MİLLİ İSTİQLALIMIZ UĞRUNDA İXTİYAR ŞİRİNİN SİYASİ FƏALİYYƏTİ...

 (İkinci məqalə)

İxtiyar Şirin Bəxtiyar Vahabzadə ilə

Azərbaycanda 1988-ci ildən başlayan milli azadlıq hərəkatını müdafiə edən Bakı şəhəri Qaradağ rayon prokuroru İxtiyar Şirinin təklifi ilə Qaradağ Rayon Soveti 12 yanvar 1990-cı il tarixdə Qarabağ probleminin həlli və Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpa olunması tələbi ilə bağlı qərar qəbul edib, bu qərarı  Azərbaycan SSR Ali Sovetinə göndərdi. 1990-cı il yanvar ayının 20-də Sovet ordusunun Bakı şəhəri Qaradağ rayonunda törətdiyi cinayətlərə görə rayon prokuroru İxtiyar Şirin dərhal cinayət işi başlayıb istintaq aparmağa başladı. O, SSRİ rəhbərliyinin bu cinayətlərinə etiraz etdi. O, Bakını işğal etmiş rus hərbiçilərinin yerli hakimiyyətlə birlikdə 200 nəfər Azərbaycan xalq cəbhəsi fəallarının həbs edilməsinin qarşısını aldı.

İxtiyar Şirin respublikada və Qaradağ rayonunda xalqın içində  qazandığı hörmət və nüfuzuna görə 1990-cı ilin sentyabr ayında parlament seçkilərində Qaradağ rayonu 13 saylı seçki dairəsindən respublika rəhbərliyinin iradəsinə zidd olaraq seçicilərin səslərinin 70%-ni qazanıb Azərbaycan Respublikasının xalq deputatı seçildi. İxtiyar Şirinin Moskvanın hərbi və təhlükəsizlik qüvvələrindən, respublikada və rayonda Moskvanın kolonial siyasətini  müdafiə edən qüvvələrdən çəkinməyərək öz şəxsi azadlığını və vəzifəsini təhlükə altmda qoyaraq açıq müdafıə etdiyi və həbslərdən xilas etdiyi yüzlərlə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi üzvləri və başqa milli vətənpərvər qüvvələr də seçkilərdə onu müdafiə etdilər, onun liderliyi ilə Qaradağ rayon sovetinə və Bakı şəhər sovetinə seçkilərdə qələbə qazanıb, ixtiyar Şirin də daxil olmaqla 16 nəfər rayon sovetinin, bir nəfər isə Bakı şəhər sovetinin üzvləri seçildilər. Bu, İxtiyar Şirinin Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi ugrunda apardığı mübarizəsinin və siyasi fəaliyyətinin birinci nəticəsi idi.

Qaradağ rayon sovetinə və 

Bakı şəhər sovetinə seçkilərdə 

1990-cı il parlament seçkilərində namizədlikləri irəli sürülən və Azərbaycan Respublikasının xalq deputatı seçilən 300 nəfərə qədər  vəzifəli şəxslərin içindən bir neçə nəfər, ocümlədən İxtiyar Şirin seçkilərə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi platforması ilə qatılmışdı. Onun milli və cəsarətli siyasi mübarizəsini digər vəzifəli şəxslər qorxu və vahimə içərisində izləyirdilər. İxtiyar Şirin bu seçkilərdə Azərbaycanın tam dövlət müstəqilliyini tələb edən, cəsarəti ilə seçilən, müstəqil Azərbaycanın dövlət, siyasi, hüquqi, hərbi, təhlükəsizlik, iqtisadi, sosial və başqa sahələrdə quruculuq məsələləri ilə bağlı olan, doğruluguna, mükəmməlliyinə və uzaqgörənliyinə artıq heç bir şübhə yeri qalmayan siyasi platforma ilə çıxış etdi. Maraqlı burasıdır ki, həmin siyasi platformanın Azərbaycan üçün ən doğru yol olduğu əksər siyasi qüvvələr tərəfındən də qəbul edilirdi. Bu siyasi platformanın əsas tezisləri bunlardır :

1. Azərbaycanın siyasi, iqtisadi və digər mənafeləri SSR İttifaqı çərçivəsində təmin edilmədiyinə görə, Azərbaycan xalqının azad, fıravan həyatını qurmaq, onun başı üstünü almış təhlükələrdən xilas ctmək üçün Azərbaycan Respublikasınm dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsi zəruridir;

2. Yeni seçilmiş parlament Azəbaycan xalqının iradəsini ifadə edərək Azərbaycanın istiqlaliyyətini, tam siyasi və iqtisadi müstəqilliyini bərpa etməlidir;

3. Dağlıq Qarabağın, Naxçıvanın və başqa ərazilərin Ermənistanın işğalından müdafiə etmək, respublikanın təhlükəsizliyini, ərazi bütövlüyünü və dövlət müstəqilliyini mudafiə etmək üçün milli ordu yaradılmalıdır;

4. Sülhü, əmin-amanlığı qorumaq, baş verə biləcək təcavüzlərin qarşısını almaq məqsədi ilə bir çox dövlətlərin səylərini və qüvvələrini birləşdirmək üçün SSR İttifaqına daxil olan respublikalarla və digər dövlətlərlə yeni təhlükəsizlik sistemi yaradılmalıdır;

5. Respublikada aşağıdan yuxarıyadək çoxpartiyalılıq şəraitində demokratik prinsiplərə əsaslanan xalq hakimiyyəti yaradılmalıdır;

6. İnsan hüquq və azadlıqlarına tam əməl edilməsi təmin edilməlidir;

7. Mülkiyyətin bütün formaları müdafiə edilməli və onların inkişafı üçün yeni şərait yaradılmalıdır;

8. Qanunverici, icraedici və məhkəmə hakimiyyətinin aynlması təmin edilməlidir;

9. Aşkarlıq, о cümlədən respublika vətəndaşlarının informasiya almaq hüququnun gerçəkləşməsi təmin edilməlidir;

10. Azərbaycan xalqına məxsus olan sərvətlərə, milli gəlirə respublikanın  real sahiblik, sərəncam, istifadə hüququ təmin edilməlidir;

11. Respublika ərazisində yerləşən ittifaq tabeli müəsisələr respublikanın mülkiyyəti elan edilməlidir;

12. 1920-ci ildən başlayaraq respublikadan əvəzsiz ixrac edilmiş sərvətlərin dəyəri, xalqımıza vurulmuş maddi zərər müəyyən edilməlidir;

13. İttifaq xəzinəsindəki almaz və qızıl fondunda respublikamızm milli gəliri hesabına yaradılmış payı müəyyən edilməli və bunların Azərbaycan xalqına qaytarılması təmin edilməlidir;

14. Dövlət mülkiyyətində olan müəsisələr özəlləşdirilməli, özəlləşdirmə zamanı əmək kollektivlərinə üstünlük verilməli və səhmlərin ən azı 51%-i əmək kollektivlərinə verilməlidir;

15. Torpaq kəndlilərin mülkiyyətinə verilməlidir;

16. İşsizlərin sosial müdafiə fondu yaradılmalı, işsizlər 6 ay müddətində axırıncı iş yerindəki orta aylıq əmək haqqı həcmində müavinətlə təmin edilməli, onlara yeni ixtisaslar öyrədilməli, işlə təmin edilməlidirlər;

17. Gündəlik tələbat mallarının qiymətlərinin artımına uyğun olaraq aztəminatlı və çoxuşaqlı ailələrə verilən müavinətlər artırılmalıdır;

18. 1920-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutuna, 1920-ci ildən başlayaraq Azərbaycan torpaqlarının başqa respublikalara verilməsinə, 1990-cı il yanvar ayında sovet ordusunun Bakıda və respublikanın başqa şəhər və rayonlarında törətdiyi cinayətlərə qiymət verilməlidir.

İxtiyar Şirinin müstəqillik uğrunda mübarizəsi 

və milli dövlət quruculuğundakı fəaliyyəti 

İxtiyar Şirinin bu siyasi platformasındakı müddəaların bir çoxu onun özünün xalq deputatı, Milli Şuranın üzvü kimi bilavasitə iştirak etdiyi müstəqillik uğrunda mübarizə və milli dövlət quruculuğu fəaliyyəti nəticəsində gerçəkləşdi və hazırkı dövrdə də bu müddəaların bir hissəsinin, o cümlədən Qarabağın işğaldan azad edilməsi, insan hüquq və azadlıqlarının qorunması, demokratik seçkilərin keçirilməsi, sosial problemlərin həlli, işsizliyin aradan qaldırılması ilə bağlı müddəaların gerçəkləşməsi üçün aparılan siyasi fəaliyyət Azərbaycanın ümumsiyasi fəaliyyətinin tərkib hissəsi kimi siyasi partiyaların gündəliyində qalmaqda davam edir.

Platformada Dağlıq Qarabağın, Naxçıvan Muxtar Respublikasının və Azərbaycanın başqa ərazilərinin Ermənistan tərəfindən işğal edilməsi təhlükəsinin real olaraq mövcud olmasını və bunun  qarşısının alınması üçün milli ordunun yaradılmasının, ölkənin müdafiəsinin gücləndirilməsi üçün Azərbaycanın da daxil olduğu yeni təhlükəsizlik sisteminin qurulmasının zəruriliyini göstərən 4-cü və 5-ci müddəaların irəli sürülməsi onun Azərbaycanın strateji məsələlərini çox dəqiq müəyyən etmək və bu məsələlərin doğru həlli yolunu göstərmək qabiliyyətinin və bacarığının olduğunu göstərdi.

