VƏTƏNSEVƏRLİK NƏDƏN BAŞLANIR?

VƏTƏNSEVƏRLİK - öz taleyini xalqının, 

torpağının taleyindən ayrı dərk etməməkdir.

DAXİL OL: https://realistadil.blogspot.com/

VƏTƏNSEVƏRLİK - Vətənə sonsuz məhəbbət, 

bütün qəlblə, əməllə onun mənafeyinə xidmət etməkdən ibarətdir.

VƏTƏNSEVƏRLİK - ən yüksək mənəvi-ictimai hiss kimi dəyərləndirilir və xüsusilə, bizim kimi siyasi düşmənləri çox olan millət üçün ən böyük istinadgahdır, Vətən əxlaqı. Vətən əxlaqı qüvvətli olmazsa, nə müstəqilliyimizi, nə azadlığımızı, nə də Vətənimizin bütövlüyünü qoruya bilərik.

ÜÇ DOSTUN BİR SEVGİSİ - HEKAYƏ

Təranə Məmməd 

Yazıçı, Publisist, şair 

*

Sehirli gül butasıdı,

Daş üstə də açasıdı,

Sevginin ən ucasıdı,

Vətən sevgisi !

/ Gəray Göyyurd /

***

Bu gün növbəti dəfə sizə təqdim edəcəyim hekayəmin qəhrəmanının nə az, nə çox düz 70 yaşı tamam olur (Doğum: 01.11.1953 – 01.11.2023). 

Bəli! Bu hekayəmin canlı qəhrəmanı var. Hekayədəki Vüqar adlı cavan oğlanın prototipi tanınmış jurnalist, birinci Qarabağ müharibəsinin odlu-alovlu günləri haqda operativ məlumatları cəbhə bölgələrindən xalqa çatdıran, Azərbaycanı, doğma Qarabağı canından artıq sevən, uzun illər həmkarım olan Xüsusi Xidmət orqanlarının mayoru mərhum Oqtay Əliyevin böyük qardaşı, ailəmizin yaxın dostu İrşad Əliyevin oğlu Adil İrşadoğludur!

Adil müəllimi yubiley münasibətilə təbrik edir, ona möhkəm cansağlığı və yeni yaradıcılıq uğurları arzu edirəm!

Adil müəllimin gözəl ailəsi, tərbiyəli övladları var. Şəxsiyyətinə, gözəlliyinə, həkimliyinə və insani cəhətlərinə çox hörmət bəslədiyim həyat yoldaşı Yeganə xanımla birlikdə xoşbəxt həyat arzu edirəm ona!

Adil, təbrik edirəm! Qələbə ilində 70 illik qeyd etməyin özü də bir xoşbəxtlikdir!

Yeni yaşın mübarək!

***

Universitetin İkinci kursunu bitirirdim. Ərəb dilindən imtahan verirdim o gün. Tələbə yoldaşlarımdan ayrılıb boş bir otaqda biletlərin suallarını təkrar edirdim. Oturduğum otağa bir cavan oğlan daxil oldu.

- Burda otursam sizə mane olmaram? - deyə soruşdu.

-Yox. Buyurun, - dedim.

O,  arxada oturdu, başını aşağı salıb dəftərindən nəsə oxuyurdu. İmtahan ərəfəsində o qədər həyacanlı idim ki, onun mənə verdiyi sualı dəqiq eşitmədim və çönüb ondan:

- Nəsə dediniz? - soruşdum.

- Dedim ki, bakılısınız?

- Xeyr. 

Mən yenə gözlərimi kitaba zillədim.

- Bəs haralısınız?

Mən arxaya çönüb gülümsündüm və:

- Yenə nəsə dediniz? - deyə soruşdum.

- Dedim ki, bəs haralısınız? - deyə o da gülümsündü.

- Anam şuşalıdır. Atam ağdamlı. 

- Ola bilməz?

- Niyə?

- Çünki mən də şuşalıyam.

- Doğrudan?

Beləliklə, biz tanış olduq. Mən o qədər sevinirdim ki, elə bil qohumlarımdan kiməsə rast gəlmişdim.

- Mən 4-cü kursda oxuyuram, Hüquq fakültəsində. Adım Ümiddir, - deyə oğlan mənə tanışlıq verdi.

- Mənim adım Gülərdir. Şərqşünas olacam əgər bu gün imtahanı verə bilsəm, - deyə mən də tanışlığı qəbul etdim.

Bir qədər sonra yenicə tanış olduğum həmyerlimlə  sağollaşıb imtahana getdim.

Sonralar onu bir daha  görmədim.

O, məndən yaşca böyük və ilk baxışdan çox ciddi bir oğlan kimi qaldı yadımda. 

Həmin yay biz Şuşaya istirahətə getdik.

