"ŞUŞA ELƏ AĞDAM DEMƏKDİR"

Allahverdioğlu Mehdi bəyin qızı rəhmətlik Hurizat nənəm, evdə bir iş görəndə ya mahnı zümzümə edərdi, ya da sinədəftər bayatı söyləyərdi:

Əzizinəm, daşam mən,

Qəfil dərdə tuşam mən.

Şuşasız, Kəlbəcərsiz

Bir qanadsız quşam mən.

Əzizinəm Qarabağ

Qarabağda qara bax.

Cavannar şəhid oldu,

Qana döndü Qarabağ.

Ağdamın yolu pərvan,

Torpağı gözə dərman.

Sənə bir məktub yazaram,

Yarı dərd, yarı dərman.

Nənəmin söylədiyi bu bayatılar hər an qulaqlarımda öz səsiylə səslənir. Rəhmətlik Hurizat nənəm Şuşa ilə Ağdama fərq qoymazdı. Deyirdi ki, bala Şuşa elə Ağdam deməkdir, əhalisi qohum-əqrabadır, bütün Qarabağ əhli demək olar ki, simsardır. Elə o vaxtdan nənəmin bu sözləri beynimdə, ürəyimdə həkk olub qalıb. Məndə, bacım Elmirada və rəhmətlik qardaşım Oqtayda Vətənə, Qarabağa, Şuşaya və Ağdama böyük bir məhəbbət hissi yaşayıb və indi də yaşayır. 

Hər ilin yay fəslində atamdan və anamdan xahiş edirdim ki, dağların qoynuna, Şuşaya, Turşsuya, Laçına və Kəlbəcərə gedək. Bütün yayı dədə-baba oylağında, Qırxqızda, Meydanda istirahət edək. Yeri gəlmişkən deyim ki, Sovet hökumətindən xeyli əvvəl Meydanda ulu babam Allahverdioğlu Mehdi bəyin böyük torpaq ərazisi olub. Vaxtilə o, şəxsi sərvəti olan at ilxılarını yayda həmin ərazidə bəslətdirərmiş. Sover dövründə isə bütün qohum-əqraba yayda gəlib ulu babamıza məxsus həmin yerdə çadır qurardı və necə lazımdırsa eləcə istirahət edərdi. Sonra...

Şuşa ilə bizim nəslimizi, ailəmizi müxtəlif tellər bağlayır. Birincisi, soy-kökümüz Pənahəli xan Cavanşirin nəslindəndir. İkincisi, İbrahimxəlil xanın və onun oğlu Mehdiqulu xanın hakimiyyətləri dövründə yaşamış, Qarabağ elinə, xalqına şərəflə xidmət etmiş Axund Molla Əli adlı məşhur din xadiminin törəməsi Süleyman Sani Axundovun ləyaqətli davamçılarıyıq. Üçüncüsü, atamın Şuşada tanıdığı, dostluq etdiyi insan çox idi. Onlardan biri də rəhmətlik Muxtar əmi idi. Biz onlara qonaq gedəndə onun unudulmaz həyat yoldaşı Mehri xala bizə ana qayğısı göstərirdi. Səhər tezdən Şuşanın təmiz havası, yağlı südü, isti təndir çörəyi, motal pendiri, öz toyuqlarının soyutma yumurtası... Bəh-bəh-bəh, necədir? Yeməkdən doymurduq. Yanaqlarımız qıpqırmızı olurdu. Beləcə 3 ay xoşbəxt, firavan günlərimizi yaşayıb doğma Ağdama qayıdardıq.

Ailənin 8 övladı var idi.  Zahid bu ailənin 6-cı övladı idi. Bizim aramızda 4 yaş fərq vardı. Ancaq əxlaqımız, davranışımız, söhbətimiz tuturdu. Buna görə də dost olduq və indi də bu missiyanı davam etdiririk. Zahid Azərbaycan Dövlət Universitetinin Hüquq Fakültəsində, mən isə Jurnalistika Fakültəsində təhsil alırdıq. O, məndən yuxarı kursda oxuyurdu, böyük qardaş kimi tez-tez mənə baş çəkirdi, qayğı göstərirdi.

Zahidin tərcümeyi-halı sizin üçün də maraqlı olardı...

Zahid Muxtar oğlu Tağıyev 31.10.1949-cu ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdur. 1957-ci ildə orta məktəbin 1-ci sinfinə daxil olmuş və 1967-ci ildə Hüsü Hacıyev adına Şuşa şəhər 1 saylı orta məktəbin 10-cu sinfini bitirmişdir. 

1968-1970-ci illərdə Ukraynada ordu sıralarında xidmət etmişdir. Hərbi xidmət zamanı "Hərbi rəşadətə görə" medalı ilə təltif edilmişdir.

1971-ci ildə S.M.Kirov adına ADU (İndiki BDU)-nun Hüquq Fakültəsinə daxil olmuş və 1976-cı ildə həmin fakültəni fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. O, təhsil müddətində "Lenin təqaüdü" almış və "Təhsil əlaçısı" döş nişanı ilə təltif edilmişdir. 

1987-1991-ci illərdə Dəvəçi rayon (İndiki Şabran r-n), 1992-1997-ci illərdə Ağdam rayon, 1997-2002-ci illərdə Balakən rayon prokuroru vəzifəsində işləmişdir. 2002-2009-cu illərdə Baş prokurorluğun idarəsində böyük prokuror vəzifəsində çalışmışdır.

2009-cu ilin dekabr ayında yaş həddi ilə əlaqədar təqaüdə çıxmışdır. Lakin Baş prokurorluğun rəhbərliyinin müraciətilə əlaqədar 2010-2014-cü illərdə Baş prokurorluğun Tədris Mərkəzində müqaviləylə prokuror-müəllim işləmişdir. Prokurorluğun "Fəxri işçisi" döş nişanı ilə təltif edilmişdir. Əmək və müharibə veteranı olan dostum Zahid müəllim indi əmək təqaüdçüsüdür.

Çox təəssüf ki, Zahidin də, mənim də, sizin də, bütün Azərbaycan xalqının doğma vətəni, yurd yeri saydığı Qarabağımızın döyünən ürəyi Şuşa şəhəri düşmən tapdağı altına düşdü. 1992-ci ilin may ayının 8-də Azərbaycanın qədim musiqi və mədəniyyət mərkəzi olan Şuşa şəhəri erməni və rus hərbi birləşmələri tərəfindən işğal edildi. 

Düşmənlərimiz Şuşa şəhərini ələ keçirməklə bütün yuxarı Qarabağı zəbt etdilər. Onların silahlı qüvvələrinin təcavüzü nəticəsində Şuşanın 25 məktəbi, 31 kitabxanası, 17 klubu, 8 mədəniyyət evi, 4 texnikumu, 2 institut filialı, 7 uşaq bağçası, 4 kinoteatrı, 5 mədəniyyət və istirahət parkı, 2 sanatoriya, turist bazası, 2 mehmanxanası, Azərbaycan Xalçası Dövlət Muzeyinin filialı, Şuşa Dövlət Dram Teatrı, Şuşa Televiziyası, Şərq musiqi alətləri fabriki, Dövlət Rəsm Qalereyası, Uşaq sağlamlıq məktəbi talan edildi, tarixi abidələrimiz yerlə yeksan oldu, yandırıldı və dağıdıldı.

28 il Şuşamıza həsrət qaldıq. Allah düşmənlərimizə bir daha belə bir fürsət verməsin. Müharibə hamımızın yaralı yeridir. Müharibə biz nəslin gəncliyini əlindən aldı. Gəncliyimizi istədiyimiz kimi yaşaya bilmədik, arzularımız ürəyimizdə qaldı. Tanrı bizlərə qüvvət və sağlam ömür versin ki, qalan həyatımızı mənalı yaşaya bilək. 

Şükür Allaha ki, 28 ildən sonra Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə rəşadətli Milli Ordumuzun Azərbaycanın alınmaz qalası hesab edilən Şuşaya üçrəngli bayrağımızı sancdı və Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu artırdi. Əgər gündən-günə artan nailiyyətlər olmasaydı, problem dondurulmuş vəziyyətdə qala bilərdi. Şükür Allaha ki, biz indi Şuşaya qayıtmışıq. İndi bir çox ölkələrlə səmimi işguzar münasibətlər qura bilmişik. Bir çox ölkələr Azərbaycanı strateji tərəfdaş hesab edir. Bütün qonşu ölkələrlə səmimi dostluq əsasında, qarşılıqlı inam, hörmət əsasında münasibətlər qura bilmişik. Biz bunu etməsəydik, münaqişə ətrafında tam başqa proseslər gedə bilərdi. Biz demək olar ki, təcrid edilmiş vəziyyətdə qalmışdıq. Lakin indi biz Ermənistanı təcrid edilmiş hala salmışıq...  

Hörmətlə, 

Adil İrşadoğlu (Əliyev) ©

Qocaman televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

31.07.2023. / 11-00.

"HƏYATIMDA GÖRDÜYÜM ƏN CƏSUR ƏSGƏR AZƏRBAYCANLI İDİ"

 Aleksandr Nevzorov: 

“Ermənilərə bu dəfə 

başqasının əli ilə qalib gəlmək nəsib olmadı”

Aleksandr Nevzorov 

Rejissor, ssenarist, prodüser, 

siyasətçi, dörd çağırış Dövlət Dumasının deputatı.

2020-ci ilin 12 dekabrında Azərbaycanda  Ümummilli lider Heydər Əliyevin vəfatının 17-ci ildönümü qeyd olundu. Heydər Əliyev təkcə Azərbaycanın xilaskarı və qurucusu deyil. Heydər Əliyev vaxtilə Azərbaycanda peşəkar ordunun qurulmasının, peşəkar kadrlarla təmin edilməsinin və müasir silahlarla təchiz edilməsinin təməlini qoydu. Nəticədə bu ordu ikinci Qarabağ müharibəsində qalib gəldi.

2020-ci ilin payızında Ermənistanın İkinci Qarabağ müharibəsindəki məğlubiyyətinin əsas səbəbi güclü Azərbaycan Ordusu ilə üzbəüz qalması idi. Heç kimə sirr deyil ki, Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı muzdlular Ermənistan tərəfində vuruşdular. Erməni tərəfinin Dağlıq Qarabağ ətrafındakı yeddi bölgənin işğal etməsində əsas pay muzdlu əsgərlərə məxsusdur. İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Ermənistan rəhbərliyi bu “şücaətlərinin” təkrarlanacağına ümid edirdi. Ancaq bu dəfə ermənilərə başqasının əli ilə qazanılmış savaş və sonra bütün dünyaya öz döyüşkənliyi və yenilməzliyi barədə danışmaq nəsib olmadı. Erməni millətçiləri ölkələrinə, xalqlarına, müttəfiqlərinə xəyanət etdikdən sonra məlum oldu ki, ölkədə mübarizə aparacaq heç kim yoxdur. Bu payız Ermənistan rəhbərliyinin Rusiyanı müharibəyə cəlb etmək üçün bütün cəhdlərinə baxmayaraq, ermənilər Moskvanın ədalətli mövqeyi ilə üz-üzə qaldılar.

Ancaq ilk Qarabağ müharibəsini unutmamalıyıq. Mən o zaman Rusiya televiziyalarının əsas reportyorlarından biri kimi tez-tez qaynar nöqtələrdə olurdum. İki dəfə yaralandım, üç dəfə könüllü girova çevrildim. Qarabağ mənim üçün ilk müharibə idi, ancaq sonuncu deyildi. Sonradan Vilnüsdə, Dnestryanıda və digər qaynar nöqtələrdə oldum. Sovet və rus əsgərləri haqqında bir sıra mənzərələri müşahidə etdim.

Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəmanı 

Vəzir Surxay oğlu Orucov

Birinci Qarabağ müharibəsindən yaddaşımda çoxlu xatirələr qalıb. Məsələn, yadımdadır ki, Azərbaycanda Goranboy batalyonu barədə süjet hazırlayırdım. Bu gün də o günlərin qəhrəmanlarını böyük ehtiramla xatırlayıram. Tanış olduğum şəxs mənim bu həyatda gördüyüm ən cəsarətli adam idi. Adı Vəzir idi. Çirkli, siyənək qoxulu qalın gödəkçə geyinmiş, görünüşünə görə digərlərindən heç bir şəkildə fərqlənməyən ortaboylu bir adam idi. Goranboy batalyonu məğlub olanda əhali arasında təşviş yarandı. Cəbhə xəttindən insanları aparmağa gələn avtobuslar az olduğundan basabas düşdü. Bu zaman Vəzir “UAZ”a minib onu işə saldı və hamının qaçdığı yerə yönləndi. Ora cəhənnəmi xatırladırdı. Ermənilərin irəlilədiyi hər yerdə hər şey yandırılırdı, partladılırdı. Ətraf meyitlərlə və yaralılarla dolu idi. Mən Vəzirin niyyətini başa düşdüm və həyəcanla soruşdum: “Dəlisən?”. Cavab verdi ki, “Orda yaralılar var axı…”. Sonra birlikdə getdik. Döyüş yerinə çatanda gördüklərimdən dəhşətə gəldim. Məlum oldu ki, irəliləyən ermənilər deyil, ermənilərin pulla “aldıqlar”ı Pskov desantçılarıdır. Onlar Vəzirin “UAZ”ını da vurdular. Rus desantçıları bizi maşından yerə endirdilər. İstədilər ki, bizi güllələsinlər. Ancaq Pskov desantçıları məni tanıyaraq dedilər ki, “Yaxşı, bizim tərəfimizə gəlin”. Bir rus hərbçi soruşdu ki, bəs bu azəri ilə nə edəcəyik? Cavab verdim ki, “Buraxın, qoyun getsin!”.

Mənimlə razılaşdılar, bir azərbaycanlının indi qaçacağını və ona atəş edəcəklərini zənn etdim. Ancaq Vəzir qaçmadı. Uzun müddət xarab olmuş avtomobildə əlləşdi. Nəhayət, bir şey alınmayacağını görüb əlimi sıxdı. Və dönüb uzaqlaşdı. Şekspirin qəhrəmanlarının heç birinin gedə bilməyəcəyi şəkildə getdi. Heç vaxt düşmənin qarşısından qaçmayacağını göstərərək yeriyirdi. Atəş səslərini eşidəndə belə addımını sürətləndirmədi. Bunu görən rus desantçıları havaya yaylım atəşi açaraq ona hərbi salam verdilər. Gözdən itənə qədər hamı onu heyranlıqla izlədi…

… Orucov Vəzir Surxay oğlu 26 dekabr 1956-cı ildə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağla həmsərhəd Tərtər bölgəsində anadan olub. 1949-cu ildə atasıgil 150 min azərbaycanlı ilə birlikdə ata-baba torpaqlarından - o vaxtlar Ermənistan SSR ərazisində olan Dərələyəz bölgəsindən deportasiya edilmişdilər.

Bu deportasiya özü Böyük Vətən müharibəsindəki qələbəyə böyük töhfə verən Azərbaycan xalqına qarşı etnik zəmində işlənmiş böyük cinayət idi.  Azərbaycan cəbhənin əsas neft və neft məhsulları tədarükçüsü idi (o dövrdə SSRİ-də istehsal olunan neft məhsullarının ümumi həcminin 90% -i). Bundan əlavə, 700 mindən çox Azərbaycan əsgəri cəbhəyə getdi, bunların yarısı qələbə üçün canlarından keçdi.

O zaman etnik motivli cinayətlərin miqyası o qədər fəlakətli nəticələrə gətirib çıxardı ki, hətta Böyük Vətən müharibəsi dövründə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi, Stalin və Beriyanın dostu Mircəfər Bağırov məhkəmə zamanı “xalqı qarşısında o qədər günahkar olduğunu” söylədi. Çünki onun azərbaycanlıların ata-baba ərazilərindən qovulmasında və ermənilərin Yaxın Şərqdən Azərbaycana köçürülməsində xüsusi xidmətləri olmuşdu.

Azərbaycanlıların qovulması və “soyqırımı” mövzusu ermənilərin nəinki türklərə qarşı, eyni zamanda yaxın qonşu olan azərbaycanlıların timsalında yeni bir düşmən obrazının yaradılmasında xüsusi rol oynadı. Və ermənilərin uzun illər davam edəcək nifrətlərinin əsasını qoydu.

Məhz belə xəstə təxəyyüllü ermənilərin həm Ermənistan daxilində, həm də bu ölkənin sərhədləri xaricində hər zaman azəri qonşularına qarşı nifrət odunu alovlandırdılar. Daha doğrusu, böyük geopolitik oyunun ifaçıları oldular. SSRİ-nin o zamankı rəhbərliyi - Stalin, Mikoyan və digər “istedadlı mütəxəssislər” ermənilərdən hər zaman məqsədyönlü şəkildə istifadə etdilər.

İosif Vissarionoviç Stalin və 

Anastas İvanoviç Mikoyan

Yeri gəlmişkən bir faktı deyim ki, Azərbaycan ərazisində yaşayan ermənilər anti-Azərbaycan təbliğatının aparıldığı Ermənistan SSR-də yaşayan ermənilərdən ruhi cəhətdən çox fərqli idilər. Amma zaman-zaman Dağlıq Qarabağdakı ermənilərin də beyni zəhərləndi. Və xüsusilə 1980-ci illərin ikinci yarısında, Mixail Qorbaçovun hakimiyyətə gəlişindən sonra anti-Azərbaycan təbliğatı gücləndi. Qarabağ adlı kiçik bir ərazidə yeni bir geopolitik oyun başladı. Təəssüf ki, o çirkin oyun bu günə qədər davam edir. Azərbaycanlılar onlara qarşı ermənilərin münasibətlərdəki bu qədər dəyişikliyi hələ uzun illər anlaya və qəbul edə bilməyəcəklər. Çünki 1988-1989-cu illərdə Ermənistandan azərbaycanlıların kütləvi şəkildə qovulmasına qədər ermənilərlə dost xalq kimi, yaxın qonşu kimi yaşayırdılar …

… 1984-cü ildən Vəzir Orucov Arxangelskdə yaşayıb işləyirdi. 1992-ci ildə Qarabağ uğrunda müharibə başlayanda Azərbaycana qayıtdı və 4 may 1992-ci ildən etibarən qəhrəman Tərtər batalyonunun tərkibində Azərbaycanın qəlbini işğalçılardan qorudu. 1 sentyabr 1992-ci ildə Vəzir ağır yaralandı, lakin iki aydan sonra yenidən cəbhəyə qayıtdı. Adi əsgərdən Tərtər batalyonunun komandir müavini rütbəsinə yüksəldi, Sərsəng, Çıldıran və Qarabağın digər əraziləri uğrunda döyüşlərdə iştirak etdi. 22 mart 1993-cü ildə Qarabağ uğrunda Ağdərədəki döyüşlərdə qəhrəmanlıqla həlak oldu. Onun ölümündən sonra həyat yoldaşı və Yadigar adlı bir oğlu qalıb. Vəzir Orucov Bakıdakı Şəhidlər Xiyabanında dəfn edildi. Azərbaycan Prezidentinin 27 mart 1993-cü il tarixli fərmanı ilə ona Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı verildi.

Onun və Qarabağ uğrunda canlarından keçmiş on minlərlə bu cür qəhrəmanın şücaəti nəticədə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasına gətirib çıxardı. Dekabrın 10-da bütün azərbaycanlılar bunu “Zəfər” paradı ilə qeyd etdilər. Yəqin həmin gün Vəzirin də ruhu şad oldu…

Aleksandr Nevzorov - rejissor, ssenarist, prodüser, siyasətçi, dörd çağırış Dövlət Dumasının deputatı.

Tərcümə etdi: Surxay Atakişiyev.

KONKRET.az

13 Dekabr 2020 - 23:16.

✔✔✔

QEYD: Hörmətli izləyicilərim, bilirsiniz ki, mən də 1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsinin iştirakçısıyam. Vəzir Orucovla 1992-ci ildə Tərtər uğrunda gedən döyüşlərin birində tanış oldum. Onların da yenilməz batalyonu Qarabağı rus-erməni təcavüzündən igidlik və mərdliklə qoruyurdu. Dəfələrlə bu batalyon haqqında verilişlər hazırlayıb AzTv-nin efirindən yayımladım. Biz dost olmuşduq. 1 sentyabr 1992-ci ildə Vəzir ağır yaralandı, lakin iki aydan sonra yenidən cəbhəyə qayıtdı. Adi əsgərdən Tərtər batalyonunun komandir müavini rütbəsinədək yüksəldi. Sərsəng, Çıldıran və Qarabağın digər əraziləri uğrunda döyüşlərdə iştirak etdi. 22 mart 1993-cü ildə Ağdərə uğrunda gedən döyüşdə qəhrəmanlıqla həlak oldu. Vəzir rəhmətə gedəndən sonra onun doğmalarını, ailəsini ziyarət etdim, başsağlığı verdim və Vəzir haqqında yeni bir veriliş hazırlayıb AzTv-nin efirində göstərdim. Allah sənə rəhmət eyləsin. Qəbrin nurla dolsun. Ruhun şad olsun, dostum ! 

Hörmətlə, Adil İrşadoğlu.

✔✔✔

QARABAĞDAN GƏLƏN NIDA : "QAYIT, GƏL"...

Qarabağ həqiqətlərindən: erməni vəhşiliyindən, səngərlərdə keçən ağır günlərdən, yalnız "Vətən" deyib irəli atılan igid oğullarımızdan, didərginliyə, köçkünlüyə qəmli notlarla köklənən soydaşlarımızın ürək dağlayan iztirablarından bəhs edən daha bir kitabla üz-üzəyik. Müəllifi isə Qarabağ qazisi, şəhid atası Hacı Əkbər Rüstəmovdur. O Hacı Əkbər Rüstəmov ki, Vətənin keşiyində üç oğlu ilə birgə dayanıb, oğullarından birini bu yolda qurban verib. Ancaq xəyanət nəticəsində məğlubiyyətin amansız cənginə düşüb, qismətinə iyirmi yeddi il el-obasından ayrı, həsrət nalələri ilə yaşamaq düşüb. O da qələmi ilə təsəlli taparaq cəbhə xatirələrini vərəqlərə köçürüb, ürəyinin yanğısını belə söndürməyə çalışıb.