Sonrakı illərdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı açıq ərazi iddiaları irəli sürməsi, apardığı işğalçı müharibə nəticəsində Dağlıq Qarabağı, о cümlədən Şuşa şəhərini, habelə Laçın, Kəlbəcər, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı rayonlarını işğal etməsi, Naxçıvaı da işğal etmək üçün cəhdlər etməsi Ermənistanın işğalçı niyyətləri və onların bu niyyətlərinin qarşısının ahnması ilə bağlı İxtiyar Şirinin hələ 1990-cı ildə elan etdiyi siyasi platformasının müddəalarının kifayət qədər doğru olduğunu göstərir. Təəssüf ki, Azərbaycan hakimiyyətlərinin və müəyyən siyasi qüvvələrin bacarıqsızlığı, məsələləri bilməməsi, bəzən isə xəyanətkarlıqları, qorxaqlıqları və fəaliyyətsizlikləri Ermənistana Rusiyanın da yaxından köməkliyi ilə 1991-ci ildən başlayaraq Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsinə imkan verdi.

Azərbaycanın müstəqilliyinin tərəfdarı olduğu üçün İxtiyar Şirinin Bakıdan uzaqlaşdırılması məqsədi ilə respublika rəhbərliyi onun Beyləqan rayon prokuroru təyin edilməsinə nail oldu. Ancaq bu, İxtiyar Şirinin parlament fəaliyyətinə mane ola bilmədi. Parlamentdə həm Azərbaycanın istiqlaliyyətinin müdafiəsi, həm də qanun yaradıcılığı ilə bağlı ciddi fəaliyyət göstərməyə başladı. О, 14 mart 1991-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasınm SSR İttifaqı tərkibində saxlanması ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Ali Sovetində keçirilən müzakirədə ona qarşı olan təzyiqlərə baxmayaraq, Azərbaycanda belə bir referendumun keçirilməsinə qarşı çıxdı və bu qərarın əleyhinə səs verən 43 deputatdan biri, vəzifəli şəxslərin içərisində isə 3 deputatdan biri oldu.

İxtiyar Şirin & Adil İrşadoğlu

Yazı 09.10.2014-cü ildə hazırlanmışdır.

18.11.2022-ci ildə yenidən redaktə olunaraq çap edilmişdir. 

Ardı var...

DOSTUM İXTİYAR ŞİRİN ŞƏRƏFLİ BIR NƏSLİN DAVAMÇISI İDİ...

(Birinci məqalə)

 

İxtiyar Şirin (1972-ci ildə)

Milli Konqres partiyasının sədri İxtiyar Şirin Azərbaycanın milli şəxsiyyəti kimi tərbiyəsini öz ailəsində - atası Əlibala Şirinovun yanında alıb. Türk tayfası Barlaslardan olan Əmir Teymur Azərbaycanı idarə etdiyi dövrdə Qarabağı bir siyasi mərkəz halına gətirmişdi. Əmir Teymurun göstərişi ilə Qarabağda moğol yürüşlərindən sonra dağılmış Beyləqan şəhərinin bir hissəsi 1403-cü ildə bir ay ərzində bərpa edilmiş və yenidən tikilmiş, Araz çayından Beyləqan şəhərinə qədər uzunluğu 40 kilometr olan böyük Barlas arxını bir ay ərzində çəkdirmişdi. Beyləqan şəhəri Teymur imperatorluğu dövründə bu dövlətin qeyri-rəsmi paytaxtına çevrilmişdi. Əmir Teymur dövlətinin özəyini təşkil edən Barlaslar da doğma Xalaçlarla birlikdə həmin dövrdən Beyləqanda yurd saldılar. Barlaslar Azərbaycanda Teymur imperatorluğunun hakimiyyəti tamamlandıqdan sonra Səmərqəndə geriyə dönmədilər, Beyləqanda yaşadılar. 1920-ci illərin əvvəllərində Beyləqanda Əlibala Şirinovun atası barlas Abdul Şirin oğlunun və əmisi Cahangir Şirin oğlunun təsərrüfatında üç minə qədər qoyun, mal-qara və əkin sahələri var idi. Onlar qoyun, mal-qara saxlamaqla yanaşı əkinçiliyə də çox üstünlük verir, yığdıqları taxılı, düyünü və başqa məhsulları bazara göndərirdilər. Onların evi kasıb, kimsəsiz, yetim, imkansız insanların pənah yerinə çevrilmişdi. Bu evə yardım istəməyə gələn əli boş geri dönməzdi. Əhli-beyt həyatı yaşayan Barlasların evi ocaq hesab edilirdi.

 

Əlibala Abdul oğlu Şirinov (14.10.1928 - ci ildə)

Əlibala Abdul oğlu 1925-ci ildə 19 yaşı olanda özünün 22 yaşı olduğunu bildirib Azərbaycan Milli Taburuna hərbi xidmətə girmiş, həmin vaxtdan babası Şirinin adı ona soyadı olaraq verilmişdi. 1927-ci ildə o, hələ hərbi xidmətdə olan zaman Beyləqanda onların evinə böyük bir basqın olmuş, atası Abdul və əmisi Cahangir öldürülmüş, qardaşı Baxış oğurlanmış, var - dövlətləri talan edilmişdi. Bu xəbəri alıb evlərinə dönən Əlibalanı da qətlə yetirmək üçün onların evinə basğın edilmiş, lakin o, öz qoçaqlığı sayəsində basqınçıların təqibindən qurtarmışdı. Hərbi xidmətə davam etmək üçün   geriyə dönən Əlibala Şirinov 1927-ci ildə xəstələndiyinə görə ali hərbi məktəbə gedə bilməmiş, həmən il də hərbi xidmətini başa vurub evlərinə gəlmişdir. Evləri və təsərrüfatları dağıdılmış olan Əlibala Şirinov Beyləqanda doğma Xalaç camaatı ilə birlikdə qurduqları Dünyamallar kənd sovetində mühasib, kənd soveti sədri, 1935-1936-ci illərdə Gödəklər kəndində qurulan kolxozun sədri, 1936-cı ildən 1971-ci ilədək öz doğma kəndi Dünyamalılarda, sonralar Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Gəray Əsədovun adı ilə adlanan kolxozun sədri olmuş, 1947-cı ildən başlayaraq vəfat etdiyi 1973-cü ilə qədər altı dəfə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı seçilmiş, 1952-ci ildə ona Sosialist Əməyi Qəhramanı adı verilmiş, iki Lenin ordeni, Şərəf Nişanı ordeni, SSRİ-nin başqa orden və medalları ilə təltif edilmişdir.

Əlibala Abdul oğlu Şirinov (1939 - cu ildə)

Əlibala Şirinovun Azərbaycanda həm xalqın arasında, həm də respublika rəhbərliyinin içərisində hörməti və nüfuzu o qədər böyük idi ki, o, lazım olanda respublikanın mühüm işləri ilə bağlı məsələlərdə də öz mövqeyini bildirir və bu mövqeyini müdafiə edirdi. Bu cür məsələlərdən biri  SSRİ-nin rəhbəri İosif Stalinin 1953-cü ilin mart ayında vəfat etməsindən sonra olmuşdu. 1948-1952-ci illərdə SSRİ rəhbərliyinin  qərarı ilə yüz minlərlə azərbaycanlıların Ermənistandan deportasiya edilməsindən sonra SSRİ Nazirlər Sovetinin rəhbərliyi Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinə Azərbaycanın istifadəsində olan Ermənistanın  ərazisindəki yüz minlərlə hektar torpaq sahəsinindən istifadə etməsinə son verməsi tələbi ilə tapşırıq vermişdi. Moskva bu tələbini son illərdə xarici ölkələrdən Ermənistana xeyli erməni ailələrinin gəlməsi ilə, buna  görə də onlara iş və yaşayış şəraitinin yaradılması zərurətinin yaranması ilə əsaslandırmışdı. Moskvanın bu tələbi  Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin iclasında müzakirəyə çıxarılmışdı. Nazirlər Sovetinin  iclasında Mircəfər Bağırov bu tələb barədə məlumat verib, iclasda iştirak edənlərə bu barədə çıxış etməyi təklif etmişdir. Müzakirədə çıxış edənlərin hamısı bu torpaqlara Azərbaycanın ehtiyacının olmadığını, Azərbaycanın Ermənistan torpaqlarından istifadə etməsinə son verməsinin doğru olacağını, buna görə də Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin belə qərar qəbul etməsini təklif etmişdilər.  Respublika rəhbərliyindən,  rayon və şəhər rəhbərlərindən iclasda çıxış edənlər həmin torpaqlarda min illər ərzində Azərbaycanlıların yaşadığını, bu torpaqların tarix boyu Azərbaycanın təsərrüfat və iqtisadi fəaliyyətinin tərkib hissəsi olduğunu heç yada da salmamışdılar. Həmin iclasda vəziyyətin çox acınacaqlı olduğunu görən Əlibala Şirinov iclasda çıxış etmək üçün söz istəmişdir. Tribunaya çıxan Əlibala Şirinov öz çıxışında Mircəfər Bağırova müraciət edərək belə bir qərarın qəbul edilməsinin doğru olmayacağını bildirmişdi. O, öz çıxışında demişdi ki, onun özünün rəhbərlik etdiyi kolektiv təsərrüfatın 50000 (əlli min) qoyunu var. Əgər Ermənistan ərazisində onların istifadəsində olan otlaqlar olmasa, bu qoyunları saxlamağa yer olmayacaq və bu heyvanlar tələf olacaq. Ona görə onun özü belə bir qərarı yerinə yetirə bilməyəcəkdir.

Butun Qarabağın, Gəncə ətrafının və Qazax mahalının tarixi yaylaq torpaqlarının əsas hissəsi Azərbaycandan alınaraq Ermənistana birləşdirildiyi üçün belə bir acınacaqlı vəziyyət yaranmışdı. Azərbaycan hakimiyyəti Moskvanın bu tələbi ilə razılaşıb, bu torpaqların istifadəsindən də imtina etsəydi, Azərbaycanda milyondan çox qoyun, mal-qara dərhal kəsilməli idi. Bunun nəticəsində isə Azərbaycanda çox ciddi ərzaq qıtlığı yaranacaqdı. Əslində Əlibala Şirinov bu çıxışında təkcə öz təsərrüfatını yox, butun Azərbaycanı müdafiə etmişdi.