Atamın dostları bizi həmişə Şuşada o qədər gözəl qarşılayırdılar ki, günlərin necə gəlib necə getdiyini hiss etmirdik.

Bu dəfə ecazkar Şuşada bizi həm də qohumlar gözləyirdi.

İlk getdiyimiz yer və orda qalacağımız qohumlardan birinin evi idi.

Biz təzəcə yerləşmişdik ki, ev telefonuna zəng gəldi.

- Evin sahıbəsi mənə baxaraq:

- Gülər, qızım, səni telefona çağırırlar.

- Hamı mənə baxdı.

Bir qədər özümü itirib:

- Siz səhv edirsiz. Mənə kim zəng edə bilər?

- Deyir tələbə yoldaşıdı. 

Mən telefona yaxınlaşdım.

- Vətənə xoş gəldiniz, Gülər xanım.

- Bağışlayın...

- Ümiddir.

- Aaaa! Ümid. Necəsiniz? Biz indicə yerləşmişik hələ.

- Bilirəm. Gördüm sizi gələndə. Sonra arxanızca gəldim. O evi tanıyıram. Ona görə zəng etdim. Bir gün bizə də dəvətlisiniz.

- Çox sağolun. 

Mən dəstəyi yerinə asanda rəngim qıpqırmızı idi. Bilmirəm nədən.

Evdəkilərin baxışları mənə zillənmişdi. Özümü bu yaranmış vəziyyətdən xilas etmək üçün dərindən nəfəs alıb:

- Tələbə yoldaşımdır. Şuşalıdır, - dedim.

Evdəkilərin bir saniyə sükutunu bizimlə gedən xalaqızı pozdu.

- Gəlin sabah Çıdır düzünə gedək!

Hamı elə bunu gözləyirmiş kimi sabahkı günün planını qurmağa başladı.

Anam məni mətbəxə çəkib:

- Kim idi zəng edən? - deyə soruşdu.

- Mən onu cəmi bir dəfə görmüşəm, tanımıram. Dedi ki, şuşalıdır.

- Qəribədir. Biabır olduq camaatın içində.

Mən pərt olmuşdum, amma dəqiq bilirdim ki, heç bir günahım yoxdur.

Hamı günorta yeməyinə hazırlaşırdı. Qarabağ aşının və gecədən qızların, gəlinlərin bükdüyü yarpaq dolmasının ətri aləmi götürmüşdü. Böyük  şüşəbənd dolu idi qohum-əqraba ilə.

Bakıdan gələcək daha bir adamı gözləyirdilər. Tezliklə həyətdə hay-küy eşidildi. Özünəməxsus səslə və sırf Qarabağ ləhcəsində danışan cavan bir oğlan həyət qapısından içəri girdi. İlk baxışdan kinoaktyor Nodar Şaşıqoğluya bənzəyən bu şən oğlan hər kəslə öz dilində danışırdı. O, diqqəti cəlb etdikcə özündən razı şəkildə pilləkənləri qalxıb bizə yaxınlaşdı. )))

Hamı bu cavan oğlanı öpüb bağrına basırdı. Düzü özüm də anlamadığım qısqanclıq hissi yarandı məndə. Bu oğlan, mənim tanımadığım uzaq qohumum, gələcəyin jurnalısti Vüqar idi.

Məclisimizin ağbirçəyi isə onun nənəsi idi. Nənə o qədər gözəl, mötəbər, təmkinli və yumorlu qadın idi ki, hamının sevimlisinə çevrilmişdi.

- Nənəəə? Nətəərsən? - deyə o birinci nənəsini öpdü.

- Yaxşıyam, ay bala, sən nətərsən?

- Ay nənə, bu "firmenni" paltarı hardan almısan?

- Nə paltarı? - deyə nənə sual verdi.

Hamı gülüşdü.

Beləliklə, bu yeni gələn cavan oğlan məclisi tam əlinə aldı.

Sonra mən onun diqqətini cəlb etmək məqsədiylə:

- Sabah Cıdır düzünə gedəcəyik. Siz də gedirsiniz?

- O, sanki məni ilk dəfə görürmüş kimi düz gözümün içinə baxdı və:

- Kimlər gedir? - deyə soruşdu.

- Hamı.

- Gedirəm! Cıdır düzünə getməmək olarmı?

Gözüm kənardan bizə baxan nənəyə sataşdı. O altdan-altdan nəvəsinə baxıb fərəhlə  gülümsəyirdi.

- Get, nənə qurban, sən də get! - deyə nənə nəvəsinə göz vurdu.