"Qayıt, gəl!" adlandırılan bu kitaba müəllifin səngərlərdə olarkən qələmə aldığı qeydləri, ayrı-ayrı vaxtlarda "Qarabağ", "Ədalət", "Ana torpaq" qəzetlərində çap edilən "Dizimiz qatlanmamış keçməliyik", "Vətəni azad etməliyik", "İndi şəhid verən Azərbaycanın bir gün çox amansız intiqamı var", "Ana torpağı qoruyan ölməz" və s. bu kimi məqalələri, eləcə də müharibə qəhrəmanlarından bəhs edən, didərginlikdən doğan üzüntüləri özündə daşıyan yazıları daxil edilmişdir. Sonluqda isə şəhid atasının, el qəhrəmanının ağı və nalələlərlə dolu bayatıları, Sarvan Şamiloğlunun keçmiş döyüşçüyə həsr etdiyi şeiri qarşılayır bizi.

Toplanan məqalə və qeydlər  mövzuca rəngarəng olsa da, hamısını bir qayə, bir amal birləşdirir. Vətən! Və Vətənin azadlığı istəyi. Kitabın əvvəlindən sonuna qədər  "Ana torpaq",  "Vətən" , "Ağdam", "Qarabağ", - deyib imdad diləyən müəllifin bu hayqırtıları ağrılı olsa da, başa düşüləndir.

Ümumiyyətlə, kitab boyu müəllif qarşımıza bir neçə obrazda çıxır. Məğlubiyyət acısını dadmış, lakin bu məğlubiyyətlə barışa bilməyən komandir, övladını Vətən yolunda qurban vermiş şəhid atası, tələbələrinə və əsgərlərə qayğı ilə yanaşan qayğıkeş yoldaş, müəllim, dost, yoldaş itkisinin ağrısını ürəyində gəzdirən vəfalı dost və nəhayət, vətənsizlik girdabına yuvarlanan vətəndaş və didərgin. Elə bununla da bu qədər ağır yükü qəlbində necə daşıdığına, bu qədər ağrı-acını, xəyanəti gördükdən sonra da cavabsız qalan bu nalələrlə necə ümidini itirmədiyinə heyrət edirik. Kitabı yenicə əlimizə alırıq ki, bir Vətən oğlu kimi ana torpağın bütövlüyü uğrunda etdiyi bütün fədakarlıqlara baxmayaraq, məğlubiyyətlə üz-üzə qalmış və bunu heç cür qəbul etmək istəməyən bir döyüşçünün birliyə çağırış nidaları və bu yolda imdad diləyi qulaqlarımızda cingildəyir. "Qalx ayağa, Vətən oğlu", "Gənc Azərbaycan əsgəri" başlıqlı yazılarında ürək ağrısı və böyük yanğı ilə hamını ayağa qalxmağa, geriyə - tapdaq altında qalıb haray çəkən Vətənə dönməyə, ona qovuşmağa səsləyir və hətta bu zaman təkcə Qarabağ üçün yox, Zəngəzur, Göyçə mahalı üçün də geri qayıtmağı, vuruşmağı arzu edir: "Əsrin əvvəllərində və ondan da qabaq düşmən yurdlarımızı taladı, İrəvan, Göyçə, Zəngəzur qan ağladı, möhkəm tora salındı türk milləti. İndi məqam sənindir, irəli, irəli, Milli Ordu Əsgəri!" Nə qədər ağrılı olsa da, bu bir həqiqətdir ki, bu çağırışı edərkən artıq müəllif Vətən yolunda bir övladını itirmişdir. Abdal-Gülablı uğrunda gedən döyüşlərdə Sənan Rüstəmov şəhidlik məqamına ucalmışdır. Müəllifin "Biz qalib gəlmək üçün vuruşurduq", "Dizimiz qatlanmamış keçməliyik", "Şəhidi ağlamazlar", "Ana torpağı qoruyan ölməz", "İndi şəhid verən Azərbaycanın bir gün çox amansız intiqamı var" başlıqlı məqalələrində oğlu şəhid Sənanı iftixar hissi ilə andığının, onunla necə qürur duyduğunun da sanki canlı şahidinə çevrilirik sətirlərdən. Bütün bu olanlardan sonra "Vətən sağ olsun", - deyib qələbəyə ümidini itirməyən və bunun üçün hələ də silahını yerə qoymayan, qəlbi Vətənə sevgisi ilə döyünən bu qəhrəman döyüşçü bütün varlığı və canıyla yenə qalan iki övladını da götürüb Vətənin müdafiəsinə qalxmağa hazırdır.

Adil İrşadoğlu və Hacı Əkbər Rüstəmov

cəbhənin Ağdam bölgəsində

Bəzən bircə cümlədən belə aydın olur ki, qəhrəman döyüşçünün düşmənə nifrət və kini nə qədər sonsuzdursa, səngərlərdə gecəsini gündüzünə qatan, soyuq torpaqlarda xəstəliyə tutulan, buna baxmayaraq, yüksək iradə və əzm göstərən əsgərlərə mərhəməti də o qədər ölçüyə gəlməzdir. Müəllif etiraf etməsə belə, yenə sətirlərdən duyuruq ki, onların hər biri ilə öz övladı kimi davranır, çətin anlarda hər birinin qayğısına qalır, dərdlərinə şərik çıxır. "O günü unuda bilmərəm" məqaləsindəki kiçik bir epizodda məhz bu cür qayğıkeşliyin şahidi oluruq və eyni zamanda da müəllifin təvazökarlığına "Əhsən", - deyir, onunla fəxr edirik.

Müharibədə şəhid olan oğullarımızla yanaşı, müharibənin ağrı-acısını, səngərlərin buz kimi soyuğunu, gərginliyini, həyəcanını müharibədən sonra da özü ilə arxa cəbhəyə daşıyanlar var ki, onlar da gənc yaşlarında həyata "əlvida" demiş, ömürlərini bu cür fəda etmişlər. Kitabda adı çəkilən Yaşar, Vüqar, üç övladı ilə silaha sarılıb son günə qədər döyüşən Sərdar kimi belə igidlərimizlə "Bir xatirə qoyub getdim", "Vüqarlı Vüqarım mənim", "Əlvida, Vətən oğlu" məqalələrində tanış oluruq.

Jurnalist Adil İrşadoğlu

cəbhənin Füzuli bölgəsində

Hacı Əkbər Rüstəmov Vətənin bütövlüyü uğrunda çətin məqamlarda Vətən üçün görülən hər bir işi yüksək qiymətləndirir, fəaliyyət sahiblərini minnətdarlıqla yada salır. Belə ağır günlərdə top-mərmi yağışı altında hər an ölümlə üz-üzə dayanaraq döyüş səhnələrini kadrlara köçürmək, qəhrəman əsgərlərimizin müharibə anlarını lentlərə daşımaq, reportajlar hazırlamaq və sonra dünyaya və elə gələcəyə çatdırmaq da silahla vuruşmağa bərabər idi. Adil İrşadoğluna həsr olunmuş "Onunla Ağdamdan tanışdıq", Babək Quliyevdən bəhs edən "Sağ ol, Babək" başlıqlı qeydlərdə də bu cür əməyin unudulmadığını və necə faydalı olduğunu müəllifin dilindən bir daha duyuruq: "Yaxşı ki, Babək və Seyidağa Mövsümoğlu kimi oğulları varmış Vətənimin. O günlərin, o illərin həqiqətlərini düzü-düz, əyrini-əyri çəkib bu günlərə tarix kimi saxlayıblar. Yaxşı ki, o günlərin, o illərin videoçəkilişləri gələcəyə ötürülür. Əsl həqiqətlər yaşayır".

Döyüş başlanan gündən övladları, dostları, tələbələri və ümumiyyətlə, Ağdamın igid, say-seçmə oğulları ilə birgə meydanları, səngərləri bir an tərk etməyən, Vətənin keşiyində ayıq-sayıq dayanan komandirimizin qismətində  xəyanətin qurbanı olmaq, didərginlik həyatı yaşamaq da varmış. Müəllif bir tərəfdən Vətən itkisi ilə, bir tərəfdən də köçkün, didərgin adı ilə göz-gözə gəlməli olur. Didərgin, köçkün kəlməsini ən ağır təhqir kimi qəbul edən Ə.Rüstəmov dönə-dönə "Mənə qaçqın deməyin", "Birisi mənə rişxəndlə qaçqın dedi" və s. bu tipli   yazılarında "Dözərəm bu tənələrə, dözərəm bu ağrılara, acılara, təki Vətən azad olsun... Söyün, döyün, təhqir edin, mənə qaçqın deməyin!"  - deyərək bu damğaya öz etirazını bildirir. Bu üzdən daim geriyə -Vətənə sarı boylanır və özünü günahkar sayır. Vətəni yağıların ayaqları altında inləyərkən dörd divar arasında oturmağı ar bilir, qəlbi hər an savaş arzusu ilə çırpınır və inanır ki, yenidən silaha sarılacaq və o torpaqlar azad ediləcək. Elə bu arzu ilə də üzünü Vətənə tutub səslənir: "Yox, dözəcəyəm, dözəcək bu dərdə eşqinlə döyünən ürəyim. Görüşünə mütləq gələcəyəm,  torpağını öpüb, öpüb, sonra da öləcəyəm..." Beləcə, arzular gerçəkləşir, iyirmi yeddi ildən sonra müəllifin də dediyi kimi, şir ürəkli qəhrəmanlarımızın sayəsində üzlər gülür, didərgin, məcburi köçkün damğası tarixə dönür.

Bədiiliyin və publisistikanın bir-birini sürətlə əvəz etdiyi bu kitabda eyni zamanda işğal edilmiş bəzi rayon və kəndlərimizlə bağlı tarixi faktlara da geniş yer verilmişdir.

Bu kitab I Qarabağ müharibəsində müəyyən situasiyaları araşdırmaq, əsgərlərimizin səngər həyatını, işğala məruz qalmış ərazilərimizlə bağlı tarixi faktları, qəhrəmanlarımızın həyatını öyrənmək baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. 

Səltənət Əliyeva.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru.

525-ci qəzet / 525.az

19.07.23   20:00

İKİ CAMALIN QƏTLİ...

Pənah xanın soyundan olan 

Heydərin oğlunu “Vaqner” MAR-da öldürüb.

2018-ci ilin sonlarında Rusiya Federasiyasının prezidenti Vladimir Putinlə Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salman Moskvada görüşəndə qəzetimizin saytında ikisini əks etdirən bir şəkil dərc olunmuş, belə bir başlıq verilmişdi: “Bir Camal sənlikdir, bir Camal mənlik”.

Bu, elə bir vaxt idi ki, dünya liderləri vəliəhd şahzadə ilə bir araya gəlməkdən, salamlaşmaqdan çəkinirdilər. Çünki onun əmri ilə 2018-ci ilin oktyabr ayının 2-də Səudiyyə Ərəbistanının İstanbuldakı baş konsulluğunda bu ölkənin ABŞ-da yaşayan vətəndaşı Camal Qaşıqçı yoxa çıxarılmışdı.

Daha dəqiqi, Camal Qaşıqçını konsulluqda öldürmüş, ya sulfat turşusunda əritmişdilər, ya da konsulluq binasından əza-əza, hissə-hissə çıxarmışdılar. Axır ki, nişanlısını konsulluğun qalın və hündür darvazasının ağzında qoyub içəri girən 59 yaşlı adam bir daha oradan heç bir formada çıxmamışdı. Konsulluğun içindən dinləmə qurğuları vasitəsilə gələn səslərə görə onu qətlə yetirmiş, sonra da mişarlamışdılar.