Əlibala Şirinovun dediklərini dinlədikdən sonra Mircəfər Bağırov əsəbi halda tribunaya yaxınlaşmış və ona demişdi ki, Siz nə cürətlə SSRİ rəhbərliyinin verdiyi təklifin əleyhinə çıxırsınız? Bilmirsiniz ki, mən Sizi elə buradaca güllələyərəm. Sonra o, Əlbala Şirinovun tribunada sakit və təmkinli dayandığını görüb, ona zaldakı yerinə getməsini bildirmişdi. Bundan sonra heç bir çıxış olmamış, qərar qəbul edilməsi üçün fasilə elan edilmişdi. Fasilədən sonra qəbul edilən qərar səsləndiriləndə isə iclasda olanların hamısı bu qərarı təəccüblə qarşılamışdılar. Qəbul edilən qərar əksəriyyətin dediyinin əksinə, Moskvanın etdiyi tələbə qarşı Əlibala Şirinovun etirazına uyğun qəbul edilmişdi. Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti SSRİ Nazirlər Sovetinə belə bir qərar qəbul edə bilməyəcəyini, Ermənistan ərazilərində olan otlaq torpaqlardan imtina edə bilməyəciyi bildirmişdi. Bu məsələ bununla da qapanmış, 1985-ci ildə Azərbaycan rəhbərliyi Moskvanın eyni tələbini qəbul edənə qədər bu torpaqlar Azərbaycanın istifadəsində qalmışdı. 1985-ci ildə Azərbaycan rəhbərliyi bu torpaqlardan imtina etməsi ilə bağlı razılıq qərarı qəbul edərkən, bu qərara Azərbaycan rəhbərliyindən heç kim etiraz etməmişdi. Bu qərarın qəbul edilməsindən dərhal sonra Azərbaycanın kənd təsərrüfat müəsisələrində yüz minlərlə mal-qara və qoyun kəsilərək ləğv edilmişdi. Ancaq 1953-cü ildə isə SSRİ-nin repressiv rejiminin tüğyan etdiyi ağır dövdə tək bir nəfərin - Əlibala Şirinovun öz ölümünü gözə alıb Moskvanın tələbinə qarşı çıxması  Azərbaycanın xeyirinə qərar qəbul edilməsi ilə nəticələnmişdi.

Ermənistanın 1985-ci ildə SSRİ rəhbərliyinin köməyi ilə Azərbaycanın istifadəsində olan torpaqları ondan alması 1988-ci ildən Azərbaycana qarşı başlanacaq ərazi iddialarının, işğalçı müharibənin birinci mərhələsi oldu.

Əlibala Şirinov həm Azərbaycanda, həm də SSRİ məkanında heç kimin görə bilmədiyi quruculuq işləri gerçəkləşdirdi. O, özünün rəhbərlik etdiyi kollektiv təsərrüfatın əldə etdiyi gəlirin hesabına 1957-ci ildən başlayaraq   məktəbləri, xəstəxanası, uşaq baxçası, evlərində telefonları, gecə işıqlandırılan asfalt küçə və səkiləri olan 500 müasir iki mərtəbəli daş evlərdən tikilmiş bir kənd saldı. Sonrakı bir neçə il ərzində hər birində soyuducu və televizoru olan 1000 evli müasir bir kənd yarandı. Bu kəndə təkcə Moskvadan və SSRİ-nin başqa-başqa yerlərindən yox, Avropanın sosialist ölkələrindən də gəlib, görülən işlərə heyranlıqla baxırdılar.

Əlibala Şrinov həyatı boyu öz vətəni üçün bir çox vacib məsələlərin həllində doğru qərarların qəbul edilməsinə çalışmış və  buna nail olmuşdur. O, həmişə insanları müdafiə etmiş, onların haqsız cəzalandırılmasının qarşısını almışdır. Əlibala Şirinovun rəhbərlik etdiyi təsərrüfatın və öz qazancının böyük bir hissəsi yetimlərin, tənha yaşlı adamların, başqa imkansızların, ali məktəblərdə təhsil alan tələbələrin ehtiyaclarınan ödənməsi üçün sərf edilirdi. İkinci Dünya Müharibəsi başladıqdan sonra 1941-ci ildə cəbhəyə yola düşən Əlibala Şirinov Azərbaycan SSR hökumətinin qərarı ilə ölkənin ərzaqla təmin edilməsi zərurəti olduğu üçün öz iş yerində qaytarılır və o, müharibə illərində ölkənin ərzaqla təmin edilməsi üçün çox böyük işlər görür. Müharibə illərində və müharibədən sonrakı illərdə də Əlibala Şirinov  Azərbaycanın hər yerindən çörək dalınca Dünyamalılara onun yanına gələn minlərlə insanları geriyə əliboş qaytarmamışdı.

Azərbaycanın siyasi, təsərrüfat, elmi və mədəni elitasının, zəhmətkeş insanların, bütün elin və camaatın böyük hörmətini qazanan Əlibala Şirinovun Dünyamalılar kəndindəki evi, eyni onu əcdadları olan Barlasların,  onun atası Abdulun və əmisi Cahangirin evləri kimi, insanlar üçün bir ocağa çevrilmişdi. Bilavasitə öz evlərində uşaq vaxtlarından Azərbaycanın rəhbərliyi və başqa mühüm adamları ilə tanış olması, Azərbaycanın məsələləri ilə bağlı söhbətləri dinləməsi, atasının insanlara və vətənə xeyir verən işlərinin şahidi olması 1952-ci ildə anadan olmuş İxtiyar Şirini çox gənc yaşlarından insanlara və Azərbaycana bağlı bir şəxsiyyət kimi yetişdirmişdi.

Əlibala Şirinov 3 noyabr 1973-cü ildə vəfat etdikdə dövlətin qərarı ilə Bakı şəhərində İkinci fəxri xiyabanda dəfn edildi. Onun vətənə və insanlara xidmət yolunu oğlu İxtiyar Şirin davam etdirdi.

Fitat Məhəmməd qızı Şirinova (1957-ci ildə)

İxtiyar Şirinin anası Fitat xanım ( doğum tarixi 1919-cu il ) Qarabağın tanınmış, var-dövlətli  şəxsiyyətlərindən biri olan Qaradolaq tayfasından Kərbalayı Nəsirin nəvəsi idi. Çox böyük var-dövlət sahibi olan Kərbalayı Nəsirin indiki Xocavənd ərazisindəki torpaqlarında yerləşən mülkündəki qoyunların sayı on mindən çox idi. Kərbalayı Nəsir vəfat etdikdən sonra onun oğlu Məhəmməd Kərbalayı Nəsir oğlu (Fitat xanımın atası) öz qardaşları ilə bu təsərrüfatı, var dövləti iki dəfə artırdılar. Əliaçıq bir nəsil olan bu ailə hər zaman yoxsullara, kimsəsizlərə, imkansızlara əl tutur, yardım edirdilər. Onlar  öz səxavətləri ilə hamının hörmətini qazanmışdılar. Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin gətirdiyi qaydalarla barışmayan bu ailənin at belində beşatlan tüfəngləri ilə öz azad həyatını qoruyan gənc oğullarının əksəriyyəti rus əskərləri tərəfindən təqib edilərək qətlə yetirildilər. Bu qətliamlardan salamat qurtaran  Məhəmməd Kərbalayı Nəsir oğlu və ailənin başqa kişiləri də bu təzyiqlərə və itkilərə dözə bilməyib, çox gənc yaşlarında vəfat etdilər. Fitat xanımın Xalaç tayfasından olan anası Aftab xanım körpə uşaqlarını və əlində qalan var-dövlətini götürüb Xalaç elinə, qohumlarının yanına getdi, uşaqlarını burada böyütdü, təhsil almalarına hər cür şərait yaratdı. Belə bir ailədən olan Fitat xanım Əlibala Şirinovla ailə qurduqdan sonra çox ağıllı, çox bilikli, çox zəhmətkeş və çox qayğıkeş bir qadın olaraq öz ovladlarının tərbiyəsinə və təhsilinə xüsusi fikir verirdi. İxtiyar Şirin belə bir ailədə yetişdi, tərbiyə olundu.

1977-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin hüquq fakultəsini bitirən İxtiyar Şirin işləmək üçün təyinat aldığı prokurorluqda təmiz və ədalətli fəaliyyətinə görə qısa zaman ərzində ardıcıl və davamlı xidməti karyera qazandı. l977-1984-cü illərdə Xətai rayon prokurorlugunun müstəntiqi, sonra baş müstəntiqi, Bakı şəhər prokurorlugıında şöbə prokuroru, Qaradağ rayon prokurorunun müavini vəzifələrinə irəli çəkildi. 1985-ci ildə Bakı şəhəri Yasamal (Oktyabr) rayon prokuroru vəzifəsini icra etdikdən sonra, l986-cı ilin yanvar ayında Qaradağ rayon prokuroru təyin edilən İxtiyar Şirin qısa zaman ərzində rayon sakinlərinin hörmətini və etimadını qazandı.

İxtiyar Şirin & Adil İrşadoğlu

Yazı 23.09.2014-cü ildə hazırlanmışdır.

17.11.2022-ci ildə yenidən redaktə olunaraq çap edilmişdir.

Ardı var...

 

TURAN ELİNƏ AĞIR İTKİ ÜZ VERDİ

İxtiyar Əlibala oğlu Şirin

2022-ci ilin Noyabr ayının 14-dən 15-nə keçən gecə 50 ildir dostluq etdiyim imanlı, ədalətli, sədaqətli, mehriban, səmimi, təvazökar, sevimli insan İxtiyar Şirinlə bağlı eşitdiyim acı xəbər məni çox üzdü. Hələ də özümə gələ bilmirəm. O, uzun müddət idi ki, ciddi xəstəlikdən əziyyət çəkirdi.