- Yox, alınmayacaq! Mənim sabah dostumla görüşüm var. Gözləyəcək məni. Atlara baxmağa gedəcəyik. Mən Şuşaya gəlib, Qarabağ atını çapmasam qayıda bilmərəm Bakıya.  Atları çox sevirəm. Yəqin bu irsidir. Onda belə edərik, hamılıqla əvvəl dostumla görüşərik, sonra birlikdə Cıdır düzünə gedərik. İndi ona zəng edib deyərəm. 

- Kimdi, bala, o dostun? Denən gəlsin burda görüşün dayna, - deyə nənə  müdaxilə etdi.

- Yox, ay nənə, Ümid evinə qonaq çağırıb ey məni.

Mən o qədər özümü itirdim ki...

- Ümid? - deyə təəccübləndim.

- Hə, Ümid mənim dostumdur. Qızıl kimi oğlandır. Hüquqşünasdır. Bugün-sabah prokurordur, - deyə qohumum yenə gülümsədi.

Mən Ümidin kim olduğunu dərhal anladım, amma heç nə demədim. Ertəsi gün hamımız Cıdır düzünə getməyə hazırlaşırdıq. Səsimiz ətrafı götürmüşdü. Şuşanın füsunkar gözəlliyinə heyranlıqla onun unudulmaz küçələriylə addımladıqca içimizdə bir fərəh hissi var idi sanki. 

Vüqar dostuyla görüşü Şuşa İncəsənət muzeyinin qarşısında təyin etmişdi. 

Onlar çox mehriban görüşdülər. Biz onlara kənardan baxırdıq. Birdən onlar bizə tərəf addımladılar.

- Tanış ol! Qohumlarımdı hamısı. Bu qız isə şərqşünasdır. Bizim Univesitetdə oxuyur, - deyə Vüqar bizi tanış etməyə çalışdı.

- Biz tanışıq, - deyə Ümid irəli addımlayıb əlini mənə uzatdı və:

- Vətənə xoş gəlmisiniz, Gülər xanım! - dedi

Mən sakit səslə:

- Çox sağolun, - deyib geri çəkildim.

Hiss etdim ki, qohumumun bu tanışlıq xoşuna gəlmədi. Düşündüm ki, gərək Ümidi tanıdığımı ona deyəydim dünən. Vüqar özünü ələ alıb dostuna bizimlə getməyi təklif etdi. Ümiddə çaşqın, lakin cox ciddi idi. O, bizimlə getmədi.

Bu iki gəncin mənə münasibəti heç zaman dəyişmədi. Onlar indi də mənə hörmət və ehtiram bəsləyirlər.

Şuşa, Cıdır düzü, təbiətin yaratdığı ən möhtəşəm sənət əsəri! O çiçəklər, o ətir, o hava, o səslər sonralar uzun illər unudulmadı. Şuşada bitən ən gözəl çiçək Xarıbülbül yadıma düşəndə indi də kövrəlirəm. Məşhur Qırx pilləkən, Daşaltı, Topxana,Ərim gəldi qayası. Bu yerləri qarış-qarış gəzdik o yay. Dəfələrlə İsa bulağında olduq. Hətta Xan əmini canlı dinlədim mən Şuşada həmin il. Bilsəydim ki, bu Şuşayla son görüşümdür əyilib o daşlı küçələrindən öpərdim Şuşamın. Onunla vidalaşardım heç olmasa.

Vüqar çox qalmadı bizimlə. Bakıya qayıtmalı idi. Ümidi  Şuşada bir daha görmədim. Bu iki yaraşıqlı, ağıllı və tərbiyəli oğlanların hər ikisi çox ləyaqətli insan, etibarlı dost idi. Qarabağda dostluq müqəddəsdir. Biz həqiqətən dost ola bildik. Biz üç dost olduq. Üçümüzün də bir sevgisi var idi. Biz Şuşaya, Qarabağa vurğun idik. Şuşa məhəbbəti, Qarabağ sevgisi birləşdirirdi bizi .

Lakin... biz o gözəl məkanda bir daha görüşə bilmədik.

Qaraldı gözəllər-gözəli Şuşanın mavi səması.

Tarixə alınmaz Qala kimi yazılmış Şüşanı ermənilər işğal etdi. Dağ çəkildi ürəklərimizə. Üzlərimizdə gülüşümüz, təbəssümümüz dondu. Biz heç birimiz ürəkdən gülüb danışa bilmədik ondan sonra. Yaman kövrək olduq üçümüz də. Hər dəvə Qarabağdan söz düşəndə yanıb töküldük, yaramız gövr etdi.

Şuşada görüşmək ümudiylə yaşayırıq hələ də.

Biz üçümüz də Şuşa və Qarabağ üçün əlimizdən gələni etdik.  

Ümid Qarabağ müharibəsinin ilk günündən əyninə hərbi paltar geyindi. Vüqar cəbhə bölgələrində könüllü hərbi jurnalıst kimi çalışdı. Mən isə təhlükəsizlik zabiti oldum. Hərə öz fəaliyyət cəbhəsində Qarabağ probleminin həlli naminə çalışdı. Amma... 