Bu hadisə beynəlxalq miqyasda böyük ajiotaj doğurmuşdu. Dünya mediası bir neçə ay boyunca hər gün bu mövzuda yazdı, ayrı-ayrı ölkələrin prezidentləri, baş nazirləri bu mövzuya dair mənfi münasibətlərini açıqladılar. “İslahatçı gənc lider” kimi vəliəhd-şahzadə postuna gələn və kralın öləcəyi təqdiqrdə ölkəsinin yeni kralı olacağı, islahatlar aparacağı güman olunan MBS-nin (onu qısaca belə adlandırırdılar) reputasiyası yerlə bir olmuşdu.

Belə bir vaxtda bəlkə də onu yeganə qəbul edən, üzbəüz oturan şəxs RF prezidenti Putin idi.

O vaxt onları birləşdirən bir ad vardı: Camal...

Məsələ ondaydı ki, həmin ilin iyul ayının 30-da, yəni Camal Qaşıqçının qətlə yetirilməsindən 2 ay 3 gün qabaq Rusiya vətəndaşı Orxan Camal da Mərkəzi Afrika Respublikasında Putinin himayə etdiyi “Vaqner” özəl hərbi şirkəti tərəfindən öldürülmüşdü. Orxan Camalla birlikdə onun səfər, iş, layihə və tale yoldaşları, rejissor Aleksandr Rastorquyev və operator Kirill Radçenko da qətlə yetirilmişdi.

51 yaşlı Orxan Camalın və onu müşayiət edənlərin qətli birbaşa Putinlə bağlıydı və heç də təsadüfi, anlaşılmazlıqdan baş verən qətl hadisəsi deyildi. Bu şəxslər MAR-a rusiyalı iş adamı Mixail Xodorkovskinin Putinə qarşı apardığı ifşa kampaniyası üçün material hazırlamağa, “Vaqner” qrupu barədə film çəkməyə getmişdilər və Putinin keçmiş aşpazı Yevgeni Priqojinin başçılıq etdiyi özəl hərbi şirkətin muzdluları tərəfindən bilə-bilə öldürülmüşdülər. Dünyanın o başında muzdlu killer kimi fəaliyyət göstərən rus əsgərlərin rusiyalı jurnalistləri öldürməsinin təsadüf olması sıfıra bərabər idi.

O vaxtlar hələ Priqojin Putinə sadiq idi və özünü onun “gülləvuran”ı kimi aparırdı.

Orxan Camalın və dostlarının qətli isə beynəlxalq miqyasda ajiotaj doğurmadı. Media bu barədə xəbər yaydı, şərh yazdı, bu qətlə görə Putinə qarşı ittihamlar irəli sürənlər də oldu, amma bu, kütləvi xarakter almadı.

Ona görə də jurnalist Camalların qətlində biri çox, o biri az ittiham edilən şəxslər dünya birliyinin, böyük dövlətlərin acığına bu cür mehriban və səmimi şəkil pozları verirdilər.

Qətlə yetirilənləri müqayisə predmeti edəcək detallar var.

Onların hər ikisi jurnalist idi.

Hər ikisi vətəndaşı olduqları ölkəni idarə edənlərə müxalif mövqedəydi.

Hər iksiinin yaşı 50-ni aşmışdı, biri 50-ni təzə keçmişdi, o biri 50-nin axırıncı ilini xırdalayırdı.

Hər ikisi ata tərəfdən türk əsilli idi - birinin anası ərəb, o birinin anası rus idi.

Hər ikisi adlı-sanlı tanınmış kişilərin oğluydu, Qaşıqçının babası Səudiyyə Ərəbistanı krallığının qurucusu Əbdüləziz ibn Abdurrəhman əs-Səudun şəxsi həkimi olmuşdu. Orxanın atası isə Rusiyanın tanınmış ziyalılarından olan filosof, əslən Ağdamın Gülablı kəndindən çıxmış, Pənahəli xanın nəslinin yadıgarı Heydər Camal idi.

Camal ismi birinin adinda, o birinin soyadında yer alırdı.

Onlar bir-birinə camalca da bənzəyirdilər. talecə də bənzəmiş oldular - ikisi də bir ilin içində, iki ay fərqlə siyasi qətlə qurban getdilər.

Hər ikisi vətənlərindən kənarda, uzaq bir ölkədə öldürüldü.

Ən nəhayət, hər ikisinin qanı batdı. Nə Camal Qaşıqçının, nə da Orxan Camalın qətlinin sifarişçiləri və icraçıları cəzalandırılmadı.

Camal Qaşıqçı 1991-ci ildən 1999-cu ilə qədər "Əl-Mədinə" qazetinin baş redaktoru olub. Bu dövrdə Əfqanıstan, Küveyt, Sudan kimi ölkələrdə müxbirlik edib. 1987-1995-ci illər arasında Üsamə bin Ladendən bir neçə dəfə müsahibə alıb. 1999-cu ildən 2003-cü ilə qədər Səudiyyə Ərəbistanının “Arab News” ingilisdilli qəzetində yazı işləri üzrə müdirinin müavini işləyib. Qaşıqçı Səudiyyə Ərəbistanının dini quruluşu haqqında tənqidi yazılar yazdığına görə vəzifəsindən çıxarılıb.

Orxan Camal da ölkəsinin ən populyar televiziya və qəzetlərində işləyib: “Veçernyaya Moskva”, “Veçernıy Kuryer”, “Nezavisimaya qazeta” , “Novaya qazeta” və “Versiya” qəzetlərində. O, rusca çıxan “Newsweek” jurnalında köşə yazarı da olub, bir sıra digər jurnallar və onlayn nəşrlərlə əməkdaşlıq edib. Orxan Camalın yolu Şimali Qafqazdan, Cənubi Osetiyadan, Əfqanıstandan, İraqdan, Livandan, Suriyadan və Səudiyyə Ərəbistanından keçib.

Hər iki jurnalistin qətldən sonrakı durumunda bir fərq var. Orxan Camalın nəşi böyük məsrəflər bahasına öz vətəninə gətirilib, amma Camal Qaşıqçının qalıqları, yuxarıda dediyimiz kimi, ilim-ilim itirilib.

İndi Orxan Camalın ölümünə bais olanlar bir-birinin üstünə silah çəkir və əl-əlbət, bir-birini öldürəcəklər.

Araz Altaylı.

Musavat.com

ÖGEY-DOĞMALIQ PRİNSİPİYLƏ YANAŞMALARDAN ƏL ÇƏKİN !

 

İbrahim Mehdi

1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsində cəngavər oğullarımızla birgə mərd və qorxmaz jurnalistlərimiz, öz həyatı bahasına çəkiliş aparan kinooperatorlarımız da fədakarlıq göstərirdilər. 

Şəxsən hərbi jurnalist Adil İrşadoğlunun və onun uşaqlıq dostu, həmkarı kinooperator Tahir Qarayevin o illərdə neçə nümunələr göstərmələrinin şahidiyəm. 

Bəli, dəfələrlə döyüşçülərlə birgə mühasirəyə düşüb çıxdığınız anlar olub.

Təəssüf ki, o dövrdə cəsarətlə çalışıb döyüş səhnələrini çəkməklə vətənpərvər oğullarımıza qol-qanad verən, gerçək tariximizi yaradan jurnalistlərin və onların çəkiliş qrupları iştirakçılarının unudulmaz, fədakar əməyi layiqincə dəyərləndirilmədi. 

İndi isə ədalətsiz təltiflər, ev təminatındakı əyintilər, ögey-doğmalıq prinsipilə yanaşmalar o dövrün tarixi faktlarını lentin yaddaşına köçürməklə arxiv yaradan jurnalist və kinooperatorların, mədəniyyət, incəsənət nümayəndələrinin xeyirxah fəaliyyətini unutdurdu...

HEYF... Çox heyf !

04.05.2023.

Adil İrşadoğlu və Tahir Qarayev

MİLLİ KİMLİK. Beş tarixi şəxsiyyətin bir ümumi cəhəti - II hissə

II hissə

"Babək Xürrəmi, Əmir Teymur və Şah İsmayıl üçün ümumi olan cəhət Muhəmməd Peyğəmbərin Əhli-Beytinə məhəbbət idi".

Əmir Teymur Barlas İslam dininin Yəsəviyə və Kubrəviyə sufi təriqətlərinə etiqad edirdi. Kubrəviyə təriqətinin qurucusu böyük sufi şeyxi Nəcməddin Kubra (1145-1221) idi. Ürgənc şəhərinin mühasirəsi zamanı Çingiz xan (1155-1227) onun amanda olduğunu bildirsə də, Şeyx Nəcməddin Kubra ölümə məhkum edilmiş camaatı tərk etməyərək monqollarla döyüşdə şəhid olmuşdu. Şeyxin məzarı Türkmənistanın Daşoğuz vilayətinin Köhnə Ürgənc şəhərindədir.

Rəvayətə görə, Şeyx Nəcməddin Kubranın mürşidi azərbaycanlı Baba Fərəc Təbrizi (?-1173) idi. Şeyx Nəcməddin Kubranın özü isə Xarəzmşah Cəlal əd-Din Mənquberdinin (1199-1231) atası Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmmədin (1169-1220), eləcə də Mövlanə Cəlal əd-Din Ruminin (1207-1273) atası Sultan Bəha əd-Din Muhəmmədin (1152-1231) mürşidi olmuşdur. Amma əvvəlcə Xarəzmşah Muhəmməd haqqında danışaq.

İslam tarixçiləri İzz əd-Din Əbu əl-Həsən Əli ibn Əsirin (1160-1233) “Əl-kamil fi-tarix”, Əla əd-Din Ata Məlik ibn Muhəmməd Cuveyninin (1226-1283) “Tarixi-Cahanquşə”, Fəzlullah Rəşidəddinin (1247-1318) “Cəmi ət-təvarix”, Həmdullah ibn Əbu Bəkr Mustaufi Qəzvininin (1281-1350) “Tarixi guzidə” adlı əsərlərində maraqlı bir məlumat təsbit edilmişdir:

“Təxminən 1217-ci ildə Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmməd ibn Təkəşin tələbilə onun dövlətinin imamları belə bir fətva verdilər ki, xilafət və imamət Muhəmməd Peyğəmbərin əmisi Abbasın nəslinə deyil, Allah Elçisinin qızı Həzrəti Fatimə ilə İmam Əlinin oğlu İmam Huseynin nəslinə məxsusdur. Bundan sonra Xarəzmşahlar dövlətinin ərazisində Abbasi xəlifəsi Əhməd ibn Həsən ən-Nasir li-Din-Allahın (1158-1225) adına xütbə oxunması dayandırıldı. Tirmiz şəhərindən olan Seyid Əla əl-Muluk Tirmizi İslam dünyasının xəlifəsi elan edildi”.

1218-ci ildə isə Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmməd Abbasilər xilafətinin paytaxtı Bağdad üzərinə yürüşə başladı. Lakin dağlıq ərazidən keçərkən onun qoşunu qar uçqununa düşüb xeyli tələfat verdi. Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmməd Səmərqəndə qayıtmağa məcbur oldu. Buna baxmayaraq, o, ruhdan düşməmişdi. Növbəti ildə həmin yürüşü təkrarlamaq niyyətində idi. Amma 1219-cu ildə monqol ordularının Xarəzmə soxulması sözügedən planı alt-üst etdi.