İxtiyar Şirinov son vaxtlara qədər Milli Konqres Partiyası adlı siyasi qurumun rəhbəri idi.

İ.Ə.Şirinov 24 iyul 1952-ci ildə Beyləqan rayonunda anadan olub. 1972-1977-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsində ali təhsil alıb. AXC hakimiyyəti dövründə əvvəlcə dövlət müşaviri, sonra baş prokuror (1992–1993-cü illərdə) vəzifəsində çalışıb.

Həqiqətən Azərbaycana və Azərbaycan xalqına ağır itki üz verdi. İxtiyar Əlibala oğlu Şirinov deyirdi ki, vətəndaşlarımızın hüquq və azadlıqlarını qorumaq hər bir siyasətçinin vəzifəsidir. Siyasətçi öz vətəninin mənafeyini daim müdafiə etməlidir...

 Vətənimiz öz ləyaqətli oğlunu, unudulmaz şəxsiyyətini itirdi. Heyf... Allah rəhmət eyləsin. Məkanı cənnət olsun. İxtiyar bəyin ailəsinə, doğmalarına, qohumlarına və dostlarına öz adımdan, ailəm adından dərin hüznlə başsağlığı verirəm. Əlvida qardaş. O dünyada görüşənədək !

Adil İrşadoğlu (Əliyev).

Bakı, 15 noyabr 2022.

SÖZÜN TABLOSU - MUSTAFA ÇƏMƏNLİ YAZIR...

Mustafa Çəmənli 

Ömrümün 40 ildən çoxu nəşriyyatlarda keçib. Bu 40 ildə çox kitabların redaktoru olmuşam. Sayını belə unutmuşam. Duman çəmənliyə necə hopursa, mənim də ömrümün anları redaktoru olduğum kitabların səhifələrinə eləcə hopubdur. 

Redaktoru olduğum  sonuncu kitab görkəmli şairimiz Ramiz Məmmədzadənin "Bir ömürdü, o da keçdi beləcə..." kitabıdır. Ramiz Məmmədzadə sözün qədrini, çəkisini, dəyərini bilən, onu daim urvatlı tutan şairdir. Ramiz müəllimin "Bir ömürdü, o da keçdi beləcə..." kitabında toplanmış şeirlərini, bədii publisistik məqalə və esselərini oxuyanda onun şair ömrünün heç də bəhrəsiz olmadığını, yaradıcı duyğularla keçdiyini gördüm. Öz sözü ilə desək, mənzərə daha aydın olar:

İşıq umdum hər açılan səhərdən, 

Arxasınca ha yüyürdüm, ha qaçdım.

Kimsə məni aşıranda yəhərdən,

Mən əl atıb üzəngidən yapışdım.

Bir ömürdü,

O da keçdi beləcə...

Dağa baxdım papaq düşdü başımdan,

Fəqət yenə dayanmadım, yeridim...

Neçə atlı çapıb keçdi qarşımdan,

Mən bu yolda suya döndüm, əridim...

Bir ömürdü,

O da keçdi beləcə...

Ramiz Məmmədzadə 

 Şairin sözlə çəkdiyi tablonu göz önünə gətirdinizmi? Ramiz Məmmədzadə vətəndaş şairdir. Mən bu sətirləri yazarkən xəyalən 1990-cı ilə qayıtdım. Elə bildim Dağüstü parkdayam, 20 Yanvar şəhidlərini anmağa gələnlərə Ramiz Məmmədzadənin kiçikhəcmli, lakin kədər, qürur dolu "O gecə" kitabını paylayırdılar. Yadımdadı, "O gecə" poeması 1990-cı ildə "Gənclik" nəşriyyatında 100 min tirajla çap edilmişdi. O da yadımdadır ki, Ramiz Məmmədzadə ona çatası qələm haqqını Şəhidlər xiyabanının tikinti fondunun hesabına köçürtmüşdü. 

"Bir ömürdü, o da keçdi beləcə..." deyən şair kitabında toplanmış şeirlərində, publisistikasında kimləri anmayıb, kimləri yada salmayıb. "Ağdamın baməzə adamları" silsiləsindən oxuduğum şeirlər gözəgörünməz mələklər kimi məni Ağdamlı günlərə qaytardı. Ağdamlıların yaxşı tanıdığı - unudulmaz ədibimiz Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Mirzə Səfər", "Şeyx Şəban", "Haqq Mövcud" hekayələrinin qəhrəmanları kimi koloritli, sadə, səmimi insanları - "Dəli" Dilbəri, Uzun Əbişi, Forslu Rəşidi, Poto Çərkəzi, Xasay kişini, Dəmirçi Şəmili, Faytonçu Çərkəzi bir daha görüb seyr etdim. Erməni faşistlərinin Ağdamı işğal edərkən yurdundan, doğma mühitindən perik saldığı bu insanların xarakterik xüsusiyyətləri Ramiz müəllimin silsilə şeirlərində əbədiləşibdir. Bu silsilə şeirlərdə o insanlar doğma şəhərlərində, öz yurd-yuvalarındadırlar. 

"Bir ömürdü, o da keçdi beləcə..." torpağını, yurdunu, Vətənini canından artıq sevən vətəndaş şairin məhəbbətinin, nisgilinin, nigarançılığının, ümidinin müasirlərinə, gələcək nəsillərə ünvanladığı ismarıcların dəyərli toplusudur. 

Budur, neçənci dəfədir kitabını vərəqləyirəm, bəzi səhifələri təkrar oxuyuram: "Bahar fəsli qəfil çiçəklənmiş ağac görəndə keçirdiyim hissi keçirirəm". Bu sətirləri oxuyanda sanki mən də bahara qovuşdum. Xəyalımda Ramiz Məmmədzadənin səsi canlandı:

"Hanı torpağım, anam Qarabağım? Hanı Şuşam, hanı Ağdamım, hanı küçəm, hanı ata evim, hanı oxuduğum 1 nömrəli məktəb, hanı qohum-qardaşım, hanı bağlar, bağçalar, hanı babam, nənəm uyuyan Qarağacı qəbiristanlığı, hanı göylərə qalxan Ağdam - Şuşa - Laçın yolları? Ha boylanıram, ha baxıram, görə bilmirəm".

Siz bu sətirlərdəki səssiz qəlb hıçqırtılarını eşidirsinizmi? Sizi bilmirəm, mən eşidirəm. Bu sətirləri yazanın qəlb çırpıntılarını duymadan oxumaq olarmı? "Ağdam - ruhum, canım, arxam, həyanım, ümid yerim, beşiyim, məzarım" deyən Ramiz Məmmədzadənin zahirən sərt görünən surətinin arxasında incə bir ürəyin döyüntüsünü görməmək insafsızlıq olar. Ağdam işğaldan azad olunandan sonra: "Mən Ağdama - evimizə sonsuz istəklərlə dönmək arzusundayam" deyən Ramiz müəllimin bu arzusu 28 il doğma yurdun həsrəti ilə yaşayan hər bir ağdamlının istəyinin ifadəsi deyilmi?! 

Ramiz Məmmədzadənin 272 səhifəlik kitabında onun poetik ruhunun zərifliyinin ifadəsi olan çeşidli, rəngarəng şeirləri, pafosdan, şişirtmədən uzaq xatirələri ilə yanaşı, akademik Rafiq Əliyevə, şair, Əməkdar incəsənət xadimi Çingiz Əlioğluna, Xalq yazıçısı Elçinə, Xalq şairi Vahid Əzizə, yazıçı-jurnalist Rafiq Hacıyevə, filologiya elmləri namizədi, el ağsaqqalı Sadıq Murtuzayevə, millət vəkili Aqil Abbasa, şair-dramaturq Ramiq Muxtara, dostu Dilafətə  ünvanladığı ədəbi məktublarında, vida esselərində qələmdaşlarının yaradıcılıqlarına, şəxsiyyətlərinə sayğı dolu fikir və mülahizələri ilə tanış oluruq.

"Bir ömürdü, o da keçdi beləcə..." kitabını həm də Ramiz Məmmədzadənin ömür kitabı adlandırmaq olar. Şair "Unudulmazım" adlı xatirəsində dünyasını vaxtsız dəyişmiş ömür-gün yoldaşı Həqiqət xanımla tanışlığından, onunla ailə qurmağından, oğul-qız valideyni olmaqlarından, xanımını əbədi itirdiyi o ağır gündən söz açaraq yazır: "1993-cü ilin qışında dünya sökülüb dağıldı. Yer, göy bir-birinə qarışdı...

Həqiqət son günləri ilə çırpınırdı... Həmin ilin qarşıdan gələn yaz aylarında unudulmaz Həqiqətin 53, Firuzə qızımızın 13 yaşı tamam olacaqdı..."  

Bu sadə, amma kədərli sətirləri oxuyub duyğulanmışdım. Telefon açıb, qəm yemə, Ramiz müəllim, qəzavü-qədərdən kim qaça bilib ki, demək istəyirdim. 