 

Hər üçümüz canımızdan keçməyə indi də hazırıq müqəddəs məhəbbətimiz, sevgimiz uğrunda. Çünki hər üçümüz Şuşanı və Qarabağı dəlicəsinə sevirik.

Təranə Məmməd.

Bakı - 15.06.2017.

& REALİST ADİL

ARKADAŞ, YURDUMA ALÇAKLARI UĞRATMA SAKIN !

 QORXMA EY BÖYÜK TÜRK ALÇAKLARDAN !

Defence Turk - kardeşim,

* Əziz dostum, diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

* Sevgili arkadaşım, ilginiz için teşekkür ederiz.

* Дорогой друг, спасибо за внимание.

* Dear friend, thank you for your attention.

"AZTV / RETROBRİQADA" FƏALİYYƏTDƏDİR

Mən Adil ilə necə tanış oldum?

Fikrət Hüseynov və Adil İrşadoğlu

1972-ci ildə Televiziyanın foyesində çox yaraşıqlı, ciddi bir həmyaşıdıma rast gəldim. Görkəmi və geyimi ilə hamıdan seçilən bu gəncin əynində bahalı ratin palto, əlində o vaxtlar çox dəbdə olan kofe rəngində əl çantası (diplomat) var idi. Foyedə onunla rastlaşanlar dönüb həsədlə arxasınca baxırdılar. Ağlıma da gəlməzdi ki, biz nə vaxtsa birlikdə çalışacayıq və dost olacayıq.

Bir neçə gündən sonra onunla Televiziyanın "Sənaye Verilişləri Şobəsi"ndə görüşdük. Dedi ki, tələbəyəm. Azərbaycan Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsində ali təhsil alıram. Radio və Televiziya üçün süjetlər, oçerklər hazırlayıb efirdə göstərilməsini istəyirəm. Televiziyanın "Sənaye Verilişləri Şobəsi"nin müdiri Seyfulla Hənifə oğlu Cəfərov tələbə olmağıma baxmayaraq mənə şöbə ilə əlaqə saxlamağı, əməkdaşlıq etməyi təklif etdi. Ona görə də burdayam və Seyfulla müəllimin tapşırığını gözləyirəm. Adil Seyfulla müəllimdən tapşırıq alandan sonra biz çəkilişə birlikdə getdik...

O vaxtdan - 1972-ci ilin payızından 1997-ci ilin sonunadək (25 il) Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində birlikdə çalışdıq. 50 ildən çoxdur ki, dostluq edirik.

Bizim bir dostumuz da var. Allah onu və ailəsini qorusun. Fərhad Bəybala oğlu Naibov ölkənin tanınmış rejissorlarından biridir. O, hələ də AzTv-də işləyir. Fərhad Naibov da Adil ilə 25 il birlikdə çalışıb. Adil ilk oğlunun adını dostunun şərəfinə FƏRHAD qoyub. Onun işi çox olduğundan vaxt tapıb bizimlə görüşə bilmir. Bir-birimizin halı, səhhəti ilə yalnız telefon vasitəsilə maraqlanırıq. Ancaq Adil çox istiqanlıdır. Vaxtaşırı hörmət bəslədiyi sabiq iş yoldaşlarını bir masa arxasına çağırır, onların görüşünü təşkil edir və hamımızı sevindirir. Adil bəy, Facebook sosial şəbəkəsində "AZTV / RETROBRİQADA" yaradıb. Briqada fəaliyyətdədir. Keçmiş AzTvçilərdən kim maraq göstərsə Adil bəyə müraciət edə bilər.

Dostluğumuzun bu 50 ilində Adil İrşadoğlunun əsl vətənpərvər olmağının çox yerdə şahidi olmuşam. Azərbaycanın bütün rayonlarında, Moskvada, Riqada, Kiyevdə və sair yerlərdə onunla ezamiyyətdə olmuşuq. Adil çox səmimi insan, səmimi yol yoldaşıdır.  Küllü Qarabağ erməni-rus işğalından azad edildikdən sonra o, telefonda sevincini mənimlə bölərək heç bilirsiniz nə dedi? Dedi ki, "Fikrət, artıq dünyanın hər yerində qürurla, fəxrlə deyə biləcəyəm ki, mən qarabağlıyam. Bu əlamətdar hadisədən sonra mən ömrümün axırınadək Ali Baş Komandanımıza, milli ordumuzun və daxili qoşunlarımızın əsgər və zabitlərinə, qazilərimizə və unudulmaz şəhidlərimizə borcluyam". Onun bu sözlərini dinləyə-dinləyə Adilin 1-ci Qarabağ müharibəsi zamanı cəbhə bölgələrində əsgər və zabitlərimizə nitqi ilə, çağırışı ilə necə sarsılmaz ruh verdiyi anlar yadıma düşdü. Sanki səngərdəki əsgərlərin komandiri Adil idi...