İndi isə Şeyx Nəcm əd-Din Kubranın digər müridi 

Sultan Bəha əd-Din Vələddən bəhs edək:

Sultan Bəha əd-Din Vələd monqol istilası zamanı Orta Asiyanı tərk edib mühacirətə getmişdi. Rəvayətə görə, o, 1221-ci ildə Bağdad şəhərinin Cümə məscidində xütbə oxuyaraq Xəlifə ən-Nasiri tənqid etmişdi. Sonra isə oğlu Mövlanə Cəlal əd-Dinlə birlikdə Konyada məskunlaşmış, mövləvilik təriqəti burada formalaşmışdı. Həmin təriqətin “qızıl silsilə”sinə nəzər salaq:

Muhəmməd Peyğəmbər (570-632) - I İmam Əli (600-661) - II İmam Həsən (625-670) - III İmam Huseyn (626-680) - IV İmam Əli Zeyn əl-Abidin (659-713) - V İmam Muhəmməd Bagir (676-732) - VI İmam Cəfər Sadiq (702-765) - VII İmam Musa Kazim (745-799) - VIII İmam Əli Rza (766-818) - Şeyx Maruf Kərhi (750-820) - Şeyx Səri Səqati (772-867) - Şeyx Cuneyd Bağdadi (830-910) - Şeyx Əbu Osman Məğribi (857-983) - Şeyx Əbu Əli Rubari (?-951) - Şeyx Əbu Əli Katib - Şeyx Əbul Qasim Gurganî - Şeyx Əbul Nəcib Əbdul Qəhar Suhrəvərdî - Şeyx Əmmar Yasir Bitlisi (?-1253) - Şeyx Nəcm əd-Din Kubra (1145-1221) - Sultan Bəha əd-Din Vələd (1152-1231) - Seyid Burhan-əd-Dîn Tirmizi (1166-1241) - Şəms əd-Din Təbrizi (1185-1247) - Mövlanə Cəlal əd-Din Rumi (1207-1273) - Sultan Vələd (1226-1312)

Mövlanə Cəlal əd-Din Rumi Əhli-Beyti vəsf edən 

gözəl şeirlər yazmışdır. Onlardan birinə diqqət yetirək:

مرتضی علی ای بگشا راز

القضا حسن القضا سوه از پس ای

Aç sirri, ey Əliyyi Murtəza,

Ey pis hökm verənlərdən sonra yaxşı hökm verən.

Haşiyə. XV əsrdə Kubraviyə təriqətindən nurbəxşiyə və zəhəbiyə təriqətləri ayrılmışdır. Nurbəxşiyə sufi təriqətinə görə, imanın əsaslarından biri “On Dörd Məsumu” və “On İki Həqiqi İmamı” qəbul etməkdir. Muhəmməd Peyğəmbərin Əhli Beytinə məhəbbət Zəhəbiyə təriqətinin də ən vacib prinsiplərindən biridir.

Kubrəviyyə təriqətinin digər məşhur ardıcılı Əmir Teymur Barlas idi. O, hesab edirdi ki, qazandığı bütün qələbələrin sirri Muhəmməd Peyğəmbərin Əhli-Beytinə olan məhəbbətindədir. Dahi sərkərdənin “Əmir Teymurun tüzükləri” adlı kitabda təsbit olunmuş fikirləri:

- Hansı vilayətin əhalisinin etiqadı Peyğəmbər xanədanının əqidəsindən fərqlənərsə, əsl padişahın həmin vilayəti basıb alması və oranın əhalisini pozğun əqidəsindən döndərməsi vacibdir. Buna misal - Şamı tutdum və oradakı pozğun etiqadlı adamları cəzalandırdım.

- Muhəmməd övladlarının mərtəbəsini başqalarından yuxarı qaldırıb, onlara çatacaq hörmət-izzəti yerinə yetir. Onlara nə qədər çox məhəbbət bəsləmiş olsan, düşünmə ki, israfçılıq edirsən, çünki Allah yolunda görülən işdə israf yoxdur.

- Birinci təbəqə. Seyidləri, ruhaniləri, şeyxləri və alimləri özümə yaxınlaşdırdım. Sərbəst şəkildə sarayımı ziyarət etmələri üçün imkan yaratdım, məclislərimi onların iştirakı ilə bəzədim. Dini, hüquqi və elmi məsələləri onlarla müzakirə etdim. Dəyərli fikirlərini dinlədim. Halalı, haramı onlardan öyrəndim.

- İlk növbədə tapşırdım ki, tayfa və təbəqə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq seyidlərə və alimlərə hörmət, ehtiram və qayğı göstərilsin, onların hər bir istəyi dərhal yerinə yetirilsin.

- Bir məsələni anladım ki, seyidlərin xahişlərini sözsüz yerinə yetirmək və onlara ehtiram göstərmək vacibdir.

Beləliklə, bütün bu faktlar onu göstərir ki, Babək Xürrəmi, Xarəzmşah Əla əd-Din Muhəmməd, Mövlanə Cəlaləddin Rumi, Əmir Teymur və Şah İsmayıl üçün ümumi olan cəhət Muhəmməd Peyğəmbərin Əhli-Beytinə məhəbbət idi.

Müəllif: Milli Kimlik Araşdırmaları Qrupunun üzvü Araz Şəhrili 

MİLLİ KİMLİK. Beş tarixi şəxsiyyətin bir ümumi cəhəti - I hissə

I hissə

Tarixdən məlumdur ki, böyük türk hökmdarı Əmir Teymur Sahibkiran Barlas (1336-1405) Şah İsmayıl Səfəvinin (1487-1524) dördüncü nəsildə babası Şeyx Xacə Əliyə (1368-1424) yüksək hörmət və ehtiramla yanaşmışdır.

Məlumat üçün qeyd edək ki, Şah İsmayılın atası Şeyx Heydər (1459-1488) Şeyx Cuneydin (1429-1460), Şeyx Cuneyd Şeyx İbrahimin (1401-1447), Şeyx İbrahim isə Şeyx Xacə Əlinin övladı idi. 

Əmir Teymur Azərbaycanda olarkən Şeyx Xacə Əlini ziyarət etmiş, növbəti hərbi yürüşdən əvvəl onun xeyir-duasını almışdı. Osmanlı sultanı İldırım Bəyazidlə (1354-1403) müharibədə əsir götürdüyü və Orta Asiyaya aparmaq istədiyi türkləri də məhz Şeyx Xacə Əlinin xahişilə azad etmiş, onların Ərdəbildə məskunlaşmasına icazə vermişdi.

Amma çox az adam bilir ki, Əmir Teymur eyni hörmət və ehtiramı həm də Azərbaycan xalqının digər qəhrəman oğlu Babək Xürrəminin (798-838) dördüncü nəsildə babası Əbu Muslim Xorasaniyə (718-755) göstərmişdir.

Yenə də məlumat üçün qeyd edək ki, Babəkin atası Abdullah Mütəhhər adlı şəxsin, Mütəhhər Fatimə adlı qadının, həmin Fatimə isə Əbu Muslim Xorasaninin övladı idi. 

Teymurilər dövlətinin salnaməçisi Şərəfəddin Əli Yəzdi (?-1454) “Zəfər-namə” adlı əsərinin “Hökmdar Sahibkiranın Tus və Kəlata qayıtması” hissəsində yazmışdır: “Sahibkiran Heratı ələ keçirdikdən sonra Kəlat və Tus tərəfə getdi. Əbu Müslüm Mərvəzinin qəbrinə çatdıqda mükəmməl imanı və dinə bağlılığı sayəsində onu ziyarət edib ruhundan kömək və dəstək istədi”.

Özbək tarixçisi İbrahim Muminov (1908-1974) “Роль и место Амира Тимура в истории Средней Азии” adlı əsərində göstərmişdir ki, “Əmir Teymurun 1378-ci ildə Çağatay türkcəsində yazılmış fərmanı ilə Əbu Müslim Xorasaninin Xarəzmdə yaşayan törəmələrinə imtiyazlar vermişdi”.

Oxucuda sual yarana bilər ki, biz hansı əsasla Babək Xürrəminin ulu babalarından birinin məhz Əbu Muslim olduğunu  iddia edirik. Bəri başdan vurğulayaq ki, iddiamız kifayət qədər əsaslıdır.

Babəkin müasiri olmuş İslam alimi Əbu Hənifə Dinəvəri (815-895) “Kitab əl-əxbar əl-tival” adlı əsərində belə bir məlumat vermişdir: “Bir çoxları Babəkin əsl-nəsəbi və məsləki haqqında müxtəlif fikirlər irəli sürürlər. Mənə məlum olan budur ki, o, Əbu Muslimin qızı Fatimənin oğlu Mütəhhərin övladlarındandır. Xürrəmiyyədən olan Fatimiyyə qəbiləsi ona məxsusdur”.

İslam məzhəbşünası Əbulfəth Muhəmməd Şəhristani (1086-1153) “Kitab əl-miləl vən-nihal” adlı əsərində yazmışdır: “Rizamilər Rizam ibn Rəzmin davamçılarıdır. Onlar hesab edirdilər ki, imamət Əli ibn Əbu Talibdən onun oğlu Muhəmməd Hənəfiyyəyə, Muhəmməd Hənəfiyyədən onun oğlu Muhəmmədə, Muhəmməddən onun oğlu Əbu Haşimə, ondan isə Muhəmməd Peyğəmbərin əmisi Abbasın oğlu Abdullahın oğlu Əliyə keçmişdir. Həmin Əli imaməti oğlu Muhəmmədə, o isə, öz növbəsində oğlu İbrahimə ötürmüşdür. İbrahim Əbu Muslimin ağası idi. Əbu Muslim insanları təşviq edirdi ki, onlar İbrahimin imamətini tanısınlar.

Bu adamlar Xorasanda Əbu Muslimin zamanında peyda oldular. Hətta deyirdilər ki, Əbu Muslim də həmin təlimə etiqad edirmiş. Çünki onlar Əbu Muslimin imamətdə payı olduğunu bəyan edərək, imaməti ona bağlamışdılar. Həmin adamların iddiasına görə, İlahi ruh Əbu Muslimdə təcəlla etmiş və Əməvilərə qarşı mübarizədə ona kömək olmuşdu. Məhz bu yardımın sayəsində Əbu Muslim Əməviləri sonuncu nəfərinədək qətlə yetirmişdi. Onlar ruhun bir bədəndən digərinə keçməsinə də inanırdılar.

(Haşim ibn Hakim) Muğanna (?-783) da əvvəlcə bu təlimə etiqad edirmiş. Lakin sonradan hasil etdiyi boş fikirlərə arxalanaraq ilahlıq iddiasına başladı. Mavəraunnəhrin mubəyyidləri onun arxasınca getdilər. Bu, ardıcılları İslam dininin ehkamlarına laqeyd yanaşan xürrəmi təriqətlərindən biridir. Onlar iddia edirdilər ki, din yalnız imamın elmidir. Onlardan bəziləri isə belə deyirdilər: Din imamın elmi və ona sədaqətdən ibarətdir. Bu iki dəyər kimə nəsib olsa, həmin şəxs kamillik dərəcəsinə çatar və üzərindən dini vəzifələr götürülər”.

İslam məzhəbşünası Həsən ibn Musa Nəubəxti (IX-X əsrlər) “Firəq əl-şiə” adlı kitabında yazırdı: “Əbu Muslimin tərəfdarlarının təriqəti əbu muslimiyyə adlandı. Onlar Əbu Muslimin imamətinə inanır və iddia edirdilər ki, o, ölməyib, həyatdadır. Onlar haramı halal bilir, dini vəzifələri icra etmir və deyirdilər ki, iman yalnız imamı tanımaqdan ibarətdir. Onları xürrəmdinlər adlandırırdılar. Xürrəmilər təriqəti öz mənbəyini məhz onlardan götürüb”.