Həmişə nikbin ovqatda gördüyüm Ramiz müəllim atası Yaqub Məmmədovun 18 fevral 1943-cü ildə Rusiyanın Oryol vilayətində həlak olması xəbərini eşidəndə 12 yaşında olub. Çox sonralar bilib ki, leytenant rütbəsi daşıyan atası 74-cü atıcı alayın siyasi hissə üzrə komandir müavini olub. 12 yaşlı yeniyetmə üçün 34 yaşlı atanı itirməyin nə demək olduğunu yəqin ki, təsəvvür etmək çətin olmaz. 22 yaşında ərini itirmiş Zəhra xanım bir daha ailə qurmamış, min bir zəhmətlə körpələrini böyütmüşdür. Faşist xislətli ermənilər Ağdamı işğal etdikdən sonra Zəhra xanım da Bakıda köçkün həyatı yaşamışdı. Min təəssüf ki, minlərlə köçkün kimi Zəhra anaya da Qarabağın işğaldan azad olduğu mübarək günü görmək qismət olmadı. 2003-cü ildə Bakıda haqqa qovuşdu. Anasının keşməkeşli həyatını yana-yana xatırlayan Ramiz Məmmədzadənin aşağıdakı sətirlərindən təsirlənməmək olmur: 

"Ah, yazıq anam, müdrik anam, birinci sinfə belə getməyən bilikli anam, ruhun sevinsin, indi Ağdama, evimizə, küçəmizə qayıdırıq... Birmərtəbəli, kürsülü, üçgözlü ata evimizin həlak olduğu dəqiq tarix yadımdadır - 16 yanvar 1993-cü il. Şeytan erməni sürüsünün Ağdama soxulmasına hələ yeddi ay vardı..." 

Beləcə, həyatın hər üzünü görmüş Ramiz Məmmədzadə öz gücünə, xeyirxah adamların sayəsində ali təhsil almış, uzun illər Mərkəzi Komitə və Nazirlər Kabinetində, Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Maarif evində məsul vəzifələrdə çalışmışdır. 

44 günlük Vətən müharibəsinin zəfərlə başa çatmasını hamı kimi Ramiz Məmmədzadə də böyük sevinc, qürur hissi ilə qarşılamışdır. Kitabında dərc etdiyi "Ağdamda evimiz" məqaləsində yazır:

"O günü - 23 noyabr 2020-ci ildə cəngavər Prezidentimiz İlham Əliyev və fəxrimiz, vüqarımız Mehriban xanım yaralanmış, təhqir edilmiş, yazıq günə qalmış Ağdam Cümə məscidini ziyarət edəndə baxıb ağladım, elə bil yuxu görürdüm, möcüzəyə düşmüşdüm nəydi...

Ali Baş Komandanımız məscidin rəngi qaçmış həyətində haqsızlığa, zülmə qarşı üsyan edirdi, erməni eybəcərliklərini, onların faşist xislətini faktlarla ayaqlar altına çırpırdı. Qalib bir millətin zəfər himnini ucadan oxuyurdu... Haqqın, ədalətin təntənəsini bütün planetə bəyan edirdi...

Mən ağlayırdım, əfsanəvi qələbə həyəcanından, torpaq, yurd-yuva həsrətinin yanğısından od almışdı məni". 

"Bir ömürdü, o da keçdi beləcə..." kitabı haqda bu kiçik təəssüratımı müəllifin öz poetik pıçıltıları ilə bitirmək istəyirəm:

Gilas əkdim,

sığal çəkdim başına, 

Çata ömrüm nola gilas yaşına...

Nə yaxşı ki sən çıxmısan qarşıma,

Sənin bəxtin mən özüməm, bilsənə,

Gilas vaxtı durub bizə gəlsənə.

4 yanvar 2022-ci il

ADİL İRŞADOĞLU / BOZ QURD AİLƏSİ MEŞƏDƏ ƏN NÜMUNƏVİ AİLƏ SAYILIR

...Arxeoloqların və təbiətşünasların yazdığına görə insanın qurdla birgəyaşayışının vaxtı 14 min il əvvələ gedib çıxır. Canavarlar ən çox 20 il ömür sürərlər. Dişi qurdun bədənində dölü 60 günə yetişib dünyaya gələr. Bala qurdun gözləri 12 günə açılar. 20-ci günü isə iybilmə xüsusiyyəti gələr. Elə ki burnuna qoxu dəydi, 21-ci günü yuvasından çıxar yavru qurd balaları. 12 həftə tamam oldumu, anasından və ata qurddan ovlamaq öyrənərlər. Qurd ailəsi meşədə ən nümunəvi ailə sayılar. Onlar qış fəslini sürü halında yaşayar, yazda isə kiçik qruplar halında ətrafa yayılarlar.

Yaxşı, bəs görəsən türk insanının meşələrin müdriki olan bozqurda bu qədər sevgisinin mənbəyi haradan gəlir!? Biz dünyanın nə əvvəlini, nə də sonunu bilərik. Lakin günümüzə qədər gəlib çıxan mənbələrdə var olan, güclü olan türk qəhrəmanlarının hər birinin əfsanəsində bir qurd, göy qurd, boz qurddan törəmə obrazı vardır. Bu artıq türk milli şüurunun özünüdərkidir.

Milli mücadiləyə qalxan hər bir türk oğlu, türk milləti qurtuluşu dində deyil, əzmdə, şücaətdə gördü. Boz qurdu ona görə sevdi ki, yaranışından xasiyyətində köləlik olmadı, haqq-ədalət savaşları, yurd savaşları, azadlıq savaşları apardı. Hansı türk qəhrəmanlıq tarixini, daş yazıları, kitabələri, dəri məktubları oxuduqsa, orada baş qəhrəmanın bozqurdun südünü əmdiyini və ya bozqurddan doğulduğunu gördük. Hunlardan, Göytürklərdən, Uyğurlardan , Çingizlərdən, Xakaslardan, Yakutlardan qalan yazıların hamısında bir qurd obrazı vardır. Bu inancın yayıldığı areal isə Mete xanın yaşadığı Altaylardan Sibirə, Mərkəzi Asiyaya, Balkanlara qədər uzanır...

A.Irşadoğlu Əli & REALİST ADİL

ADİL İRŞADOĞLU / ANS-in "QULP" VERİLİŞİNDƏ AŞIQ YEDİYAR...

Aşıq Yediyar Baba Pünhanın 

yazdığı şeirləri mahnı ilə ifa edir...

Aşıq Yediyar Baba Pünhanın 

yazdığı şeirləri mahnı ilə ifa edir...

MÖVZUYA QAYIDIŞ VƏ YA HAZIRIN NAZİRLƏRİ...

 (İkinci məqalə)

Lətif Niftəli oğlu Vəlizadə

... 1989-cu il dekabr ayının axırları idi. İşdə yoldaşlardan kim isə mənə dedi ki, Fuad müəllim səni çağırır. Öz-özümə təəccübləndim: xeyir ola? O vaxt Fuad Tarverdiyev Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsi sədrinin birinci müavini idi. Xülasə, getdim yanına. Məni görüb gülümsündü və dedi: - Bilirsən səni niyə çağırmışam? - ardınca əlavə etdi: - Rəhbərlik məsləhət görür ki, səni göndərək Azərbaycan Dövlət Televiziyasının Şuşa şəhərində yerləşən ötürücü stansiyasının nəzdindəki studiyaya iki həftəliyə veriliş hazırlamağa. 

Doğrusunu deyim ki, hər nə gözləsəm də, belə bir təklifi gözləmirdim. Ona görə də dedim ki, Fuad müəllim, axı mənim ekran-efir təcrübəm yoxdur, mənim üçün çətin olar. Dedi ki, heç bir çətinliyi yoxdur, gündə cəmi yarım saat veriliş verəcəksən efirə. Birtəhər yola verərsən. Sən tək deyilsən, səninlə birlikdə televiziyanın "Gənclik Baş Redaksiyası"ndan bir nəfər yoldaş da gedəcək. Adını dedi, ancaq xatırlaya bilmirəm. Xülasə həmin gün axşam teleoperator və səsyazanla (adlarını unutmuşam) görüşüb getdik dəmiryol vağzalına. Ancaq nə qədər gözləsək də, həmin adam gəlib çıxmadı. Axırda naəlac qalıb vağzaldakı telefondan (o vaxt cib telefonu hələ icad edilməmişdi) Fuad müəllimə zəng edib bildirdim ki, bəs, həmin yoldaş gəlib çıxmır. Fuad müəllim dedi ki, Lətif, sən tək get, o, gəlməyəcək...

... Şuşadan qayıdandan sonra həmin oğlan (qırmızısifət bir adam idi) AzTv-nin həyətində məni görüb yaxınlaşdı və üzürxahlıq edib dedi ki, həyat yoldaşım qoymadı getməyə. Mənə dedi ki, əgər Şuşaya getsən səndən boşanacam. Həmin qırmızısifət oğlana heç bir cavab vermədim, üzümü döndərib getdim və ürəyimdə dedim ki, kül olsun sənin kimi biqeyrət kişinin başına. Sonradan eşitdim ki, səfərlə bağlı çox adama təklif olub. Ancaq onlar vətənin dar günündə Şuşaya gedib peşə fəaliyyəti göstərməkdən imtina ediblər.

... Ağır günlər idi. Ölkəmiz başsız qalmışdı. Həmin günlərdə Hacı Əbdül Milli Məclis binasının qarşısında çadır qurdurub mitinq edirdi. Bir neçə nəfər isə çadırlardan yuxarıda, binanın artırmasında  dayanıb odlu-alovlu çıxış edirdi. Onlardan biri isə ötkəm-ötkəm deyirdi: - Biz Şuşanı necə lazımdırsa qoruyuruq... Əgər Şuşa əldən getsə başıma bir güllə çaxacam. Ancaq Şuşa əldən gedəndən sonra o, başına nə güllə çaxdı, nə də ki, başqa bir şey elədi...

... Sonralar Naxçivanski adına hərbi litseyin rəisi, görkəmli sərkərdə general-leytenant Valeh Bərşadlı ilə görüşdüm və o mənə elə dəhşətli şeylər danışdı ki, necə deyərlər, matım-qutum qurudu.