Bu yazımı - səninlə bağlı xatirəmi 2023-cü ilin 31 dekabrında sənə göndərdim. Bu, təsadüfü deyil. Dünya azərbaycanlılarının Həmrəylik Günüdür. Həmrəyliyimiz daim möhkəmlənsin. Bilirsən ki, həmrəylik bayramı ilk növbədə azərbaycançılıq ideologiyasına söykənir. Son illərdə bu ideologiya müstəqil Azərbaycanın çiçəklənməsinə və dünya azərbaycanlılarının özünüdərkinə təkan verən güclü bir amilə çevrilib. 

Yaşa, var ol, qardaş. Əminəm ki, sən Tanrının sevimli bəndəsisən !

Fikrət Altay oğlu Hüseynov.

AzTv-nin sabiq 1-ci dərəcəli kinooperatoru.

31.12.2023. / 12-00.

NATƏVANIN KÖTÜCƏSİ İLƏ MARAQLI MÜSAHİBƏ

“Qohumları var-dövlət 

üstündə onu çox incidirdilər”

Professor Sevda Kamali 

"REALİST ADİL" bloqu Kulis.az saytına istinadən şairə Xurşidbanu Natəvanın hal-hazırda Amerikada yaşayan kötücəsi professor Sevda Kamali ilə müsahibəni təqdim edir.

- Sevda xanım, istərdik şəcərənizlə bağlı bir az məlumat verəsiniz...

- Mən Xurşidbanu Natəvanın kötücəsiyəm. Bildiyiniz kimi, Natəvanın birinci əri osetin millətindən olan Xasay bəydir. O, Çar Rusiyasında böyük vəzifə sahibi, general-leytenant idi. Ailə qurandan sonra gəlib Gürcüstanda, Şuşada yaşayıblar. Dörd il uşaqları olmayıb, onda Natəvanla Xasay bəy Bakıya gəlib, kəndlərin birində müalicə olunmağa başlayıblar. Həmin ərəfədə Natəvan o kəndə su və yol çəkdirib, kəndi abadlaşdırıb. Onların iki oğlu, bir qızı olub. Mehdiqulu xan və Bikə xanım. Xurşidabnu Natəvan öz atasının adını oğluna verib. Oğlu Mehdiqulu xan da Vəfa təxəllüsü ilə şeilər yazıb. Uşaqlarının 9, 10 yaşı olanda Xasay bəyin anası onlar Dağıstanda yaşamağa dəvət edib. Xurşidbanu buna razı olmayıb. Xasay bəy tək gedib. Mehdiqulunun oğlu olanda adını Xasay qoyurlar, Natəvan sonralar onun adını dəyişib Mehdiqulu edir. Mənim atam Məhəmməd Mehdiqulunun oğludur. Mehdiqulu xan 102 yaşında dünyasını dəyişib. O, atasının ailəsi haqqında çox danışardı.

- Bildiyim qədərilə, Naxçıvan xanlığı ilə də qohumluğunuz olub.

- Bəli. Elədir. Babamın danışdıqlarından bilirəm ki, Xasay bəy Natəvanı çox sevib, o, sonradan başqa qadınla evlənsə də çox yaşamayıb. Natəvan sonradan öz faytonçusuna - Seyid Hüseyn adlı kasıb bir kişiyə ərə gedib. Babam deyirdi ki, buna görə onun oğlu Mehdiqulu xan evdən çıxır, uzun müddət anasını danışdırmır. Seyid Hüseyndən olan oğlu Mirhəsən isə on yeddi yaşında dünyasını dəyişir. Bütün var-dövləti əlindən çıxır. Natəvan elə bir vəziyyətə düşür ki, qızıllarını, evinin əşyalarını satmağa başlayır. Bu müflisləşmənin səbəbi də Natəvanın Xasay bəydən olan uşaqları ilə Seyid Hüseyndən olan uşaqlarının arasında olan mal bölgüsü idi. Natəvanın varidatı üzərində çox davalar düşüb. Onu sanki aşağılamışdılar. Üstəlik, Seyid Hüseynə getdiyi üçün Natəvana pis baxırdılar. Bütün bunlar Natəvana dərd olmuşdu, onun əsəbləri pozulmuş, ömrünün sonlarına yaxın gözləri tutulmuşdu. Güclü ürək ağrıları olurmuş. O, dərddən, fikirdən dünyasını dəyişib. Ölümü də çox faciəvi və səfalət içərisində olub.

- Dəfni barədə nə bilirsiniz?