Səlcuqilər dövlətinin baş vəziri Nizam əl-Mulk (1018-1092) “Siyasətnamə” adlı əsərində yazırdı: “(Xürrəmilər) məclis qurduqda hər şeydən əvvəl Əbu Muslimin qətlinə təəssüflənərək, onu öldürəni lənətləyirlər. Mehdi Firuza və Əbu Muslimin qızı Fatimənin oğlu Haruna rəhmət oxuyurlar. Ona bilikli uşaq və gənc alim deyirlər”.

Beləliklə, tarixi mənbələrdən aydın şəkildə görünür ki, xorasanlı sərkərdə Əbu Muslimlə azərbaycanlı Babək Xürrəmi arasında həm qohumluq əlaqəsi, həm də əqidə bağlılığı olmuşdur. O da məlumdur ki, Babəkin etiqad etdiyi keysaniyyə məzhəbilə Şah İsmayılın etiqad etdiyi On İki İmam məzhəbi üçün xarakterik olan ümumi bir cəhət vardır. Amma bu barədə yazımızın növbəti hissəsində...

Ardı var...

Müəllif: Milli Kimlik Araşdırmaları Qrupunun üzvü Araz Şəhrili.

QARABAĞDA, ŞUŞADA ADİL İRŞADOĞLUNUN FƏDAKAR FƏALİYYƏTİNİN ŞAHİDİYƏM

Şaiq Rəşid oğlu Bəşirov

Göstərilən tarixdə - 1989-cu ilin oktyabr, noyabr, dekabr aylarında 

mən də Şuşada idim, DİO da işləyirdim.

Adil İrşadoğlunun həmin vaxt Şuşada, eyni zamanda Qarabağda ardıcıl olaraq qorxmaz, fədakar jurnalist kimi fəaliyyətinin şahidiyəm. Şuşa yerli telestudiyasında hazırladığı ruhlandırıcı verilişlərin fəal tamaşaçısı olmuşam.

Həmin vaxtlar ətraf rayonlar da həmin verilişlərə baxa bilirdilər.

Adil müəllimi hamı çox sevirdi və onunla fəxr edirdi.

Mənim də Adil İrşadoğluna və onun kollektivinə rəğbətim vardı. Ona görə də onları süfrəyə dəvət etdim və orada ürəkdən gələn səmimi, yaddaqalan söhbətlərimiz oldu.

Adil müəllimin Facebook sosial şəbəkəsindəki profilində "Gecikməyin səbəbi bağışlanmazdır və onun haqqını yeyənlər utanmalıdır" adlı yazısını oxuyanda təəssüf hissi keçirdim. Buvaxtadək belə bir fədaiyə "Müharibə Veteranı" adı verilməyib. Əlbəttə, dövlətin qayğısına ehtiyacı olan belə bir şəxsə diqqət gərəkdir, təminatı yüksək səviyyədə olmalıdır. Çox məyus oldum, həm də  qəzəbləndim.

Gec də olsa əlaqədar təşkilatlar bu haqsızlığı aradan qaldırsınlar!

Bir belə əzab, əziyyət çəkən, həyatına risq edib odlu-alovlu müharibədən verilişlər və reportajlar hazırlayan bir şəxsiyyətə hələ də "Əməkdar Jurnalist" adı verilməyib.

Niyə?

Səbəb nədir?

İnsan 70 yaşa çatıb, ömrünün 47 ilini jurnalistliyə qurban verib!

Hanı ədalət?

İstərdım jurnalistlər, bu peşəni sevənlər, bu peşəyə hörmət edənlər səsimə səs versinlər ki, Adil İrşadoğlu layiq olduğu adları alsın!

ƏLBƏTTƏ Kİ, QARABAĞ AZƏRBAYCANDIR !

Hörmətlə, Şaiq Rəşid oğlu Bəşirov.

Daxili İşlər Nazirliyinin sabiq əməkdaşı.

06.06.2023.

"GECİKMƏYİN SƏBƏBİ BAĞIŞLANMAZDIR VƏ ONUN HAQQINI YEYƏNLƏR UTANMALIDIR"

Adil İrşadoğlu (Əliyev)

Salam sevimli dostlarım, hörmətli tanışlarım, əziz qohumlarım və aidiyyəti olan təşkilatlar sizlərlə bir qədər dərdləşmək üçün yenə qələmi əlimə aldım. Hamınız mənə aid olan faktların çoxu ilə tanışsınız. Ancaq ürəyimdə qırılıb qalan xeyli sözüm var. O sözləri də sizlərə ərz etmək istəyirəm. Dünya ölüm-itim dünyasıdır. Bu sözləri özüm ilə o dünyaya aparmaq istəmirəm, sizlərlə burada bölüşmək istəyirəm.

Bilirsiniz ki, Hayların Qarabağ tələbi başlanan ilk günlərdən AzTv-nin jurnalisti, redaktoru, əməkdaşı kimi mən Adil İrşadoğlu (Əliyev) öz çəkiliş qrupum, sevimli və unudulmaz həmkarlarım ilə birlikdə 1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsində gecə-gündüz, yorulmadan cəbhənin müxtəlif  bölgələrində video çəkilişlər edib, yaddaqalan verilişlər hazırlayıb Vətənimizin gerçək tarixini yaratmışıq. Özünümüdafiə batalyonlarının döyüş əzminin yüksəldilməsində, iş adamlarını səfərbər edərək onlara maddi və mənəvi dəstək göstərməsində müstəsna xidmətlər etmişik.

Mən, telejurnalist Adil İrşadoğlu 1989-cu ilin oktyabr, noyabr, dekabr aylarında Azərbaycan Dövlət Televiziyasından ŞUŞA şəhərinə könüllü ezam edilmişdim. ŞUŞA şəhərinin Teleötürücü Stansiyasında yaratdığımız balaca Studiyadan Azərbaycanın 20 rayonuna veriliş yayımlayırdım. Daşnaq və rus birləşmələrinin separatçı təbliğatına qarşı əks təbliğat aparırdım.

Aparıcısı olduğum verilişlərimdə görkəmli, vətənpərvər şair Zeynal Vəfanın şeirlərindən verilişimin daxilində yeri gəldikcə əzbərdən istifadə edirdim. Verilişimi bu formada tamaşaçılarıma təqdim etməyim onların xoşuna gəlirdi. ŞUŞA camaatı çox həssas və diqqətli camaatdır. Hər verilişimdən sonra onlar mənimlə rastlaşanda yaxınlaşıb məhəbbətlə salam verirdilər və efirdə söylədiyim şeirləri bir daha təkrar etməyimi xahiş edirdilər. Mən şeirləri təkrar söyləyəndə onlar ciblərindən kağız, qələm çıxarıb köçürürdilər... 

Şuşada teleyayımın təşkili, yerli əhalinin ruhlandırılması və özünəgüvənin artırılması üçün gecə-gündüz çalışanların biri də mən idim. Öncə qeyd edim ki, Vətən uğrunda əyninə hərbi forma geyib səngərlərə gələn insanların və bütün şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyirəm. Heç kimin haqqını danmaq olmaz. Gerçəkdən canını fəda edən insanları kölgədə qoyub təsadüfi adamları fədai kimi, xilaskar kimi təqdim etmək yolverilməzdir. Bu, bizi təhqir etməkdir.

Vətən uğrunda, torpaq uğrunda mən də 8 il canımı qoydum, həyatımı, ailəmi təhlükəyə atdım. Rəhmətlik jurnalist Salatın Əsgərovanın qətlə yetirildiyi Şuşa, Turşsu, Laçın yolunu Əlisaab (Əlisahib) Səftər oğlu Orucovla və çəkiliş qrupumla birlikdə dəfələrlə o baş, bu baş qət etdik, videoçəkilişlər apardıq, operativ verilişlər hazırladıq, çəkişmələrdən narahat qalan Azərbaycan əhalisinin gözünü yolda qoymadıq, onları mütəmadi baş verən hadisələrlə məlumatlandırdıq. 

Rəhmətlik Çingiz Mustafayevin cəbhə boyu qarış-qarış gəzdiyi səngərlərdə biz də olduq, biz də videoçəkilişlər edib Vətən qarşısında borcumuzu yerinə yetirdik. Başqa cür fikirləşməyin, özümü və digər cəbhə yoldaşlarımı Çingiz Mustafayevlə müqayisə etmək fikrim yoxdur.     

Çingiz Mustafayev başqa aləm idi. O, Qarabağ müharibəsi haqqında səkkiz ay ərzində 18 ədəd sənədli film hazırlamışdı. Çingiz Mustafayev müharibədə təkcə jurnalist kimi iştirak etmirdi. O, həm də səngərdə özünü mənim kimi əsgər, zabit, hətta komandir hiss edirdi. Allah Salatına da, Çingizə də qəni-qəni rəhmət eyləsin. Qəbirləri nurla dolsun. 

Allah ölməyən cəbhə jurnalistlərinə və onların çəkiliş qruplarının üzvlərinə də rəhmət eyləsin. Ölməyənlərin günahları odur ki, ölmədilər, ölə bilmədilər...

Mən, Azərbaycan Dövlət Universitetində ali təhsil alarkən (1972-1977) Universitetin hərbi kafedrasında da paralel olaraq 5 il hərbi təhsil almışam və imtahan verib motoatıcı vzvodun komandiri adına, leytenant rütbəsinə layiq görülmüşəm. Sonra isə mütəmadi olaraq ehtiyatda olan zabitlərin ümumrespublika hərbi toplantılarına çağırılmışam. 1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsi başlayandan sonadək cəbhəyə könüllü ezamiyyətə getmişəm, birbaşa əməliyyatlarda iştirak edib videoçəkilişlər aparmışam. 

Tale elə gətirdi ki, 1999-2001-ci illərdə Qarabağ Əlillərinin orqanı olan “Əlillər” qəzetində məsul redaktor kimi çalışdım. Qəzetin baş redaktoru tələbə yoldaşım rəhmətlik Müştəba İsmayıloğlu idi. Qəzetin bütün yaradıcı və texniki proseslərində yaxından iştirak edirdim. Baş qazi rəhmətlik Etimad Əsədovun və qazilər heyətinin razılığı ilə “Əlillər” qəzetinin içərisində Çeçenstan Respublikasından bizə pənah gətirmiş qazilər və onların ailələri üçün rus dilində “Salam” adlı qəzet buraxmağa başladıq. O vaxt bütün qəzetlər hələ də Kiril əlifbasıyla çap edilirdi. Mənim təşəbbüsümlə Azərbaycanda ilk dəfə “Əlillər” qəzeti Kiril əlifbasından Latın əlifbasına keçdi.

Buvaxtadək mənə nə "MÜHARİBƏ İŞTİRAKÇISI", nə də "MÜHARİBƏ VETERANI" adı verilməyib. Dövlətin heç bir qayğısı ilə mükafatlandırılmamışam. Təəssüf ki, mənim kimi digər cəbhə jurnalistləri də öz layiqli qiymətini almayıb. Ancaq "Qarabağ qaziləri" ictimai birliyinin sədri Asəf Kərim oğlu Əliyevin və birliyin idarə heyyəti üzvlərinin təşəbbüsü ilə məni xidmətlərimə görə "Qarabağ qaziləri" ictimai birliyinə üzv qəbul etdilər və halalca qazi adımı rəsmiləşdirib özümə qaytardılar. Bunu AzTv-nin arxivindəki, şəxsi arxivimdəki ön cəbhədən hazırladığım saysız-hesabsız verilişlərim, çəkilən fotolarım və yazılarım sübut edir. Yadınızda saxlayın ki, müharibədə savaşı aparan qazi, savaşda həlak olan isə şəhiddir. QAZİ YARALI ƏSGƏR DEMƏK DEYİL !