Valeh Əyyub oğlu Bərşadlı

Valeh Bərşadlı hərb sahəsində geniş biliyə və təcrübəyə malik bir sərkərdə idi. Vaxtilə o, Almaniyadakı Sovet Qoşunları Birləşmələri komandirinin müavini olmuşdu. O, 50 yaşında sovet ordusunda general-leytenant rütbəsi almış ilk azərbaycanlıdır. Müstəqil Azərbaycanın 1992-ci ildə ilk müdafiə naziri və Azərbaycan tarixində ilk müvəffəqiyyətli Goranboy və Ağdərə əməliyyatlarını həyata keçirmiş baş qərargah rəisi olmuşdur. 1992-ci ildə tutduğu vəzifədən istefa vermişdir. Təəssüflər olsun ki, belə bir sərkərdə kənarda qaldı. Onunla məsləhətləşmək, təcrübəsindən bəhrələnmək olardı. Əksinə respublikanın hərb sahəsinə hərbdən başı çıxmayan, heç bir səriştəsi olmayan adamlar gətirilir və rəhbərlər təyin olunurdu...

Valeh Bərşadlı deyirdi ki, bir məclisdə iştirak edirdim və gördüyümdən dəhşətə gəldim. Həmin məclisdə hərbi rütbələri birbaşa konfet kimi paylayırdılar... 

Axırda nəticəsi çox acınacaqlı oldu, düşmən fürsətdən istifadə etdi, hücuma keçdi, torpaqlarımızı itirdik. Abad kənd və şəhərlərimiz darmadağın edildi. Baba və nənələrimizin, ata və analarımızın, qardaş və bacılarımızın qəbirləri yerlə yeksan oldu. Ermənistandan 200 mindən çox soydaşımız doğma yurd-yuvalarından didərgin salındılar. Var-yoxları əllərindən alındı, ev-eşikləri talan olundu. Moskva xalqımızın ermənilər tərəfindən bu cür, vəhşicəsinə divan tutulmasına heç bir münasibət göstərmədi. Əksinə, Bakı hadisələri vaxtı Bakıda yaşayan hər bir erməni ailəsinin mənzilinin qarşısına 3-4 mühafizəçi əsgər qoydu. Azərbaycanlılardan fərqli olaraq yaxın Türkmənistana və başqa yerlərə üz tutan ermənilərə özlərini yaşatmaq üçün istənilən qədər pul verdi. Bu da rus dövlətinin (imperiyasının) o vaxt xalqımızın mənəviyyatına vurduğu ən böyük zərbələrdən biri oldu. Bu dəhşətli hadisələri heç vaxt yaddan çıxarmaq olmaz. 

Yeri gəlmişkən onu da deyim ki, indi ahıl jurnalist, o vaxt isə ehtiyatda olan zabit və hərbi jurnalist dostum Adil İrşadoğlu general-leytenant Valeh Bərşadlı ilə yaxından tanış idi. Jurnalist Adil İrşadoğlu Valeh Bərşadlının rəisi olduğu hərbi liseydən dəfələrlə bir-birindən maraqlı film səviyyəsində verilişlər hazırlamışdı...

Adil İrşadoğlu (Əliyev)

Söhbətimin əvvəlinə qayıdıram. Dediyim kimi, belə bir çətin, ağır günlərdə Şuşa Rayon XDS İcraiyyə Komitəsinin sədri (1988) rəhmətlik Mikayıl Gözəlovun təkidilə Adil İrşadoğlu üç ay sərasər, 1989-cu ilin oktyabr ayının əvvəlindən dekabr ayının axırınadək Azərbaycan Dövlət Televiziyasının Şuşa şəhərində yerləşən ötürücü stansiyasının nəzdindəki studiyada həm jurnalist, həm redaktor, həm də aparıcı işlədi. Heç bir yerdən kömək almadan efirin dayanmasına imkan vermədi. Gecələr ssenarilər yazdı, gündüzlər çəkilişlər etdi ki, montaja ehtiyac qalmasın. Çünki orada montaj etməyə texniki qurğu yox idi. Adil axşamlar hazır vəziyyətdə efirə çıxırdı və çəkdiyi verilişləri özü şərh edirdi. Onun necə əziyyət çəkdiyini Şuşa şəhərində yerləşən ötürücü stansiyasının nəzdindəki studiyada olduğum ilk həftə müddətində yaxşıca dərk etdim. Mən isə montaj etməyə texniki qurğu olmadığından canlı yayıma üstünlük verirdim.

Şuşadakı Studiyamız köməksiz idi. Erməni faşistləri istədikləri vaxt teleqülləni ələ keçirə bilərdilər. Bir nəfər milis işçisi bir tapança ilə nə edə bilərdi? Bizi qoruyan yox idi. Bunun şahidi rəhmətlik Xalq Şairi Xəlil Rza Ulutürk və Xalq Artisti Mikayıl Mirzə oldular... Bax beləcə, bizim Şuşa Televiziyamız (belə də demək olar) çox ağır bir durumda idi.

Yeri gəlmişkən, İllər, əsirlər boyu bizim başımıza gətirilən fəlakətlərin əsas bayiskarı keçmişdə Rusiyanın İrandakı səfiri, görbagor Aleksandr Sergeyeviç Qriboyedov olub. O, alihəzrətə ermənilərin Persiyadan (İrandan) Azərbaycana, bizim vilayətlərə köçürülməsi təklifi haqqında məktubunda açıq-aşkar İrandan Qarabağ torpaqlarına yerləşdirilən hər bir erməni ailəsinə necə şərait yaradılmasını və onlara nə qədər qızıl pul verilməsini ətraflı təsvir edib.

A. S. Qriboyedov

A. S. Qriboyedovun həmin məktubu və qeydləri 1980-ci illərdə Moskvada kitab halında nəşr olundu. Mənim yadımdadır ki, o vaxt Bakıda yaşayan ermənilər həmin kitabı qucaq-qucaq alıb aparırdılar. Sonradan öyrəndim ki, azərbaycanlıların xəbərləri olmasın deyə, ermənilər o kitabları aparıb yandırırmışlar. O hadisə ermənilərin iç üzünü açan, əsl yırtıcı xüsusiyyətlərə malik olduqlarına sübutdur. Həmin dövrdə Armavir vilayətində (1932-ci ildə qədim Sərdarabad rayonunun dəyişdirilmiş adı) kompakt halında yaşayan ermənilər Rusiyadan muxtariyyət tələb etməyə başlamışdılar. Tələb, rusların onların burunlarını necə lazımdırsa əzməsiylə bitdi. Bu yaxınlarda ermənilər həmin tələbi yenidən irəli sürməyə başladılar və yenə də ciddi müqavimətlə qarşılaşdılar.

Bütün bunlara baxmayaraq ermənilərin şıltaqlıqlarına, fitnə-fəsadlarına göz yuman rusiyanın güc strukturları eyni zamanda Zori Balayan kimi bir nankorun xalqımıza qarşı yönəldilən və böhtan dolu kitabına heç bir münasibət bildirmədilər. Əksinə xalqımızın azadlıqsevən, odlu-alovlu şairi Xəlil Rza Ulutürkü heç bir əsas olmadan həbs edib Moskvaya apardılar. 1937-ci ildə Mikayıl Müşfiqi güdaza verən sapı özümüzdən olan baltaların yeni nəsli Xəlil Rzanı vicdan əzabı çəkmədən rus cəlladlarının caynağına keçirdilər. Ruslar Azərbaycanın bu böyük şairinə uzun müddət fiziki və mənəvi işgəncə verdilər. Pəhləvan cüssəli bu adam professor Qulu Xəlilovun təbirincə desək, əriyib çöpə dönmüşdü. 

... Mən 1989-cu ildə Soçidən sanatoriyadan qayıdanda məqsədyönlü olaraq Tiflis şəhərində 1 günlüyə gecələdim. Səhərisi gün getdim Şeyx Sənan dağına - gürcü xalqının məşhur şəxsiyyətlərinin dəfn edildiyi qəbristanlığa. Bilirdim ki, xalqımızın qanlı düşməni Göbələkyeyənov - görbagor A.S. Qriboyedov orada dəfn edilib. Bilirdim ki, Tehrandakı qiyamçılar o şərəfsizi, it küçüyünü tikə-tikə doğrayıb qisas almışdılar. Mən isə A.S. Qriboyedovun xalqımıza qarşı törətdiyi cinayətin əvəzinə ona lənət oxudum, baş daşına 3 dəfə tüpürdüm və bundan sonra ürəyim rahatlaşdı. Təəssüf ki, A.S. Qriboyedovun xalqımıza qarşı törətdiyi cinayət başqa məzmunda bu gün də davam edir...

... İndi isə hazırın nazirləri çıxıblar ortalığa. Şuşanın o ağır günlərində ayağını Şuşaya qoymağa cəsarət etməyənlər indi Şuşaya getmək, heç bir xəcalət çəkmədən oraları qəhrəman kimi gəzib-dolaşmaq arzusundadırlar və bu arzularını kimlərinsə əli ilə həyata keçirirlər... Medianın İnkişafı Agentliyində siyahı tutulur və Şuşaya gedənləri dəbdəbə ilə yola salırlar. Halbiki bu ciddi məsələ Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi və Azərbaycan Mətbuat Şurası rəhbərliyinin zəmanəti əsasında hazırlanmış siyahı ilə öz həllini tapmalıdır. Düşünürəm ki, Medianın İnkişafı Agentliyi Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi və Azərbaycan Mətbuat Şurası ilə qarşılıqlı əməkdaşlığını daha da genişləndirməli və təkmilləşdirməlidir. 

Yeri gəlmişkən, mən 10 yanvar 1990-cı il tarixində Şuşadan qayıdandan sonra Şuşadakı Studiyamızda jurnalist Vidadi Bağırov fəaliyyətə başladı. O da öz işini qeyrətlə yerinə yetirirdi. Necə lazımdırsa erməni vandallarını efir vasitəsilə qırmanclayırdı. Buna görə də ermənilər rus hərbçilərinin vasitəsilə Vidadini aldadıb apardılar Xankəndinə. Vidadi Bağırov 2 aydan çox Rusiyanın müxtəlif həbsxanalarında işgəncələrə məruz qaldı. Vidadi özü mənə deyirdi ki, türmə kamerasının qapısı açılanda bilirdim ki, gündüz və ya gecədir... Bax belə!