- Ağdamda İmarət qəbiristanlığı var, bizim ölülərin çoxu orada dəfn olunub. Natəvan da orada dəfn olunub. Babam danışırdı ki, rəhmətə gedəndə Şuşadan Ağdama qədər camaatı onu çiynində apardı.

- Gövhər ağa ilə necə qohumsunuz?

- Gövhər ağa İbrahimxəlil xanın qızı, Natəvanın bibisidir. Gövhər ağa da varlı bir kişiyə ərə gedib, amma onu sevməyib, onun katibini sevib. Gövhər ağanın əri bunu biləndə həmin katibi öldürtdürüb. Bundan sonra o, Şuşaya qayıdıb, çox varlı bir adama ərə gedib, ancaq övladı olmayıb. O adamın var-dövlətini İbrahimxəlil xanın varidatı ilə eyniləşdirirlər. Gövhər ağa ərinin pulu ilə Şuşada Gövhər ağa adlı məscidlər tikdirib. Hamısına da öz adını qoyub. Həmin məscidlər indiyə qədər qalır.

Üzeyir Hacıbəyov Natəvanın pulu ilə oxuyub. Natəvan çox mehriban və gözəl qadın olub. Qapısında olan qulluqçularla da çox mehriban davranırmış.

- Sevda xanım, öz ailə üzvləriniz haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Mən özüm həkiməm, Tibb Universitetini bitirmişəm. Amerikada məni doktorantura yazmışam, burada da oxumuşam. Artıq on doqquz ildir ki, Amerikada yaşayıram.

Biz ailədə beş uşaq olmuşuq: üç qardaş, iki bacı. Üçümüz professor, ikimiz elmlər namizədiyik. Mənim valideynlərimin hər ikisi Moskvada İqtisad Universitetini bitirib. Atam uzun müddət vəzifədə işləyib. Anam bəy ailəsindəndir. Savadlı nəsil olublar. Anamın anası uzun illər Tibb Universitetinin Ginekologiya kafedrasında professor kimi fəaliyyət göstərib. Anam iqtisadçı olub, uzun müddət restoran müdiri işləyib. Qardaşlarım da mənim kimi başqa-başqa ölkələrdə yaşayırlar. Bir qardaşım Rusiya vətəndaşıdır, neft sahəsində professordur. Rusiya Dumasının deputatı olub. Bir qardaşım Almaniyada yaşayır. O biri qardaşım isə uzun müddət Çində yaşayırdı, indi Rusiyaya qayıdıb. Bakıda bircə bacım yaşayır.

- Deyəsən, siz İran vətəndaşı ilə ailəlisiniz. Bir az özünüz haqqında danışmağınızı istərdim.

- Bəli, İran vətəndaşı ilə evliyəm. Həyat yoldaşım bəstəkardır. İranda ilk “Heydərbabaya salam” operasını o yazıb. Onun Rza Pəhləvinin ailəsi ilə qohumluğu, yaxın münasibətləri var. Biz onunla Bakıda tanış olmuşuq. O konservatoriyada işləyirdi, mən isə həkim idim. Mənim xəstəm olub, onu müalicə etmişəm. Sonra da ailə qurub Türkiyəyə getmişik. Altı il Ankarada yaşamışıq. Ondan sonra Amerikaya gəldik. Burada mən təhsilimi davam etdirdim. İndi bir qızımız var. O da burada hüquq sahəsi üzrə təhsil alır. Yoldaşımın əsli Gəncə xanlığındandır. Xalis iranlı deyillər. Yüz il əvvəl onun babaları İrana köçüb, orada yaşayıblar.

- Azərbaycanla əlaqələriniz necədir?

- Azərbaycanla əlaqəmi kəsmirəm. Get-gəlimiz var. Orada bizim evimiz də var. Amma atamla anam bir ilin içində dünyasını dəyişdi. Azərbaycanla əlaqələrimiz heç vaxt kəsilməyib. Burada da evimizin içərisində bir kiçik Azərbaycan yaratmışıq.

- Qarabağ xanlığını quran insanın nəslindənsiniz. Otuz ilə yaxındır ki, Qarabağ, Şuşa işğal altındaydı. Şuşanın işğaldan azad olunma xəbərini necə eşitdiniz, hansı hissləri yaşadınız?

