sanlı tanınmış kişilərin oğluydu, Qaşıqçının babası Səudiyyə Ərəbistanı krallığının qurucusu Əbdüləziz ibn Abdurrəhman əs-Səudun şəxsi həkimi olmuşdu. Orxanın atası isə Rusiyanın tanınmış ziyalılarından olan filosof, əslən Ağdamın Gülablı kəndindən çıxmış, Pənahəli xanın nəslinin yadıgarı Heydər Camal idi.
Camal ismi birinin adinda, o birinin soyadında yer alırdı.
Onlar bir-birinə camalca da bənzəyirdilər. talecə də bənzəmiş oldular - ikisi də bir ilin içində, iki ay fərqlə siyasi qətlə qurban getdilər.
Hər ikisi vətənlərindən kənarda, uzaq bir ölkədə öldürüldü.
Ən nəhayət, hər ikisinin qanı batdı. Nə Camal Qaşıqçının, nə da Orxan Camalın qətlinin sifarişçiləri və icraçıları cəzalandırılmadı.
Camal Qaşıqçı 1991-ci ildən 1999-cu ilə qədər "Əl-Mədinə" qazetinin baş redaktoru olub. Bu dövrdə Əfqanıstan, Küveyt, Sudan kimi ölkələrdə müxbirlik edib. 1987-1995-ci illər arasında Üsamə bin Ladendən bir neçə dəfə müsahibə alıb. 1999-cu ildən 2003-cü ilə qədər Səudiyyə Ərəbistanının “Arab News” ingilisdilli qəzetində yazı işləri üzrə müdirinin müavini işləyib. Qaşıqçı Səudiyyə Ərəbistanının dini quruluşu haqqında tənqidi yazılar yazdığına görə vəzifəsindən çıxarılıb.
Orxan Camal da ölkəsinin ən populyar televiziya və qəzetlərində işləyib: “Veçernyaya Moskva”, “Veçernıy Kuryer”, “Nezavisimaya qazeta” , “Novaya qazeta” və “Versiya” qəzetlərində. O, rusca çıxan “Newsweek” jurnalında köşə yazarı da olub, bir sıra digər jurnallar və onlayn nəşrlərlə əməkdaşlıq edib. Orxan Camalın yolu Şimali Qafqazdan, Cənubi Osetiyadan, Əfqanıstandan, İraqdan, Livandan, Suriyadan və Səudiyyə Ərəbistanından keçib.
Hər iki jurnalistin qətldən sonrakı durumunda bir fərq var. Orxan Camalın nəşi böyük məsrəflər bahasına öz vətəninə gətirilib, amma Camal Qaşıqçının qalıqları, yuxarıda dediyimiz kimi, ilim-ilim itirilib.
İndi Orxan Camalın ölümünə bais olanlar bir-birinin üstünə silah çəkir və əl-əlbət, bir-birini öldürəcəklər.
Araz Altaylı.
Musavat.com