... Adil İrşadoğlu AzTv-nin keçmiş sabiq sədri rəhmətlik Babək Hüseynoğlu ilə dost idi. Babək Ermənistandan Azərbaycana köç edib gələndə işlə təmin olunmaq üçün AzTv-də Sənaye şöbəsinin müdiri işləyən hörmətli və unudulmaz Seyfulla Hənifə oğlu Cəfərovun yanına gəlmişdi. Adil də həmin şöbənin böyük redaktoru idi və Babəklə mütəmadi görüşürdü. Sonra Babək Adilin qonşuluğunda ev aldı. Onların yolu bir oldu, dostluqları dərinləşdi.

Babək Hüseynoğlu

Babəkə ərk eyləyən Adil İrşadoğlu iclasların birində təkliflə çıxış etdi. Dedi ki, ölkəmiz müharibəyə sürüklənib, ciddi itkilər veririk, çox səmərəli işləməli, təbliğatımızı günişləndirməli və gücləndirməliyik. "Gənclik Baş Redaksiyası"nın tərkibindəki "Hünər" verilişləri proqramı əvəzinə AzTv-nin "Hərbi Vətənpərvərlik və Salnamə Baş Redaksiyası"nı yaratmalıyıq. İclas iştirakçıları yekdil səslə bu təklifi qəbul etdi. "Hərbi Vətənpərvərlik və Salnamə Baş Redaksiyası"nın strukturunun hazırlanması işinə başlandı və həmin struktur hökumət tərəfindən təsdiq edildi. Babək Hüseynoğlu "Hərbi Vətənpərvərlik və Salnamə Baş Redaksiyası"nın baş redaktorluğunu Adil İrşadoğluna təklif etdi. Ancaq Adil bu təklifi qəbul etmədi. Bildirdi ki, mən redaksiyamıza könüllülər dəvət edəcəm, onlardan müxtəlif çəkiliş qrupları yaradacam və öz qrupumu götürüb cəbhə bölgəsinə gedəcəm. Baş redaktorluğa isə Vidadi Bağırovu təklif edirəm. Bundan sonra "Hərbi Vətənpərvərlik və Salnamə Baş Redaksiyası"nın ilk baş redaktoru Vidadi Bağırov oldu...

Nəhayət nigaran əhali Birinci Qarabağ müharibəsinin gedişatından mütəmadi məlumatlar və video çəkilişlərlə təmin olundu. 1980-cı ildən Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü olan Adil İrşadoğlu 1988-ci ildən 1996-cı ilədək cəbhənin müxtəlif, təhlükəli bölgələrindən yüzlərlə verilişlər hazırlayıb efirə verdi.

Adil İrşadoğlu Füzuli bölgəsində 

əsgərlərlə (1-ci sırada tən ortada)

Həmin verilişlər Adilin və onun çəkiliş qrupunun canı və qanı bahasına başa gəlmişdir. Onlar - Adil İrşadoğlu, Tahir Qarayev, Fikrət Hüseynov, Tofiq Ataxanoğlu, Ramiz Rüstəmov, Əlövsət Aslanov, Rövşən Əliyev Birinci Qarabağ müharibəsinin acı dəhşətlərini görmüş və həmin hadisələrin işıqlandırılmasında yaxından iştirak etmiş vətən fədailəridirlər. Adil İrşadoğlu çəkiliş qrupunun üzvləri ilə Ağdamın Güllücə, Ağdərənin Şıxarx (Cənubi Azərbaycanın Marağa bölgəsindən Qarabağa köçürülmış ermənilər Şixarxın adını dəyişib Marquşavan qoymuşdular), Goranboyun Gülüstan yaşayış qəsəbələri uğrunda gedən qanlı döyüşlərdə mühasirəyə düşmüş və igid əsgərlərimizin qəhrəmanlığı sayəsində mühasirədən qurtulmuşdur. Adil İrşadoğlu 1-ci Qarabağ müharibəsində düşmənlə üz-üzə döyüş səhnələrini çəkib veriliş hazırlayan və efirdə göstərən fərqli jurnalistdir. 

İki həftədən sonra - noyabrın 1-də ahıl jurnalist, Qarabağın, Ağdamın simalarından biri olan sevimli dostum Adil İrşadoğlunun doğum günüdür, 69 yaşı tamam olur. Ancaq o jurnalistlik fəaliyyətindən bir an da olsun ayrılmır. Qısaca Adil İrşadoğlu (Əliyev) kimdir?! O, Birinci Qarabağ müharibəsinin acı dəhşətlərini görmüş və onların işıqlandırılmasında yaxından iştirak etmiş, ancaq sonra inciyərək ondan asılı olmayan səbəblərdən ərizə yazıb Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Şirkətini tərk etmiş, respublikanın mətbuat orqanlarında müxtəlif məsul vəzifələrdə çalışmış, verilişləri və məqalələri ilə özünə auditoriya qazanmış, qurucusu və ilk baş redaktoru olduğu "De Fakto" qəzetini buraxmaqla xalqımızın dünyagörüşünü inkişaf etdirmiş, Azərbaycanda Vətənpərvərlik  mövzusunda ilk internet televiziyanı - İRŞAD TV - ni yaratmış və ilk baş direktoru olmuş, mətbuatın ən ağrılı, keçid dövründə də qələmindən küsməmiş tanınmış jurnalistdir!

Əziz dostumu doğum günü münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edirəm. Ona can sağlığı, uzun ömür və yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram.

QEYD: Qədirbilən oxucularımızdan yazı barədə öz fikirlərini bildirməyi xahiş edirəm. Birinci məqaləmi isə aşağıdakı linkə daxil olub izləyə bilərsiniz : https://adilirshadoglu.blogspot.com/2021/08/mn-ona-heyran-qalmisdim.html

 

Hörmətlə,

Lətif Niftəli oğlu Vəlizadə. 

Şair, yazıçı-publisist. 

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980), 

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1985).

Bakı, 18.10.2022. / 11-00.

ELƏ İNSANLAR VAR Kİ...

 

Rüxsarə Məmmədova

Həyatda elə insanlarla qarşılaşırsan ki, onlarla bir qandan olmadığını bilsən də, o sənə o qədər doğma olur ki, onu yalnız doğman, əzizin kimi sevirsən.

Adil İrşadoğlu mənə qədərsiz - ölçüsüz doğmadır. Danışığı, hər kəlməsi baldan yoğrulub, bu insanın... Bu, hər insana xas xüsusiyyət deyil. Qəlb, düşüncə pak olmasa, ağızdan çıxan kəlmə şirin olmaz!

Məni insanlarda hər zaman cəlb edən ləyaqət, zəngin mənəviyyat, yüksək mədəniyyət, insanlarla ünsiyyət bacarığıdır. Bu keyfiyyətləri Adil irşadoğlunda gördüm... Hələ ki, bu qədər...

Sizə həyatınızın bütün sahələrində nailiyyətlər arzu edirəm, ürəklə qardaşım dediyim insan!

Var olun. Azərbaycanınsınız, Azərbaycanın olun!

Rüxsarə Məmmədova 

17 Oktyabr 2014.   

ƏN BÖYÜK TİTULUN İRŞADOGLU OLMAĞINDIR

Elmira İrşad qızı Əliyeva

Əziz qardaşım, mən səninlə fəxr edirəm. 

Sən atamın layiqli davamçısısan. Gözütox, ləyaqətini qoruyan, pislik nə oldugunu bilməyən, tək özü üçün yaşamayan, ətrafına nur saçan, şəxsiyyətini hər şeydən üstün tutan bir qardaşsan, vətəndaşsan. 

Sənin ən böyük titulun İRŞADOGLU olmağındır. Mən hər yerdə fəxrlə deyirəm ki, Adil İrşadoglunun bacısıyam. Allah səni qorusun, mənim dəyərli, qiyməti üstündə olan qardaşım. Allah sənə saglam uzun ömür versin! Amin! 

Elmira Əliyeva.

20.10.2022 /10-00.

MARAĞADAN GƏLƏN MAĞARA ADAMLARI

 Ermənilər nədən bu qədər ora-bura köçüblər?

Ermənilərin köçürülməsi, daha dəqiqi, Türkiyə, İran, Azərbaycan, Gürcüstan, İraq, Suriya arealında yer dəyişdirmələri barədə ermənilərin özü tərəfindən yazılmış mənbələri oxuyanda adamın üzünə yalan fışqırır.

Tarixi saxtalaşdırmaqda bir can olan erməni tarixçilər rəqəmləri, toponimləri, faktları elə qarışdırıblar ki, özləri də baş açmayacaq qədər dolaşıqlıq yaradıblar. Onlar bu yalan-palan iddiaların üstünə əldəqayırma xəritələr də əlavə ediblər. Həmin xəritələrə baxanda belə çıxır ki, Türkiyənin yarısı, İranın üçdə biri, Azərbaycanın Dərbənddən Kəlbəcərə, Sabirabaddan Qazağa qədər olan hissəsi, Gürcüstanın yarısı, bir sözlə, haraya erməni ayağı dəyibsə, oraların hamısı onlara məxsus olub.

Regionun ən böyük xalqı özləri olubmuş və “Böyük Ermənistan” adlı dövlətləri varmış.

Saxta erməni xəritəsi.

Sonra monqol-tatarlar gəlib, onları zülm edib, ora-bura köçürüb, daha sonra Əmir Teymurun ordusu ermənilərə gün verməyib və “bu böyük xalqı” 50 min-50 min başqa ölkələrə sürgün edib. Şah Abbas, Nadir şah, türk sultanları onları elədən-beləyə, belədən-eləyə köçürüblər. Ermənilərin iddiası belədir.