1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsinin gerçək iştirakçıları, gerçək qəhrəmanları indi səfalət içərisində yaşayır. Aidiyyəti qurumlar gəlib araşdırma aparsınlar ki, bu torpağın uğrunda canını qoyan, öz həyatını, ailəsinin həyatını təhlükəyə atan kimlər olub, kimlərə dəyər vermək vacibdir. 

Təsəvvür edin, bizim sağlığımızda, gözümüz görə-görə tarix saxtalaşdırılır, haqqı olanların haqqı danılır.

1-ci Qarabağ - Böyük Vətən müharibəsi dövründə torpaqlarımız uğrunda vuruşan, canını qoyan adamlar heç yada düşmür. 

YAP icra katibinin müavini Siyavuş Novruzovun “Yeni Müsavat”a verdiyi müsahibədə səsləndirdiyi bəzi fikirlər rezonans doğurdu. O, Azərbaycanda 90 min nəfərin cibində müharibə veteranı vəsiqəsi olduğunu bildirdi. YAP funksioneri saxta müharibə veteranı statusu qazananların məsələsini bir daha gündəmə gətirdi. “Azərbaycanda müharibə veteranlarının sayı 90 minə çatıb. 90 min iki ordu deməkdir. O boyda Əfqanıstanda qulluq edən sovet ordusunun tərkibində 45 min hərbçi var idi. Amma bizdə 90 min veteran var, guya Qarabağ müharibəsində iştirak edib. O vaxt batalyondan böyük ordu forması yox idi. Ancaq kim oradan keçibsə, adını yazdırıb. Beləcə, haqqı olanın da haqqı itib”.

Əslində S.Novruzov fikirlərində bəzi həqiqətləri dilə gətirib. Ölkəmizdə 90 min müharibə veteranı statusu qazananların buna necə nail olması suallar doğurur.

“Qarabağ Qaziləri” İctimai Birliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Rey Kərimoğlu isə deyir ki, Azərbaycanda rəsmən 49 minə yaxın müharibə veteranı var. Bura əsasən Müdafiə, Daxili İşlər və Milli Təhlükəsizlik nazirliklərinin tərkibində olan döyüşçülər daxildir. “Digər tərəfdən əgər müharibə veteranlarının sayı şişirdilibsə, bunun günahı o zamankı müharibə batalyonlarında deyil, aidiyyəti strukturların daxilində olan komissiyalardadır. Məhz onların rüşvətxorluğu, yaratdıqları korrupsiya hallarına görə mövcud vəziyyət yaranıb. Bəli, mən də razıyam, müharibə veteranlarının sayında şişirdilmə var. "Cənab nazirimiz Zakir Həsənov Müdafiə Nazirliyinə rəhbərlik etməyə başlayanda ona açıq məktub yazmışam. O məktub bu dəqiqə də saytlarda var. Orada da veteranların vəsiqələrini ala bilməmələrini yazmışam. Həqiqi veteranlar kənarda qalıb, dələduzlar, yaramazlar pul verərək, arayış alıb müharibə veteranı statusu daşıyırlar. Bu da yenə deyirəm, 90 min deyil, 49 min civarındadır. Doğrudur, o vaxtlar batalyonlarda sənədləşdirmədə problemlər olub. O zaman ordu təzə yaranırdı, dövlət yeni qurulurdu, onun üçün də belə problemlər var idi. Bunu heç kəs inkar etmir. Amma faktdır ki, bu gün bəzi şəxslər rüşvət vermə yolu ilə veteran statusları alıblar. Məsuliyyət isə dövlət qurumlarının boynundadır. Zəhmət çəkib əvvəlcə o rüşvətxorluğun qarşısını alsınlar. Komissiya yaradırlar, nə üçün ora müharibə veteran təşkilatlarının, Qarabağ qazilərinin, şəhid ailələrinin nümayəndələrini daxil etmirlər? Belə olsa, şəffaflıq yaranacaq, əsl həqiqətlər üzə çıxacaq. Şəffaflıq olmadığından belə problemlər yaranır... Həqiqi döyüşən insanlar var ki, bu günləri də veteran statusu ala bilmirlər".

Rey Kərimoğlu deyir ki, “Ümumiyyətlə, Qarabağ döyüşlərində açıq hərbi əməliyyatlarda iştirak edən insan az olub. Amma cəbhəyə ezamiyyətə gedən, birbaşa əməliyyatda iştirak etməyən xeyli insana da veteran statusu verilib. Məsələn, ezamiyyətə olan polislər olub ki, cəbhə xəttindən 30-40 kilometr aralıda pasport rejimini yoxlayıb. Və ya Bakıdan və digər rayonlardan göndərilən ərzaq yardım maşınlarını müşayiət ediblər. Bu gün onlar da veterandır. Bəli, Qarabağ döyüşündə polislərimizin xüsusi xidməti olub. Döyüşüblər, şəhid olublar, Qarabağ əlili olanları var. Amma ezamiyyətə gedib, cəbhə xəttindən 40 kilometr kənarda xidmət keçənlərlə onlar arasında fərq qoyulmalıdır. Biri gedib Ağdamın həmin vaxt heç mərmi üzü görməyən ərazisində telefon və ya işıq dirəyi basdırıb. O da indi cibində veteran vəsiqəsi gəzdirir. Axı o, döyüş görməyib! Bu məsələlər ciddi şəkildə araşdırılmalıdır, bir təsnifatı olmalıdır. Döyüşən, döyüşdə iştirak edən və arxa cəbhədə xidmət edənlər bilinsin”.

   

© Vision TV-nin baş redaktoru jurnalist Şöhrət El-Dəniz:

1-ci Qarabağ savaşının ilk günündən son gününə kimi cəbhə bölgəsində çəkilişlərdə olan, Müstəqil Azərbaycanın ilk hərbi jurnalistikasıni yaradanlardan sayılan Adil İrşadoğluna vətən üçün etdiyinin qarşılığı vaxtında verilməliydi. Bu qədər gecikməyinin səbəbi nə olursa olsun bağışlanmazdır. Adil müəllimin haqqını yeyənlər utanmalıdırlar. Və gec də olsa haqq yerini tutmalıdır.

© Azərbaycan İraq Mədəni Əlaqələr İctimai Birliyinin sədri Tahira Məmmədova:

Adil müəllim, siz Azərbaycan hərbi jurnalistikasının bünövrəsini qoyanlardan birisiniz. Mən elə bilirdim ki, dövlətimiz sizin bütün ehtiyacınızı çoxdan ödəyib. Əfsuslar olsun...

Qarabağ döyüşlərındə ön çəbhədə olmusunuz. Real çəkilişlər etmisiniz, verilışlər hazırlamısınız, gerçək tariximizi yaratmısınız. Bugünə gədər fəal, öndə gedən jurnalistsiniz. Nədən bunu indıyədək görməməzliyə vurublar?!

© Qobustan rayonunun Dərəkənd kəndində biologiya müəllimi Yusif Dirili:

Adil müəllim müharibə başlayandan sonadək cəbhəyə könüllü ezamiyyətə gedən, birbaşa əməliyyatlarda iştirak edib videoçəkilişlər aparan kifayət qədər təcrübəli jurnalistdir, vətənsevər, xalqsevər ziyalıdır, müharibə iştirakçısıdır, yaradıcı şəxsdir. Əlbəttə, dövlətin qayğısına ehtiyacı olan belə insanlarımıza diqqət gərəkdir, təminatı yüksək səviyyədə olmalıdır ki, daha yaxşı işləmək üçün şəraiti, imkanları artsın. Jurnalist Adil İrşadoğlunun hərtərəfli təmin olunmasını dəstəkləyirəm və düşünürəm ki, onun buna yüz faiz haqqı çatır.

© İqtisadçı, daimi oxucu Tofig Cəfər oğlu Aliyev:

Adil müəllim az zaman kəsiyində bir çox qəzet redaksiyalarının yaradılmasında xüsusi rolu olmasıyla bərabər, bu redaksiyalarda  aparıcı vəzifələrdə işləmişdir. Qarabağ müharibəsi zamanı Adil müəllim məhz bir əlində silah, digərində qələm və mikrofonla, erməni səngərləriylə üzbə-üz, 250 - 300 metr məsafədə döyüşə-döyüşə fəaliyyət göstərən çox az jurnalistlərimizdəndir. 

Adil İrşadoğlu (Əliyev) layiq olduğu peşə imtiyazlarından və dövlət tərəfindən qiymətləndirilmələrdən kənarda qalsa da, bu, onun sənətinə olan sevgisini azaltmamış və xalqına, dövlətinə olan məhəbbətinə xələl gətirməmişdir. 

Kaş bir çox digər həmkarlarınızdan müsbət yöndə fərqləndiyiniz kimi, yəni köklü, ziyalı nəsildən olmanız və keçdiyiniz aktiv, işgüzar, xalqımız üçün səmərəli fəaliyyətinizlə bərabər, bir az da müasir zəmanənin nəbzini tuta biləydiniz, Adil müəllim. "Nebzin" nədən ibarət olduğunu, zənnimcə sizin kimi arif adama anlatmağa ehtiyac yoxdur. 

Amma yox ! İnanmıram ki, fenomen bioqrafiyaya malik bir insan, öz şəxsiyyətinə "nəbz" - lə işləməyi sığışdırsın. Mən həyatımda heç vaxt "Kişi oğlu, Kişi" adını hansısa işlərə görə verilən imtiyazlara dəyişmərəm və nə yaxşı ki, bu AD sizindir, nə yaxşı ki, siz bu ADI qoruyursunuz. Rəhmət olsun sizi bu zavallı Vətənimizə bəxş edən valideynlərinizə.

© Bakı şəhər icra hakimiyyətinin əməkdaşı Hümbət Soltanov:

Hörmətli Adil müəllim sizin qədər peşəsinə bağlı ikinci kimsə görmədim. Çox vətənpərvər, dövlətinə, xalqına bağlı peşəkar bir jurnalist, yüksək mədəniyyətə malik şəxsiyyətsiniz. Siz müharibədə ən qaynar döyüş bölgələrindən reportajlar, verilişlər hazırlayıb AzTv-nin efirindən (1988-1996) yayımlamısınız. Xalqımızı cəbhə ilə bağlı məlumatlandırmısınız. Sizin dövlət və xalq qarşısında xidmətləriniz böyükdür. 

Bu ilin noyabr ayında sizin 70 yaşınız tamam olur. İnanıram ki, bu münasibətlə dövlət başçımız və əlaqədar təşkilatlar - Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi (AJB), Azərbaycan Mətbuat Şurası (AMŞ) bütün ehtiyacınızı nəzərə alıb sizi tezliklə sevindirər. Əvvəlcədən dövlət başçımıza və bu təşkilatlara təşəkkür edirəm. 

© Azərbaycan Texniki Universitetinin Nəşriyyatında redaktor, jurnalist Sədaqət Şahbazova:

Ümid edirəm ki, QƏLƏMİ ilə, geniş miqyaslı fəaliyyəti ilə ön cəbhədəki qədər vuruşan bir JURNALİSTİN müraciəti cavabsız qalmayacaq. Sənəti ilə xalqa xidmət edən tələbə yoldaşım dövlətin qayğısı ilə mükafatlandırılacaq.