- Sonuncu dəfə Şuşada 1988-ci ildə olmuşam. O vaxta qədər biz bütün yayı Şuşada keçirmişik. Qarabağın işğal olunması bəlkə də hamıdan çox mənə təsir etmişdi. Çünki belə demək mümkündürsə, bizimkilər Qarabağın yaradıcıları olublar. Qarabağın işğaldan azad olunma xəbərini eşidəndə çox sevindim. İnana bilmirdim ki, doğurdan da belə bir xoşbəxtlik baş verib. Xəbəri eşidəndə ağladım. İndi də sizinlə danışanda kövrəlirəm, duyğulanıram. Öz-özümə dedim, yəni, mən yenə gedib oraları, Şuşanı görə biləcəyəm? Atam çox həsrətlə getdi, dünyadan Şuşa deyə-deyə köçdü. Mən istəyirdim ki, ata-anam Şuşada dəfn olunsun. Amma olmadı. Dövlətimizə də, bizi dəstəkləyən türk xalqına da təşəkkür edirəm. Burdakı, Azərbaycandakı dostlarım hamısı zəng vurub məni təbrik edirdilər, deyirdilər, əsas təbrik sizə düşür.

- Natəvanın irsi barədə nə qədər bilgilisiniz?

- Natəvanın yaradıcılığı iki hissəyə bölünür. Əvvəlki yaradıcılığı həyat dolu, insanlara məhəbbət hissi ilə yazılıb. Ailə faciəsi başlanandan, oğlu öləndən sonra o daha çox qəmli şeirlər yazmağa başlayıb. Natəvan yaxşı qəzəlxan olub. Onun qəzəllərini Seyid Şuşinski həmişə oxuyub, öz repertuarında saxlayıb. Rəhmətlik Xan əmi də Natəvanın əsərlərinə müraciət edib. Natəvanın irsindən onu deyə bilərəm ki, hal-hazırda onun ev paltarları Fransanın Loyer muzeyində saxlanılır. O, çox savadlı qadın olub, əlyazmaları xalq arasında yayılıb. Üç dildə - fars, rus və Azərbaycan dillərində təmiz danışa bilirmiş. Birinci əri Xasay bəy Fransada oxuduğuna görə, çox gözəl fransızca danışırmış. Ona görə, eşitdiyimə görə, Natəvan fransız dilini də bilib. Bu haqda heç yerdə yazılmayıb. Amma mən eşitmişəm.

- Aleksandr Düma ilə də dostluq münasibəti olub.

- Olub. O, Aleksandr Düma ilə şahmat oynayıb. Natəvan şahmatı çox yaxşı bilirmiş. Bundan başqa onun yaxşı əl işləri olub. Düma əsərində Natəvan haqqında yazıb. Natəvanın Şuşadakı ev muzeyi indi bilmirəm necədir. Amma eşitdiyimizə görə oranı da ermənilər pis vəziyyətə qoyub. Heykəlini də güllələdilər. Onun heykəli o vaxt gətiriləndə mən özüm şəxsən gedib baxmışdım. Deşik-deşik olmuşdu. O da bir tarix, erməni vəhşiliyinin bariz nümunəsidir.

- Natəvan haqqında biz bilmədiyimiz daha nələri bilirsiniz?

- Mənim nənəm Natəvanın gəlini olmuşdu. Danışırdı ki, onlara qırmızı qaşlı üzüklər, sırğalar taxmağı qadağan eləmişdi. Natəvan qırmızı qaşlı bəzək əşyalarını evində işləyən qulluqçular, rəiyyət adamlarına verirmiş. Onların tumanlarının ətəklərinə də qızıl pullar tikdirib deyirmiş ki, evində kimi saxlayırsansa, bəy adına layiq saxlamalısan. Natəvan çox ürəyiaçıq, hamıya hörmət edən qadın olub. Hətta ona kimsə kiçik bir hədiyyə gətirəndə, qulluqçularına tapşırarmış ki, on qat artıq hədiyyə verin. Etiraz edirmişlər, deyirmişlər, xırda bir hədiyyəyə görə bu qədər xərc nəyə lazım? Deyirmiş, yox, bunun mənası çox böyükdür. Natəvan çox adamı oxutdurub. Hətta həyətində işləyən qulluqçuların da hamısını oxutdurub. Bundan başqa Üzeyir Hacıbəyovun ata və anasını mənim ulu nənəm evləndirib. Onlar hər ikisi Natəvanın işçiləri olub. Molla Pənah Vaqif Xan sarayında dəftərxana müdiri olub. Yaxşı əl qabiliyyəti olub. Aşpazlar xörək bişirəndə gedib göstəriş verir, bəzən də qolların çırmalayıb özü bişirərmiş.

- Natəvanın çox gözəl geyimləri, bər-bəzəyi olub... Özü tikirmiş, ya dərzisi olub?