Regionumuzun qədim və orta əsrlər tarixinə nəzər salanda İran-Turan savaşları, Səvəvi-Osmanlı müharibələri, Əfşar-Osmanlı çəkişmələri, Osmanlı-Qacar ixtilafları görürük, amma orada tərəf olaraq erməni adı keçmir, keçəndə etnik azlıq kimi, gah bu, gah o biri dövlətin mərhəmətinə sığınan tayfalar kimi keçir. Özü də onlardan bəhs edərkən adları hansısa ordunun bel sütununu, zərbəçi qüvvəsini təşkil edən döyüşkən tayfalar kimi yox, əsasən sənətkarlıqla məşğul olan topluluq kimi çəkilir.

Daha bir saxta erməni xəritəsi - hər yan Ermənistandır.

Erməni tarixçilər Nadir şahın dövründə ermənilərin İrəvandan Dərbəndə qədər uzanan vilayətə köçürülməsini, kompakt yaşadıqlarını qeyd edirlər, amma nəyə görə Nadirin ölümündən sonra yaranan İrəvan, Gəncə, Quba, Qarabağ, Naxçıvan xanlıqlarının heç birində hakim mövqe tuta bilmədiklərinin, heç olmasa, kiçik bir məliklik təsis etməyi bacarmadıqlarının üstündən sükutla keçirlər. Bu region Rusiya tərəfindən işğal edilərək quberniyalara bölündükdə də ermənilər uzun illər heç bir quberniyada üstün mövqedə olmayıblar.

Rus imperiyasının quberniyaya 

çevirdiyi keçmiş xanlıqlarımızın xəritəsi.

Ermənilərin iddiasına görə, Ağa Məhəmməd şah Qacarın ölümündən sonra 700 erməni ailəsi Qarabağdan Gürcüstanın indiki Bolnisi rayonuna köçürülübmüş. 1795-ci ildən 1827-ci ilə qədər İrəvan xanlığından Gürcüstana 20 min erməni ailəsi aparılıbmış. Köçürülməyə aid bütün rəqəmlər yuvarlaqdır – 1000, 7000, 20 000, 40 000, 50 000 və s. Hamısı da ona xidmət edir ki, oxuyanlarda adları çəkilən tarixi ərazilərin məhz ermənilərin əzəli torpaqları olduğuna dair qənaət hasil olsun.

Qacar (İran) dövləti ilə Rusiya arasında imzalanan Türkmənçay müqaviləsindən sonra Arazın bu tayına köçürülən ermənilər barədə salnamələrdə yer alan faktları şərh edən ermənilər iddia edirlər ki, S.N.Qlinkanın bəhs etdiyi 40 min erməninin 3 mini Zəngəzurda məskunlaşıb, mini isə Qarabağda, indiki Ağdərədə yerləşdirilib. (Bəs yerdə qalan 36 mini necə olub – bunun üstündən keçirlər). 1978-ci ildə Marağa ermənilərinin Ağdərənin Marağa (indiki Şıxarx) kəndinə köçürülməsinin 150 illiyinin qeyd edilməsini, kənddə bu münasibətlə abidə qoyulmasını (sonradan bilə-bilə söküblər ki, ermənilərin buraya gəlmə olmalarının izi olmasın) danmağın mümkün olmadığını anlayan erməni tarixçilər qeyd edirlər ki, onlar repatriantlar (yəni öz tarixi yurdlarına geri dönənlər) olublar.

 Ermənilərin Marağadan Şıxarxa 

köçürülməsinin 150-ci ildönümünə qoyulmuş abidə.

Bütün bunları qeyd edərkən ermənilər rəqəmləri o qədər şişirdirlər ki, bölgədə ən çoxsaylı millət olduqları anlaşılır. Bəs necə olub ki, yerli, aborigen əhali olduqları, kompakt yaşadıqları halda, dövrün hökmdarları tərəfindən gah o, gah bu ölkəyə köçürülüblər, sürgün ediliblər? Bu qədər çox idilərsə, ciddi müqavimət göstərə bilərdilər.

Bunu sağlam məntiqlə izah etmək mümkün deyil. Bir də dünyada cəmi 1 milyard insanın yaşadığı dönəmlərdə ermənilərin sayı bu qədər çox olubsa, o zaman onların indiki sayı dünyada 100 milyonu aşmalıydı (ancaq bu gün 10 milyon civarındadırlar və demək olar ki, əlverişli iqlimə malik bütün ölkələrə yerləşiblər).

Daha bir məsələ. Əgər iddia etdikləri yerlərin hamısı doğrudan da tarixi erməni məskənləriydisə, nədən Sovet Ermənistanı o tarixi toponimlərin adını ötən əsrin 60-70-ci illərində kütləvi şəkildə dəyişdirdi? Söhbət onlarla şəhər və yüzlərlə kəndin qədimi adlarının erməniləşdirilməsindən gedir. Hamamlını Spitak adlandırmaq deyil ki... Arxivlər var. (Bu interkativ xəritədə isə bütün toponimlər adbaad göstərilib - https://realmap.az/web/page/azerbaydzhanskie-toponimi-v-armenii).

Ermənilərin rəqəmləri şişirtməsinin daha bir örnəyi 1918-ci ildə Şuşada baş verən etnik qarşıdurmada 30 min erməninin öldürüldüyü iddia etmələridir. Əsl həqiqət isə budur ki, Şuşanın binəsi qoyulandan ta işğal olunduğu 1992-ci ilə qədər şəhərdə ən çoxu 10 min adam yaşayıb. Bu kiçik şəhərdə 30 min adamın nəinki öldürülməsi, hətta yaşaması belə mümkün deyil – xüsusilə də 104 il əvvəl.

Görəsən, necə olub ki, ölkə ərazisində yaşayan bütün etnik azlıqlar (talışlar, ləzgilər, avarlar, tatlar, saxurlar, qırızlar, udinlər) yerində qalıb, ancaq hökmdarlar yalnız erməniləri ora-bura köçürüblər?

Bu sualın cavabını ermənilərin öz milli xüsusiyyətlərində axtarmaq lazımdır. Düzdür, orta əsrlərdə hökmdarlar əhalinin bir qismini başqa ölkələrə köçürməyə meylli olublar, amma bu o qədər də yayğın olmayıb. Əsas odur ki, birincisi, ermənilər özləri yaxşı həyat dalınca başqa ölkəyə köçməyə həmişə hazır olublar. Onların o xasiyyətləri bu gün də qalır. Məsələn, sovet dövründə 3 milyon 500 min erməninin yaşadığı Ermənistanda hazırda  real olaraq 1 milyon 500 min erməni yaşayır. Biz 7 milyondan artıb 10 milyon olmuşuq, onlar azalıb 2 milyondan aşağı düşüblər. Çünki “harada günümüz xoş keçir, ora bizə vətəndir” prinsipi ilə hərəkət edirlər və daimi olaraq çamadan ovqatındadırlar.

İkincisi isə belə anlaşılır ki, ermənilər məskunlaşdıqları areallarda öz qonşuları ilə, başqa millətdən, dindən olan etnik qruplarla yola getməyiblər, nə onların içində barınıblar, nə də öz içlərində kimsəni barındırıblar və bu üzdən tez-tez qanlı münaqişələrə və kütləvi köçə məruz qalıblar. Bunun bariz nümunəsi indi də görünür: Ermənistan monoetnik dövlətdir, bu ölkədə ermənilərdən və assimlyasiyaya uğradılmış, erməniləşdirilmiş yezidi kürdlərdən (o da cüzi azlıq şəklində) başqa bir millət yaşamır. Ermənilərin yaşadığı digər ölkələrdə (məsələn, Gürcüstanda, Rusiyanın ayrı-ayrı federal subyektlərində) isə vaxtaşırı milli münaqişələrə meylli olmaları, özləri üçün ayrıcalıq tələb etmələri, üstəlik, sığındıqları dövlətin üzünə ağ olmaları göstərir ki, bu xalqın etnik uyuşmazlıq problemi var. Ancaq erməni tarixçilər bunun da üstündən sükutla keçirlər, vurğunu yalnız köç faktının üstünə salırlar, köçün və ya köçürülmənin səbəblərindən danışmırlar, danışanda da bütün günahı qəddar hökmdarların üstünə atırlar.

Bir sözlə, belə bir cığal, əsəbi, kinli, özünü həmişə haqlı sayan, başqa xalqları xor görən, özlərindən aşağı sayan, ifrat şovinizmə yuvarlanmış bir toplumla qonşuyuq. Nə özləri düz-əməlli, asudə, firavan yaşaya bilirlər, nə də bizə imkan verirlər.

Ermənilər bircə şeyi düz deyirlər ki, qədim xalqdırlar, amma əksəriyyət etibarilə elə qədimdə də qalıblar, mağara qəbiləsi təfəkküründən qurtula bilmirlər.

Musavat.com

20.09.2022. / 15-50.

DOSTLUQ MƏNƏVİ SƏRVƏTDİR

Birinin yaxşılığını, xoşbəxtliyini istəyənə, onu ürəkdən sevənə vəfalı dost deyilir. Dostluq insan üçün ən müqəddəs hisslərdən biridir.

Dostluq həyatın ən gözəl anlamıdır. Dostluq o qədər dəyərli bir münasibətdir ki, sözlərlə anladılması çətindir. Bunu qorumaq üçün sidq ürəkdən çalışmaq lazımdır. 

Dostluq yer üzünün bütün insanları üçün sevinc dolu həyatdır, ən ülvi və saf mənəvi sərvətdir. İnsanı şadlandıran, onda gələcəyə böyük ümid doğuran, onu şərəflə ucaldan dostluq hissidir. 

Əsl dost dostunun həmişə yaxşılığını istəyər, onu həvəsləndirər və irəli getməsinə dəstək olar.

Füzuli (Hümbət) Soltanovun dostu Adil İrşadoğlu haqqında ürək sözlərini sizinlə bölüşürəm, sağlıqla izləyin...

İzləmək üçün bura daxil olun: https://fb.watch/fk2-lgLfBd/

 

Bakı, 01.09.2022. / 18-00.