© Jurnalist Adil İrşadoğlu (Əliyev):

Mən də ümid edirəm ki, hərbi jurnalist Adil İrşadoğlu (Əliyev) və cəbhədə xidməti olan digər həmkarlarım tezliklə öz layiqli qiymətini - "Müharibə iştirakçısı", "Müharibə veteranı" adlarını alacaq, dövlətin qayğısı ilə mükafatlandırılacaq və ədalət bərpa olunacaq.

Hörmətlə, 

Adil İrşadoğlu (Əliyev) ©

Qocaman televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı (1988-1996).

03.06.2023.

YAXŞILIQLARI DAŞLARA YAZAQ...

Habil Surxay oğlu Qurbanov 

İnsan toxumu ana bətninə düşəndən və insan inkişaf edib, doğulub, yaşayıb, qəbir evinə gedənədək - bütün həyatı Tanrı tərəfindən proqramlaşdırılaraq onun beyninə yerləşdirilir. Kainatı, yeri yaradan qüvvə dünyaya göz açan hər bir insana bu yolda müxtəlif qismətlər yazaraq ona yaşam təkanı verir və onu bu dünyada daim imtahana çəkir. Bu yol həmişə hamar olmur. Bu yol daşlı - kəsəkli də olur. Ayağın ilişir, yıxılırsan. Dizin sıyrılır, əlinə tikan batır. Yanında adam olmayanda səni qaldıran, dikəldən olmur. Ancaq tək bir qanun var, nə olursa olsun yola davam etməlisən. Buna görə də özün məcbur olub qalxmalısan. Hər dəfə yıxılanda yenə də qalxmalısan. Ancaq bu acını paylaşdığın biri olmasa rastlaşdığın hadisələr, çətinliklər səni hər şeydən, hər kəsdən soyudar. Həyata və insanlara baxışın dəyişər. Onlara olan inamını itirərsən. Buna görə də hər bir insanın dosta, sirdaşa böyük ehtiyacı var.

Mənim üçün dost müəyyən qədər öz oxşarımdır. Deməli, mən həmin insanda bəzi xasiyyətlərimi və xüsusiyyətlərimi görürəm. Əbəs yerə deməyiblər ki, dostunu göstər sənin kim olduğunu deyim. Növbəti sözlərim isə gənclərimizə daha çox aiddir. Gözləriniz açıq olsun, yanlış adamlarla yaxınlıq etməyin, onları özünüzə dost seçməyin. Fikrimcə bizim yaşadığımız zəmanədə əsl dost tapmaq çox müşkül bir məsələdir. Ancaq dırnaqarası dost tapmaq çox asan bir işdir. Çünki bu dövrün bəzi insanları sənin üzünə gülür, dostum -qardaşım, canım - ciyərim deyir, geridə isə kimlərəsə xoş gəlmək üçün sənin əleyhinə danışır və sənin haqqında olmazın fikirlərini söyləyib ayağının altını qazırlar. Diqqətlə fikir verdikdə görürəm, elə insanlar biri - birinə dost deyirlər ki, onların nə xasiyyətlərində oxşarlıq, nə də fikirlərində az da olsa üst - üstə düşən cəhətlər yoxdur. Lakin onlar elə hərəkət edirlər ki, gendən baxdıqda bir anlıq fikrimdən bu sözlər keçir : sanki Tanrı bu insanları oxşar yaradıb. Ancaq elə ki, bir balaca biri - birilərini acılayırlar və yaxud da hansınınsa söylədiyi fikir digərinin ürəyincə olmadıqda ara qarışır, məzhəb itir. Biri - biriləri ilə dost olduqlarını unudub başlayırlar sirlərini və ya hər hansısa birinin etdiyi yanlış hərəkəti başqalarına danışmağa. Daha düşünmürlər ki, axı biz dostuq. Nəhayət məlum olur ki, o insanlar ya pul, ya vəzifə, ya da hər hansısa bir mənfəət qarşısında dırnaqarası dost olublar. Dost seçərkən ehtiyatlı olun. Seçdiyiniz dosta hər zaman sadiq qalın. Çünki əsil dost həyatda oldu, olmadı sənin üçün ən qiymətli varlıqdır.

Habil Surxay oğlu Qurbanov mənim uşaqlıq dostumdur. Şükürlər olsun ki, Habil müəllimlə dostluğumuz bugünədək davam edib. Mənə elə gəlir ki, bu dostluq biz dünyamızı dəyişənədək davam edəcək. Biz Ağdam şəhər 1 saylı tam orta məktəbdə birlikdə təhsil almışıq. Elə ilk gündən biri - birimizə rəğbətimiz yaranıb. Yaxınlaşmışıq, yoldaşlıq etmişik və sonda dost olmuşuq. Ağdam şəhər 1 saylı orta məktəb Habilgilin evinin yaxınlığında yerləşirdi. Bizim də evimiz Ağdam şəhərinin mərkəzində idi. Dərsdən sonra biz biri - birimizi evə dəvət edirdik. Biri - birimizə elə öyrəşmişdik ki, mən Habili, Habil məni görməyəndə darıxırdıq. Birlikdə nahar edirdik, dərslərimizi hazırlayırdıq. 

Bir gün Habil öz evlərindəki musiqi alətini - tarı gətirib mənə verdi ki, ifa et. Tar çaldığım zaman onun rəhmətlik atası Surxay müəllim evinə gəldi. Bizimlə görüşdü və mənimlə tanış olmaq üçün kim olduğumu soruşdu. Mən də adımı, soyadımı və atamın adını bildirdim. Surxay müəllim mənim başımı sığalladı və üzümdən öpdü. Dedi ki, Habil, bilirsən bu Adil sənin qohumundur ? Adil mənim əziz qohumum İrşad Məhəmməd oğlu Əliyevin oğludur. Adillə dostluq etməyinə icazə verirəm. Dostluğunuz möhkəm olsun...

Beləliklə, rəhmətlik Surxay və İrşad müəllimin övladlarının dostluğuna xeyir - dua verildi.

Ağdam şəhəri 1 saylı orta məktəbin 

1-ci sinfini başa vurarkən çəkdirdiyimiz foto - 1962

 

Habilin əmisi oğlu İlham Qurbanov və əmisi qızı Sədaqət Qurbanova da bizimlə bir sinifdə oxuyurdular. Sədaqət sinif nümayəndəsi idi. Onun boyu uşaqların boyundan hündür idi. Hamı ondan çəkinirdi, hamı onun hörmətini saxlayırdı. Sanki böyük bacımız idi. Habil nadinc idi. Yetənə yetirdi, yetməyənə daş atırdı.

Mən də ona qoşulub dəcəllik edirdim. Bizim qonşumuzda rəhmətlik Əyyub müəllimin və Şükufə xalanın qızı Gülnaz Əhmədova yaşayırdı. Gülnaz da bizimlə bir sinifdə oxuyurdu. Mənim dərsdən sonra Habillə birlikdə küçədə nadinclik etməyimi evə çatan kimi anam Qənirə müəlliməyə çatdırırdı. Rəhmətlik anam da məni dəcəllik etdiyimə görə cəzalandırırdı. Yox, Gülnaz işverən deyildi. O, məni təhlükələrdən qorumaq üçün belə edirdi. Mən anama Gülnazla eyni sinifdə oxumaq istəmədiyimi bildirdim. Ancaq anam paralel sinfə keçməyimə icazə vermədi. Mən Gülnazla günaşırı dalaşırdım. Nəhayət Gülnaz sinfini dəyişəsi oldu.

Habil də, mən də idmanı çox sevirdik. İdmanın bir neçə növünə maraq göstərirdik. İdmanın güləş, futbol, həndbol, basketbol növləri bizi daha çox cəlb edirdi. Bundan başqa "Əmək təlimi" dərsində Müzəffər müəllimin köməyilə uşaq oyuncaqları düzəltməyi çox sevirdik. "Pionerlər evinə", rəhmətlik Kamal müəllimin yanına rəqs öyrənməyə gedirdik. Bütün bunlarla yanaşı Ağdam musiqi məktəbinə də davam edirdik. Orta məktəb dərslərimizə isə çox ciddi hazırlaşırdıq. İndi bunları fikirləşəndə təəccüblənirəm ki, biz bu qədər işin öhdəsindən necə gəlirmişik. İndiki uşaqların maraq dairəsi tamam başqadır. Onlar özlərini bizim qədər yükləsələr məncə başlarını itirərlər, bu qədər işin öhdəsindən gələ bilməzlər...

Bu cümlələrimi yazarkən yadıma bir rəvayət düşdü. Başağrısı olmasın, rəvayəti söyləyəcəm. Çünki məqamı gəlib.

Uşaqlıq dostu olan iki mömin uzaq səfərə çıxır. 

Səfər günlərindən birində onların arasında mübahisə düşür və dostun biri digərinə sillə vurur. 

İncik düşən dost bir söz demədən dostunun üzünə baxır, sonra qum üzərinə bu sözləri yazır: 

"Bu gün uşaqlıq dostum mənə sillə vurdu".

Beləcə onlar yollarına davam edirlər, nəhayət, bir meşəyə çatırlar. Sillə vurulan dost meşədəki bataqlığa düşür. Dostu onu xilas edir. 

Xilas olan dost bu dəfə daşın üzərinə bu sözləri yazır:

"Bu gün dostum həyatımı xilas etdi".

Dostu ondan soruşur:

- Bir neçə gün əvvəl sənə sillə vurduqda bunu qumun üzərinə, indi xilas edəndə isə daşın üzərinə yazdın. Bunların mənası nədir?

Xilas olan dost belə cavab verir:

- Biri xətrimizə dəydikdə bunu qumun üzərinə yazmalıyıq ki, mərhəmət küləyi onu tez silib bizə unutdursun. 

Biri yaxşılıq etdikdə isə onu daşın üzərinə yazmalıyıq ki, bizim də, əbədi olaraq başqalarının da xatirində qalsın. Ey insanlar, acıqlarımızı quma, yaxşılıqlarımızı isə daşlara yazmağı öyrənməliyik !

&

Rəhmətlik Surxay Qurbanovun ailəsinin, eləcə də bu ailənin layiqli davamçısı Habil Qurbanovun insanlara etdiyi yaxşılıqların əksəriyyəti daşların üzərinə yazılıb. İnsanlar nəinki Qarabağda, Azərbaycanın digər bölgələrində də bu ailəni xeyirxahlıq mücəssəməsi kimi tanıyırlar. İndi Habil müəllimin 60 yaşını qeyd edirik. Vaxt nə tez gəlib keçdi, İlahi... Bir də ayıldıq ki, altmışı haqlamışıq. Əziz dostum, sirdaşım, qohumum Habil müəllim, bu əlamətdar gündə arzum budur ki, canınız daim sağlam olsun, uzun və mənalı ömür yaşayasınız, işlərinizdə uğurlar daim yol yoldaşınız olsun. Allah bizə düşmənin tapdağı altında inləyən torpaqlarımızı xilas etməyi nəsib etsin. Amin...

© Hörmətlə, Adil İrşadoğlu (Əliyev).

Veteran televiziya və qəzet jurnalisti,

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü (1980),

1-ci Qarabağ Müharibəsinin iştirakçısı, qazi (1988-1996).

Ağdam - Bakı, 10.01.2015.