- Onun və ailə üzvlərinin xüsusi dərzisi olub. Dərzi gəlib evdə onların ölçülərini götürüb paltarlar tikirmiş. Təhsili də evdə alıblar. Xüsusi müəllimləri, mürəbbiyələri olub. Natəvan çox ağıllı, savadlı olduğu üçün ona hörmət ediblər. Gözəllyi, incəliyi, şair ruhu onu xalqa çox sevdirib. Babam deyirdi, Natəvan həmişə deyirdi ki, mənim nəslimdə oxumayan, təhsilsiz insan qalmamalıdır. Bunu öləndə də vəsiyyət edib. Bu vəsiyyətə hamı əməl edib. Natəvanın soyundan olan insanların Azərbaycandan kənarda yaşasalar da hamısı savadlıdır. Bizim nəslin xaricdə yaşamasına səbəb isə sovet dövrü bəy, xan ailələrinə qarşı edilən repressiyadır. Mənim qohumlarım, nənələrim, babalarım çox əziyyət çəkiblər o dövrdə. Mal-dövləti əllərindən alınıb, özləri təqib olunub...

- Natəvanın irsinin qorunub saxlanmasından nə dərəcədə razısınız? Özünüz bu sahədə hansı işlər görmüsünüz?

- Burada – Amerikada belə məsələlərə o qədər də fikir verən yoxdur. Qarabağla bağlı bir cəmiyyət var, bir neçə dəfə məni ora dəvət ediblər. Orada da gördüm ki, cəmiyyətin sadəcə adı Qarabağla bağlıdır. Bir-iki dəfə burada parlamentin kitabxanasına getdim ki, baxım, araşdırım. Bu tək Natəvanla bağlı deyildi. Bilmək istəyirdim görüm, başqa elm adamlarının bir guşəsi varmı? Təəssüf ki, Azərbaycan guşəsini ümumiyyətlə tapa bilmirdim. Lap küncdə güclə tapdım, amma içəri girən kimi erməni guşəsi dərhal nəzərə çarpırdı. Bu məsləni bir az araşdırdım. Dedilər, bizə nə veriblərsə, onları qoymuşuq guşəyə.

- Nəslinizdə sonradan şeir yazan oldumu?

- Əvvəllər mən özüm yazardım. İndi yox, sonralar başım qarışdı elmi işlərə. Mənim Tibb Universiteti üçün 4 kitabım var. Ona görə də şairliyi bir kənara qoydum. Atam da hərdən şeirlər yazardı. Qardaşlarım yazmayıb.

- Natəvan xanımdan, onun dövründən sizə yadigar qalan əşya, əlyazma varmı?

- Xurşidbanu Natəvan mənim nənəmə özünün qızıllarından bir neçəsini bağışlayıb. Nənəm də mənə verdi. Onları yadigar kimi saxlayıram. Qızıma deyirəm, sənə verəcəm. Qızım çox amerikalılaşıb. Amma ona tapşırmışam ki, bu əşyaları yadigar kimi saxlasın.

- Sevda xanım, artıq Şuşa işğaldan azad olunub, qələbə çalmışıq. Şuşaya getmək, nənənizin irsi ilə bağlı nələrsə etmək fikriniz varmı?

- Əlbəttə. Yoldaşım da artıq neçə gündür mənə deyir ki, biz Şuşaya nə vaxt gedirik? Gözləyirəm vəziyyət qaydasına düşsün. Ondan sonra mütləq gedəcəyik. Azərbaycansız isə mən ümumiyyətlə yaşaya bilmərəm. İndiyə qədər həmişə Bakıya gəlirdim, indi artıq Şuşaya da gedə biləcəm. Pandemiyayla bağlı hələ ki, Bakıya da gələ bilmirik.

Bizim nəslin keçmişi ilə bağlı mən ancaq eşitdiklərimi və öz müasirlərim haqqında danışa bilərəm. Hərdən mənə deyirlər ki, siz çox xeyirxahsınız, nədir bunun səbəbi? Deyirəm, bu bizdən asılı deyil. Bizim nəslimiz, kökümüz əvvəldən xeyirxahlıqla məşğul olub. Bu, bizim yaddaşımıza hopub artıq. Sonda bir xatirəmi danışım sizə. Bir dəfə Şuşada gedirdim. Uşaq idim. Beşinci sinifdə oxuyurdum. Bir qoca kişi və qadın yaxınlaşdı mənə. Ər-arvad idilər. Çəliklə gedirdilər. Qadın mənim əlimdən öpdü. Çox pis oldum, tez əlimi çəkdim. Mənə dedi, qızım, əlini çəkmə, biz sənin atanın, babanın çörək bişirənləri, şatırları olmuşuq. Şatır sözünü başa düşmədim. Gəldim nənəmə dedim. Nənəm dedi, şatır - çörəkbişirən deməkdir. Onlar dədə-babadan Xan sarayının çörəkbişirənləri olub.

Samirə Əşrəf.

Kulis.az

23 noyabr 2020-ci il / 09:00.

VƏTƏNSEVƏRLƏR & https://www.facebook.com/A.Irshadoglu.RealistAdil